Katalog

n ve oyun konularının toplumsal bir içeriğe sahip olması, yönetmenin uygulamalarda etkin bir konuma geçmesi, amatör, özel ve kamu tiyatrolarının coğalarak, yerel ya da ulusal anlamda etkinlik kazanmalan, kamu tiyatrolarmdaki yönetim biçimi tartışmaları, siyasaJ erkin tiyatro ile çatışması, ilk Dünya Tiyatro Günü ulusal bildırisinin yazılması, 19601980 döneminin öne çıkan konuları oldu. Devlet Tiyatroları Istanbul başta olmak üzere, değişik kentlerde sahneler açarken, Istanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları semt tiyatrolanna ayn bir önem vererek kent içinde yaygınlaştı, üniversite düzeyinde yeni tiyatro okulları açıldı, Ankara Sanat Tiyatrosu, Kent Oyuncuİarı, Ulvi Uraz Tiyatrosu, Meydan Şahnesi, Mithatpaşa Tiyatrosu, Gönül ÜlküGazanfer Özcan Tiyatrosu, DosdarTiyatrosu, Devrimci Ankara Sanat Tiyatrosu, Devekuşu Kabare Tiyatrosu, Anadolu Çocuk Oyunlan Kolu (AÇOK), Halk Oyuncuİarı gibi topluluklar hem yeni arayışların hem de toplumsal yaşamdaki değişimlerin sözcüleri oldular. Yazar olarak Sermet Çağan, Vasıf Öngören, Sadık Şendil, îsmet Küntay, Haşmet Zeybek, Melih Cevdet Anday, Güner Sürner, Vü'sat O. Bener, Adalet Ağaoğlu, Ülker Köksal, Bilgesu Erenus, Dinçer Sümer, Başar Sabuncu, Turan Oflazoğlu, Necati Cumalı, Erdoğan Aytekin, Hidayet Sayın, Erol Toy, Sedat Veyis Örnek tiyatro yaşamımıza katıldı. Başta Muhsin Ertuğrul olmak üzere, tiyatro insanlarının çalıştıkları kurumlarla, siyasal kimlikli yöneticilerle çatışması, uygulamada getirdikleri yenilikler, yine bu yılların belirleyici yanları oldu. Ancak uygulamada ve yazında biçem olarak geleneksel olandan gerçek anlamda yararlanamama, yetmişli yılların siyasal ortamının seyirciyi tiyatrodan uzaklaştırmasının olumsuz sonuçları ve benzeri nedenler tiyatromuzun gelişmesinin önündeki engeller oldu. Altmışların başında "duyarlı aydın" grupların yönlendirdiği, "hareketli" tiyatro eylerni, "bir kimlik arayışı dönemi"ni ateşlemiş, ancak askeri müdahaleler, yasaklar, sansürler, yöneticilerin tiyatroya fazlaca önem vermemeleri, meslek insanlannın dağınıklığı ise seksenli yıllara devrolan sorunlar ve konular olarak kaldı. Yakndönemtlyatromuz "19801998 Dönemi: Bol Hareketli, Az Bereketli Yıllar" (ss. 222295) Şener'in yakın dönem tiyatromuza bakışını anlatıyor. Aslında ülkemizin hızlı bir başkalaşım geçirdiği, insanımızın toplumsal, siyasal ve etik değerlerinden ödünler verdiği, sanatçıların büyük bir kısmının "sanat üretme coşkusunu" yitirdiği, sanatsal "ucuzlaşma"nın özel olduğu kadar kamu tiyatrolannı da etkilediği bir dönemin adı bu. Yeni yeni sahnelerin açılması, kurultaylann, seminerlerin, panellerin çoğalması, devlet yardımı, sponsorluk, yasa çalışmaları, şenlikler, buluşmalar ve Uluslararası Tiyatro Festivali'nin düzenlenmesi gibi yenilikçi ve değişimci umudarın yaşatılmasının da... Ama, "Seksenli ve doksanlı yıllarda tiyatro etkinliklerinin, coşkusunun büyük ölçüde yitirmiş olarak sürdürüldüğü görülür. (...) hareketli bir dönem yaşanmasına karşın tiyatro sanatının niteliği açısından bir geüşme olmamıştır"(9) yaklaşımı Şener in dönemi ele alışının çıkış noktasınayerleşmiş. Kamu tiyatrolannı "Devlet