Katalog

ATCAPAN ve sen orda, üzerindesin yeşermiş, tepenin tınlayan taşlan yerin yuttuğu yerde. Oradasın, suskunlıığun kızıyla ve diğer dostlarla, ve beni düşünmektesin Ben, sesler denizinde ve dizlerimde aniden şiddetini hissettim tam hızla duran tramvayın. Ardından, bir ihtiyara bıraktım yerimi ve kollarımı kaldırarak dedim: akşam uzak ve sen nehrin diğer yakasındasın. Elleriyle göğe dokunuyor suskunluk ve sen orda, üzerindesin yeşermiş tepenin ve güneşin izlerini saymaktasın gökyüzünde. Elleriyle göğe dokunuyor suskunluk" Tanınmış Arnavut şairlerden Martin Camaj (19251992), Arnavutluk'un kuzeyindeki dağlık Dukagjin bölgesinin Temalı adlı küçük bir köyünde Katolik bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Yine bu bölgedeki Işkodra şehrinde liscyi okuduktan sonra, kısa bir siıre için öğretmen olarak çalışmıştır. 1949 yılında ülkcsini terk eden sair, Belgrad'da Slav ve Roman Dilleri bölümlerinde okumuş, vc ardından 1956 yılında lisansiistü eöitim için Italya ya gitmiştir. Bir edebiyat dergişi de yaymladiöı Kotna'da sürdürdüğü eğitimıni 1960 yılında tamaımayan Camaj, 1961 yıhndan itibarcn Miinih Üniversitesi'nde Arnavutça dersleri vermeye başlamış ve daha sonra 1970 ile 1990 yılları arasında aynı üniversitede dilbilim profesörü olarak çalışmıştır. Ömrünün biıyük kısmını zorunlu olarak yurtdışında gcçırmiş olmakla bırlikte Camaj, dünyaya geldiği Kuzey Arnavutluk dağlarının havasını hep içinde ta^ımı^ vc bunu şiirlerine de yansıtmıştır. Bir dilbilimci olarak yıllarca Arnavutça'nın farklı diyalektleri üzerine çalışmış olan Camaj, kendi şiirlerindc ısrarla memleketinın diyalektini korumus ve halk dilindeki benzetmeleri, esprileri ve ilginç ifadeleri çok sık kullanmüjtır. Bu bağlamda, sosyalisr Arnavutluk'ta belirlenen standard Arnavutça'dan bilinçli olarak uzak duran Camaj'ın şiirlerinde bazı sözcükler o kadar farkJıdır ki, Arnavutluk'un diğer bölgelcrinden insanlar tarafından anlaşılmaları zordur. Martin Cama), sadece Rnver Hoca yönetiminın dil politikasına değil, genelde rejime muhalif olarak yaşamış ve bu nedenle hiçbir zaman yurduna dönmesi mümkün olmamıştır. İLK SESLER Otlağın göğünde gördüm bir keresinde gectiğini çok bulutun ve Dulanık suların, ve taşıyorlardı kendileriyle taşları ve ağaçları. Yedinci yıla girdiğimde kurdu gördüm, kuyruğu bacakları arasında giderken ve kulakları fıskiyeler gibi dik. Insanlarımla yürüdüm dar dağ patikalarında ve acıkmış ve susamıştım. Yanardağlar ve şimşek sesleri duydum ve babamın "korkma!" sözünü. Ovaların yazlarını göğsümde saklıyorum ve yeşil yapraklarda bugün de ilk yıflarımın mekanlarını görüyorum. Yağmurda fıskiyelerin sesleri ve çocııkların düdüklerinin yeknesak sesi yıllar boyu büyüdü içimde kan çiçekleri gibi günesli yamaçlarda bir gün bir türkü olmak üzere. İLK HÜZÜN Koparınca iplerimi acılarından kaya sertliğinde yilların üzme canını, Taze, benim için musalla tasının üstüne yatınlmış kurbanlık kuzu gibi. Yaşh kadınlar