Katalog

Coşkunluk Akımı leri, aşk ve doğa sevgisinin bütünleştiği, şairin Kİşisel deneyimlerinden kaynaklanan, gerçek duygularını dile getiren "Erlebnislyrik" adı verilen yaşantı şiirin en güzel örnekleri olarak kabul edüdi. Goethe bu yıllarda, doğayı incelemeye basladı: üoğayı organik bir varlık olarak algilıyordu. Doğa ile yakınlığı çok genç yaşlarda başladı ama tüm ömrü boyunca Goethe doğabilimlerine büyük ilIncdrıch Schtller gi duvdu. Yaşamının sonlarına doğru bitÇcvıraı. Sabahutlın Eyüboglu kiler üzerinde yaptığı arastırmalar, bu bilimlerin gelişmesi açısından çok onemlidir. Insanlann da bitkiler gibi sürekli bir Coşkunluk Akımı, 18 yüzyılda Frieddeğişim içinde olduklarını savunuyordu rich Schilleı ve Johann Wolfgang von yaşlı Goethe. Bitkilerin tümünün kökeGoethe ile zırveye ulaşmış bir akımdır. nini nasıl bir ana bitki oluşturuyorsa, inBu iki isinı Alman edebiyatının en büyük sanların değişme ve gelişmesi de her biııstaları sayılsa da, bu akımın devamı gelreyin içinde bulunan ana ilkeye bağlıymemis,, kısa bit heyecan gibi edebiyat dı. Doğa gibi insan da sürekli değişim diınyasında parladıktan sonra tükenmisjiçinde yaşıyordu. Ama bu sürekli değitir. şimin içinue de yine kendi olarak kalaAlmanca Sturm und Drang (Fırtına ve cak özelliklere sahipti. Şiddet) adıyla bilinen akım, adını ShaShakespeare'in eserlerini incelemeye kespeare'in "Fırtına" oyunundan almış, başlaması da yine bu yıllara rastlar. Alana düşüncesini ise Rousseau'nun felsemanya'da fazla tanınmayan Shakespefesıne dayandırmıştır. Buna göre, bir inare'in eserleri Goethe'nin yazıları sayesan varolduğunu anlamak için ancak sinde ilgi görmeye başlamıştır. Bu yıllarkendi inanç ve duyumsal deneyimlerine dan sonra Shakespeare çevirilerinin artgüvenebilir; doğa kaı^ısında hissettikletığını ve oyunlarının dana sık sahnelen n bırey olarak kendi varolus nedenini diğini görürüz. Ilk kez doğru olarak ananlamasina neden olacak verilerle dolulaşılmaya baslanmış, daha özenli çevırıdıır lerle izleyici karşısında çıkmıştır. Ayrıca Bu akımın en temel özelliği, insanı ve Shakespeare'in yeniden keşfeoilmesi, yedoğayı yuceltmesinde yatar. Rousseni bir edebiyat tartışmasına da yol açau'nun relsefesinde olduğu gibi, insan mıştır. doğal halınde akıllı ve çevresini anlamaGoethe bir yandan bu çalışmalannı ya çalışan bir vaıiıktır. Sadece aklı ve bilsürdürürken, diğer tarafta Ük romanını gisıyle değıl, dııygıılarıyla da anlar. Royazmaya hazırlanıyordu. 1772'de Wetzusseau "ltiraflar" adlı eserinde yazdığılar'a gittiğinde, burada bir arkadaşının na göre, Vincennes'da tutııklu bulunan nişanusı olan Charlotte Buff'a âşık oldu Diuerot'yu görmeye giderken bir anda ve bu umutsuz aşkın sonucunda ilk şa"korkunç bir aydınlanma" yaşamış, buheseri sayılan "Genç Werther'in Acılanun sonucunda, çağdaş uygarlığın insarı"nı (Çeviren: Celal üner, Oda Yayınnı ıyileştirmek yerinc yozlaştırdığını fark ları, 2001) yazdı. Bu roman Coşkunluk etmiştir. Alcımının zirvesini belirleyen eser olmuşRousseau'nun bunu yazmış olması, tur. Yazarın kişi olarak ön plana çıkmaçok ilginçtir. Aydınlanma çağının en büsı, duygularına gem vurmadan dile getiryük düşünürlerinden biri olarak, Aydınmesi, doğadan ve güzelliklerden aldığı lanmanın akılcılığa verdiği aşırı önemi coşku, akımın tüm özelliklerini ortaya yadsır yazdıklarında. Insanın doğal hakoyar. linde iyi bir yapıya sahıp olduğunu ama Romanın konusu, Goethe'nin Charroplum ve uygarlığın gelişmesiyle çıkarlotte'a beslediği aşk ile Jcrusalem adlı bir larını ön plana alıp, kötüleştiğini savugenç dostunun aşkı uğruna intihar etnur. însan ancak yeniden duygularına mesi öykülerini birleştirir. Mektuproönem vererek yaşamı tam anlamıyla anman tarzında yazılmış olması akla