Tiyatroları da, îstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu da seksenli ve doksanlı yılları, yönetimin sık sık el değiştirmesinden doğan yönetsel sorunlarla boğuşarak geçirmiştir" (10) tanımlamasıyla değerlendiren yazar, bu kurumlardaki iç taıtışmalan, yönetim değişiklikleri yaratan uygulama ve yasa değişikliklerini tarihsel süreç içinde sunuyor. Yeni oluşturulan Bakırköy Belediye Tiyatrosu, îzmit Büyükşehir Belediye Tiyatrosu yerel yönetimlerin tiyatroya kalıcı çözümler arayışının ürünleri olurken, birçok kentte de benzer çaba içine girildiğinden söz ediliyor. Ayrıca, CUMHURİYET KİTAP SAYI 517 tur"(17), "Şimdi özsanat ve kültür yaşamına ilgi duyanlann lemimiz, tiyatro yaedinmesi gereken bir çalışma.(**) • parken yöre gerçe(*) Kitabın tanıtılmasında genel anlamğiyle tanışılması, bu da özedeme yapılmıştır. konularda yapılmış (**) Böylesi kapsamlı bir çalısmada bilimsel araştırmalargözden kaçan, karıştınlan şeyler olabiledan yararfanılması, ceği düşüncelerinden hareketle, yeni baselde edilen verilerin kılarda düzeltilebilecek birkaç noktaya evrensel insanlık öldeğinmek istiyorum. "19601980 Döneçüleri içinde değermi: Tiyatromuz Gelişiyor' adlı bölümde, lendirilmesi ve üreti"Milli Eğitim Bakanı'nın başrejisörlük min bu birikimden kadrosunu kaldırarak Muhsin Ertuğsüzülerek yapdmasırul'ungörevineson vennesi" (s. 163) tümdır"(18), "Ülkemizcesindeki Milli Eğitim Bakanı, Belediye de tiyatroya hâlâ uyMedisi olsa gerek, bunu o sayfa içinde gulanmakta olan deÖzdemir Nutku'dan yapılan alıntı da netim, baskı, yasaklaaçıklamakta... "19801998 Dönemi: Bol ma gibi işlemler, bu Hareketli, Az Bereketli Yıllar" adlı bösanatı buyruğu altına lümde, Şehir Tiyatroları adına anılan alma, mevcut düzeni oyunlann içine Istanbul Devlet Tiyatroeleştirmesine engel su'nun "Kamyon", "Kadınlardan KonuSevda Senerlr kitabının bir önemll yanı da, 21. yüzyılın safağında, 20. olma tutkusunun bir şalım", "Bir Casusa Ağıt" adlı çalışmalayüzyıl tiyatromuza bir bakış sunması. türlü dizginlenemen kanşmış... Ayrıca, Türkiye Iş Bankası diğini gösteriyor"(19), "Ülkemizde çoKültür Yayınları'nın kitabın basım yerini seksenlerin başında bir dönem müzikal cuk tiyatrosu, ödenekli tiyatrolar tarahnve tarihini anmaması da bir eksiklik. oynayan gruplar çoğaldı. Nisa SerezliToldan fazla önemsenmeyen, sanatçılann isga Aşkıner Tiyatrosu, Ortaoyuncular, Yetemeyerek rol aldığı bir yan is olarak kaditepe Oyuncuİarı, Ali Poyrazoğlu TiyatDipnotlar: bul edilmiş, özel tiyatrolarsa bu işi kolay rosu, Bizim Tiyatro, Istanbul Sanat Tiyat(1) Sevda Şener, Cumhuriyet'in 75 Yıbir kazanç kaynağı gördükleri için yaprosu, Akbank Prodüksiyon Tiyatrosu, Tilında Türk Tiyatrosu, Türkiye Iş Bankamışlardır"(20) vb. saptamalarla biçirnleyatro Istanbul, Stüdyo Tiyatrosu, Tiyatro sı Kültür Yayınları. nen son bölüm, Şener tarafından "CumKare, Sadri Alışık Sahnesi, Müjdat Gezen (2) Bkz: Metin And, 50 Ydın Türk Tıhuriyet'in ilk yıllannda olduğu gibi yurt Sanat Merkezi, Halk Oyuncuîan, Bilsak yatrosu, Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınçapında bir kültür ve sanat seferberliğiTiyatro Atölyesi, Kumpanya, Stüdyo lan, Istanbul, 1973. nin organik bir parçası, hatta önderi olOyuncuîan, Tiyatro Grup, 5. Sokak TiMetin And, Cumhuriyet Dönemi Türk sun, altmışlı yıllann yaratıa, yapıcı gücüyatrosu, Ankara Halk Oyuncuîan TopluTiyatrosu, Türkiye Iş Bankası Yayınları, ne kavuşsun, yurt çapında yaygınlaşsın ve luğu, Sanatevi Tiyatrosu, Ekim Tiyatrosu Ankara, 1983. dünya tiyatrosunda yerini alsın"(21) ditiyatro yaşamma yeni katılan topluluklar (3)S.