ağlasınlar bana o gün kendi inşaları için, ölmiiş kim bilir ne zaman. Ve sana vasıyetim, kadınım: babam öldügünde, iki öküz kesmiştik açları doyurmak için, ve harman yeri karıncalarını, eknıek kırıntılarıyla. Ama ben öleceğim insanlar arasında, her zaman tok, bundandır ki cenaze yemeğime gelenlere yeter bir acı kahve. KAN DAVASI Yuttu dağ rüzgârını yalnızlık ve kıpırdamıyor ne bir ot, ne bir yaprak. Kara kargalar korkunç, dinlenmekte yaşlı meşenin üstünde CUMHURİYET KİTAP SAYI 564 Martin Cama/V Şiirler/ Çeviren: Bilmez Bülent Can KUŞLARIN KEStŞMESt Karanyor son gecesi aşkın, oyun gibi başlayan: gidiyor O, rengarenk tabanlarıyla kuzeyde kışlayan yırtıcı kuşjarın, arasından çokj>encereli binanın. Arşınlıyor toprağı Minik Kuş, kara ayaklarıyla yola çıkmadan önce güneye: dışandan sesleri tınlıyor dünyanın ve ikiye ayrılmış yol, yarısı buz, ve güneş diğer yarısı ÎKÎ KUŞAK Peder üzgün görünüşlü bir adamdı, yapraksız zevtin ağacı ner dalında kara meyveleri olan. Sözü içimizde yankılanırdı gümbür gümbür aç bir kurdun uluması değil kayalar arasında, yalnız. Birader aldı onun yerini, biraderim, yalınayak ' kızıl kıyamet ufuktaüfler ateşe sonbaharda şişirilmiş yanaklarla ve tüm kıvılcımlar oluverir oğullar. FRAGMAN Gurbete çıkar emekçi omzunda bir parça güneş ve fıstık ağacından kutuda deniz tuzu. Elinde bir sapan ve ağzında ırmak taşları ekmek yerine. Yol ışıldar önünde gözlerindeki ateşin konıyla. BUYUCU KADIN Genç ve kocasıyla birlikteyken emerdi çocuklar kemiklerindeki iliği: şimdi dökülür dişleri teker teker ağzından. Geçerken umursamadan, izler sıkar ve aksırırlar oğulları anvah'lannı duymamak için. Kadın kullanmaz büyüyü denizde bir kale yapmak için yosun ve balık kılçığından, ve ısıldayarak kurulmak için altın tahta oğulları olmadan. KENDtNE DANIŞMAK Buyurdu bilge: herkes bir renktir ve bizler içlerinde gölgeler beyazdan siyaha kadar. Yurdunu yüreğinde taşıyan göçmen dağın doruğunda kızgın sıcakta: gölgede kurguluyor insanın beyni kanın yolunu ve huzurun sonunu, yokuş aşağı yokuş yukan. KUZEYDE AKŞAM Yürüdü, yürüdü, yesili buJdu Çan sesleri ardlarınaa ağustos böceklerini bıraktılar ve çamları, ve gittiler konaklamaya güncşte. Mavi gözlerin sessizliği dolanır çatılann doruklanna ve oluverir kandil ışıklarının aynası geçen yüzyılın. Yürüdü, yürüdü akşam üzeri, ganimeti omzunda ve girmeaen içeri indırdi yükünü kapıya ve bir im bıraktı bulmak için karanlıkta onu bir sapla şafak sökmeden DAĞLARDA CENAZE YEMEĞI Bugün bir intikam alındı. Iki lcurşun yıktı yere bir adamı. Bugün bir intikam alındı. Balta sırtı altında ezilir öküzün kafası derede (Büyük bir ziyafet veriliyor bugün!) Bugün bir intikam alındı. Ateşin üstündeki etin kokusuna karışıyor öfke dolu erkeklerin ağıtlan. ve güz yaprakları düşüyor yanık beyaz küllahlann masalardaki, dışarıda. Cıece Mezarların üstündeki tepenin üzerinde taze toprak, yeni ay. Kurtlar inmiş dağlardan ve kan içiyorlar aerelerde. AKŞAM UZAK Akşam uzak SAYFA 19