helar, sadece akıl ve bilim yoluyla algılamen Samuel Rıchardson'un "Pamela" masında hep bir eksiklik olacaktır, bu da eserini getirse de, edebi değer açısından insanın en özıındekı gızli kalan yönleriçok daha olgun bir eserdir. Goethe ronin ortaya çıkmasını engelleyecektir. manında, aklın yerine duyguyu ve düşCoşkunluk AkımınJa da aynı bu gücünü koyar. İnsan, Tann'nın bir yandeğerler ön plana çıkartılıyordu. Goetsıması olarak yüceltilir. Tanrı kendi imahe 177()'de nııkıık eğıtimini tamamlaiında yarattığı için insanda bu yüce özelmak uzere Sttasbıııg'ii gıdip orada kalliklere sahiptir. dığı ıkı yıl ıçınde edebiyat çevrelerivle Romanda ele aldığı bir başka olgu da tanışma iırsatı buldıt. Rousseau'nun felpanteizmdir. Goethe'nin bu görüşüne sefesinden etkilcnen düşünur Johann göre, doğanın her zerresi Tanrı tarafınGottfried von Herder'le (Rousseau'ya dan varatılmış olmanın verdiği kıısıır yakın felsefesiyle tanınan Johann Georg suzlukla ışlenmıştir. Bir çiçek veya bir Hamann'ın öğrencisi) kurduğu dostluk, taşta avnı kusursuzlukla yaratılmıştır, bııduşüncelerinin ve edebi kişiliöinin gelişnun nedenı Tanrı'nın kusıırsuz bir doğa mesinde büyük bir ıol oynadı. Aynı za^ yaratmış olması değil, kendısını doğanın manda bir papazın kızına duyduğu aşk lıeı öğesinde saklamış olmasıdır. Doğave Alsace yöresinin doğal güzelliği duynın her parçası canlı ve birbirıyle orgagul.ırını dile getırmesi için belirleyici nenik bağ içinde varolur. Bu duşuncesi Godenler oldu. O dönemde yazdığı ılk şiırethe'yi neredeyse Doğu dinlerinin beCUMHURIYET KİTAP SAYI 6 1 0 "Sevinç Türküsü Sevınç, güzelim kıvılctmı tanrtlann, Ccnnctin kızı, Yantp tutıışarak coşkunluktan Giriyoruz goklerdcki tapınağma senin Büyülenn hırle^tırtyvr yenıden Zamamn kıyauya ayırdtklanm Temiz kanatlannın suzüldüğü, heryerde Kardcş oluverır bütün insanlar." Frledrich Schlller nimsediği felsefelere yakınlaştırır, Hıristiyanlıkta ve Batı'da o güne kadar çok sözü edilmeyen bir butünün parçası olma olgusunu akla getirir. Coşkunluk Akımının Aydınlanma çağında gelisen fikirlerden ne denli ıızak olduğunu nelkı en iyi gormemizi sağlayan uüşünce bu Tanrı yaklaşımıdır. insan, doğa, Tann, hepsi bir bütünün farklı yaratumış parçalarıdır ve özde aynı do kudan işlenmiş varlıklardır tnsanlar, hayvanlar ve bitki örtüsü kadar dağlar, nehirler ve denız de yaşayan ve hutunun oluşmasını sağlayan öğelerdir Goethe'ye göre. Bu biitünfük çok önemli olan yaşama sevincinin kaynağıdır. Schiller'ın de şiirinde görüldüğiı gibi, sevinç, yaşama coşkusu olarak kendini gösterır. I [email protected] Yapıtlan Hâlâ Güncel, Yazdıklan Hâlâ Geçerli! O Bit Devrimcîydi, O Bir Araştırmacı Gazeteciydi! Uğur Mumcu otuz yıl "teruriin milliyeti, dini olmaz" dedı Otuz yıl tam bağımsız laık cumhurıyet ıçın savaşım verdı ve Uğur Mumcu öldürüldü. Yaşananlar, Uğur Mumcu yu doı^ruluyor, çünkü onun kıtapları "Saklı Devletln Güncos/"ydı Bugünü iyi anlamak için Son Yazılar'ından başlayarak ivedilikle şu yapıtlarını okumanızı öneriri/ • Kemallzm Sendromu ve Pax Uğur Mumeu Amarlkan • Örs va Çekiç • Serbest Plyasa ve Kemallzm • Ortadoğuda Amerlkan Bllardosu • Petrol Bekçisl • Askeri Marksizmden Demokrat Sosyalizme • Tohum ve Toprak • Modern Tiirban • Lalkllk Ruhuna Fatlha • Sahte Atatürkçülük • Ermani Mandacıları • Bir Devlet Arıyoruzl.. TERÖRSÜZ ÖZGÜRLÜK ıçın belleğımızı tazelemeli, SUÇLULAR VE GÜÇLÜLER unutmamalı, NAMUSLU OLMA CESARETİ göstererek Kuvvacılar gıbı BAĞIMSIZLIK GÜLÜ'ne sahip çıkmalıyızi Bütün kitaplarımızla TÜYAP 20. İstanbul Kltap Fuarındayız! Alt Kat, 6.Sokak'ta Buluşalım... Paris Caddesi N014 Kavaklıdere Ü6540 ANKARA Telefon : (0.312)417 77 20 (Pbx) Faks ; (0.312) 417 57 46 Fposla nman@ıımag.org.tr www.umag.org.tr SAYFA 16 ^ :