Şener>a.g.e.,s.21>(4)a.g.e.,s.58, lekleriyle bitiriyor. oldu. Oyun yazarlığımızda ise, "Murat(5) a.g.e., s. 69, (6) a.g.e., s. 95, (7) a.g.e., han Mungan, Mehmet Baydur, (...) ErPror. Dr. Sevda Şener gibi seçkin bir s. 139, (8) a.g.e., s. 219, (9) a.g.e., s. 223, han Gökgücü, Adem Atar, Ülkü Ayvaz, araştırmacının yapıtı olmasının ötesinde, (10) a.g.e., s. 235, (11) a.g.e., s. 279, (12) Turgay Nar, Erman Canatan, Yıldıray keyıfle okutan anlatımı, örnekleyici nitea.g.e., s. 285, (13) a.g.e., s. 293, (14) a.g.e., Şentürk, Haluk Işık, Coşkun Irmak, Coşlikteki görsel malzemeleri ve tiyatromus. 296, (15) a.g.e., s. 296, (16) a.g.e., s. kun Büktel, Hasan Erkek, Civan Canova, za toplumsal bir yaşamın ürünü gözüyle 298, (17) a.g.e., s. 303, (18) a.g.e., s. 315, Mikail Burak Uçar, Behiç Ak, Orhan Gübakan içeriğiyle, Cumhuriyet'in 75 Ydın(19) a.g.e., s. 320, (20) a.g.e., s. 324, (21) ner gibi yeni bir oyun yazan kuşağının yeda Türk Tiyatrosu, tiyatroseverler kadar a.g.e., s. 328 tişmiş olması sevindirici bir gelişmedir."(ll) "Oyun yazarlarımız toplumumuzun en can alıcı sorunlarına eğilmek istediklerinde yakın tarihin, özellikle 12 Ey17.Sayı lül sonrasının olaylarına el atmış, bu olayMüdafaai Hukuk'Un: "Frenkleşmek"; lardan yola çıkarak kritik dönemlerde *** devlettoplum ilişkilerinde meydana geu Bir Şehit Babası Konuşuyor" len sürtüşmeye dikkati çeken oyunlar yazmışlardır"(12) derken, tiyatro sanatının *»« yakın dönemindeki toplumsal işlevine de Yatağanoğlu Alimcan: "Sultan Vahıdüddin Vatan Haını Değıl Vatanperverdir"; Prof. Dr. İnal Cem Aşkun: Kanzma ve Atatürk'ün Önderliğindeki Gelişinu; bakmamıza olanak tanıyor. Diğer sanat M. Emin Değer: Avrupalı ülmanın Şaşkınhğı; Yılma/. Dikbaş: Türk Halki Tepki Göstermez mi?; yönelişlerinde olduğu gibi, seksenlerden Prof. Dr. Cihan Dura: Türk Aydınlanmasının Ölümsüz Bekçısine; Ayyuk Erenberk: Deprcm, lletişim ve bugüne "Tiyatro sanatı toplumsal olaylar Eleştirel Düşünce, Sami Gören: IJyan Yüce Atatürk, Emanetin Ne Hale Geldı!; Ahmet Günbaş: "Dış Basında karşısında suskunlaşmış, kendi içine kaLaık Cumhuriyetın Doğuşu" (Kıtap); Prof. Dr. Suna Kili: Siyasal Partılerde Kadro Sorunu; panmış eibidir"(13) derken ise, 21. yüzProf. Dr. Ozer Ozankaya: Cumhurbaşkanf nın "lrtıca"ya tlışkın Görüslcn Üzenne; yılı yakalayan ülkemiz tiyatrosunun önünS.T: Oltaya Takılanlar; Dr. Schaad: Sıgortacı Gözüyle; "Doğal Afetler" Sıgortası Uygulaması; deki sorunlara genel bir bakış da getiriyorSeyfettio Turhan: Yasayla Medcnılcşmck, Dr. Hakkı Uyar: Prens Sabahattın'den Ikınci CumhunyetçiİCTe; du. Dr. Engin İnsal: Barolann tşlevi Nedir?; YetnHş beş yflric serüvm Prof. Dr. Çetin Yetkin: "Türkıye'de Demokrasi Yoktur"; •*• Çalışmanın son bölümü "Yirmi BirinŞıırlenylc; Ereğlili Aşık Hırpani Rıfat Yiğit Yunus Yaşar Kemal Bayrakçı; ci Yüzyılın Eşiğinde Tiyatromuz"da (ss. *•• 926328), Şener "Yetmiş beş yıllık bir geÇizgileriyle; Ercan Bayuü ömer Güogör Uğur Pamuk lişim sürecinden sonra geldiğimiz nokta•»• da bugün tiyatro sanatının toplumumuzBüro: Hükümet Cad., Karabayır Iş Hanı, Kat: 2, No: 44 Antalya daki yerinin ne olduğu sorusuna yaTel: 0242 244 50 29 nıt"(14) anyor. Genel olarak tiyatromuTel ve faks: 0 242 248 25 60 0 242 441 3146 zun yetmiş beş yıllık serüveninde kendiAbonelik Koşullan: 3 aylık: 3.000.000. 6 aylık 6.000.000.12 aylık: 12.000.000. TL Posta çeki: tbrahim Çetin Yetkin 1119234 ne görev edindiği ya da sorumluluk ola**• rak üstlendikleri, devlettiyatro ilişkisinde Dergimn satın alınabileceği başlıca kitabevleri: ekonomik ya da yasal sıkıntılann sanatsal Dünya: Dünya Aktüel Kıtabevlen ve Dünya Süper Dağıtım Bayileri Tel: 0 212 629 08 08 işleyişe etkisi, tiyatrolardaki bakış deği•*• şikliğinin kaynaklan, Çocuk TiyatroABC Kitabevi, 2. Istasyon Cad. 7/1 Karaman, ABC Kitabevi, Zara (Sıvas); su'nun sorunlan, farklı yönetim bakışlaAsya Kitabevi, Hal Cad. Belediye Sıtesi, No: 1 Şarkışla (Sıvas); Anlan Kitabevi, Yeni Cami Sok. No: 14 n, oyun yazarlarının biçem arayışları, uluAyancık (Sınop); Ataç Kırtasiye, Piri Mehmet Paşa Mah. Ozel Idare \t, Merkezi Sılıvri (Istanbul); sallıkevrensellik ikilemi tartışmalan vb. Bilgi Kitabevi, Sakarya Cad. No: 8 Yenışehir (Ankara), Bilim Kitabevi, Kuvayı Mılliye Cad Zıya Erdem konulannı ele alan yazar, bir yanıyla da yaIşhanı Zemın Kat No: 19 Mersın; Bilim Sanat, Onur Sok. 11/A KızılayAnbra; 1923 Cumburiyet Kitap kın dönem tiyatromuzun eleştirel özetini Kulübü Mersin Çarşısı Kat. 1 No: 161 Mersin, Çağdaş Kitabevi Hükümet Cad. K. Maraş, sunuyor... "Bugün tiyatronun seyirciye Çağlar Market, Iş Bankası Karşısı Datça (MuğTa); Dost Kitabevi, Sakarya Cad. No: 81 Sınop; hoşça vakit geçirten bir eğlence türü ol4 Eylül Kitabevi, Istasyon Cad. Efem Sit. No: 1 Sıvas, Ercan Kitabevi, 847 Sok. No: 27 Konaklzmir duğu kanısı, resmi tiyatro kurumlannın Filiz Kitabevi, Atatürk Cad. Meydan tş Merkezi No: 8 Sıvas; yöneticilerini de içine alacak biçimde yayGençlik Kitabevi, Kışla Mah. Milli Egemenlik Cad. 41. Sok. No: 14 Antalya; gınlaşmış durumdadır"(15), "Bugün ülGençlik Kitabevi, Gazi Cad. No: 2 Burdur, Güneş Kırtasiye, Suşehri (Sıvas); kemizde yapılan her çeşit yanlış tiyatroya lletişim Kitabevi, Selanik Cad. No: 72 Kızılay Ankara; Imge Kitabevi, Konur Sok. 1712 Kızılay Ankara; yapılacak en kapsamlı yakıştırma, bu yaKabalcı Kitabevi, Ortabahçe Cad. No: 22/4 Beşiktaşlstanbul; Kayadaş Kitabevi, Hızır Bey Mah. tsmet Paşa pımların 'kitsh' özelliklertaşıdığıdır"(16), Cad. No: 2 Isparta, Kabile Kitabevi, 859 Sok. No: 3/D Konak Izmır; Kitapsan, "Aydınlarla halk arasında kültürel bağlaSilifke Cad. Kültür Merkezi Yanı 21261 Mersin; nn zayıf olması, arada aşılması zor bir uçuNezih Kitabevi, Mühürdar Cad. No: 40 KadıköyIstanbul; Onur Kitabevi, Istasyon Cad. No: 2 Şarkışla (Sıvas); rumun ortaya çıkmasına neden olmuşÖzgür Kitabevi, Gürün Sıvas, Park Kitabevi, Ankara Cad. No: 9 Polatlı (Ankara), Sahaf Oğuz, Rampalı Çarşı No: 36 Konya MÜDAFAA1HUKUK DERGİSİ