Katalog

Î onlara? llerleme düşü başlarını yedi. Gelişim kendi kendine, insanlık ve kültürel değerlerden bağımsız olarak gerçckleşemiror. Enerjisini yitiriyor. Ama son zamanarda insanlarda bu enerji yeniden filizlendi. Doğmamış Kristof'taki tiplerde, Ayatollah Matamoros gibi bir delide bile, görüyoruz bu enerjiyi. La Cauda ve çevresindekiler, değişen Naco'lar olağanüstü bir enerjiye sanipler. Meksika'da yabansıl bir enerji var. llerleme düşü insanlara amansız bir kan davası güttürüyor sanki, bu düş adına tüm enerjiler harcanıyor. Düşümüzü gcrçeklcştirmek için elimize olanaklar geçtiğinde ve Lopez Portillo yüreklilik göstererek Meksika'nın sorununun varsıllığı yönetmek olduğunu söylediğinde Bravo nchrini geçen adam, ya da Morelos veya Hidalgo'da tarlalarda çalışanlar sanırım "Bu adam deli. Neden söz ediyor?" diye geçirmiş olmalılar akıllarından. îlerleme düşü artık bitti. Onun yerine kültür gerçeği olmuştur. Devrim birçok yönden haşarıya ulaşamamış olabifir. Orneğin politik, ekonomik, toplumsal açılardan, ama hiçbir zaman kültürel açıdan başarısız olmadı. Ülkenin bir geçmişi olduğunu, geçmişin geçerli olduğunu ortaya koydu, sürekliliği özümsediğini ve bir Meksikalı kimliği olduğunu gösterdi. Latin Amerika'nın genelinde yaşanan tüm felaketlerden sonra ayakta kalabilmemizi sağlayan tek şey kültürün sürekliliğidir. Bizi bir an durup kim olduğumuzu, ne yapacağımızı düşünmeye zorlayan kültürümüzün sürekliliğidir. Kitaplarınızdakı sözıi etttSımiz kahramanlar devrim sonrasına olumsuz bakmamıza neden olmuyorlar... Hayır olumsuz değil, eleştirel bir bakış. Devrimin en büyük şansı, ta içinin dcrinliklcrinden, kanlar akan yüreğinden romanın bir eleştiri olarak doğma sı: Mariana Azucla Aşağıdakiler iyle, Martin Luis Guzmân Başkanın Gölge si'yle ve tabii ki Rafacl Murioz yapıtlarıylakatkıda bulundular. Amaç boş değerlendirmeler, övgüler yağdırmak değil. Önemli olan olmazsa olmaz eleştirel bir bakış açısı oluşturmak. Kahramanfarıntz bir yandan da engelleyemedikleri bir hırsla bir seylere sahip olmak ıstıyorlar. Evet, bir şeyler sahip olmayı çok seviyorlar. Kutsaı Bölge'yi yazdığımda henüz Walter Benjamin'i okumamıştım. Okuduğumda Faris, XIX. Yüzyılın Başkenti'nde burjuvaların dünyayı nesnclleştirmek gereksinimleri ve gerçeklerin ncredcysc sonsuz kutsal olduklarını tümden unutmaları üzerine söyledikleri ilgimi çekti. Sanırım elit grupları sürekli darbe tehdidi karşısında olan Meksika gibi bir ülkede dengelerin yeniden kurulabilmesi için insanların mal birikimine düşkün olmaları kaçınılmazdı. Meksika'da yirmiotuz yıldan uzun bir süre politik erki elinde tutmayı becerebilen bir elit grııp yok. Sömürgelik sürecinde Meksika'da bir aristokrat sınıf oluşmamış, bağımsızlık döneminde yaşanan anarşi de böyle bir sınıfın oluşmasına izin vermemiş. Bu durumda devrimden sonra politik erki ele geçirenler mal ve mülkü çivi gibi kullanarak güçlerini pekiştirmek istemişler. Ama sonraları bu çivilcr kendi tabutlarını pcrçinlemeyeyaramış. Bu da bize başka bir gerçeği açıklıyor: Bu insanların enerjileri, nırsları, cinayetleri tüm olumsuz yanla rına karşın hayranlık uyandırıcı. Ben Artemio Cruz'u hiçbir zaman bir alçak olarak düşünmedim. Onun devrime ihanet ettiğinden söz edilince, ki buna sıkça rastlanıyor, ben çok kızıyorum. Benim düşündıigüm bu değil de, dahası tam tersiydi. Artemio Cruz tarihin değiştiğini, bir değişim yaşandığını göstcriyor. Ideolojiler değişiyor. Katı bir ideolojinin bakış açısından, bıızdan bir maskenin CUMHURİYET KİTAP SAYI 494 Beştlrel bakış açısı arkasına gizlenerek bir ihanet söz konusu olduğunu, doğrunun şu veya bu olduğunu söylemck kolay. Ama tarih maskeyi eritiyor ve sürekli lekeliyor. Ve yaşamımızı sürdürmemizi sağlayan bu leke ve pislik. Bir anlamda Artemio Cruz onu eleştirenlerden çok daha devrimci. Koca (îringo'da Ambrocc Bierce Gcncral Arroyo'nun kâğttlannt yakıynr Ayala'mn planlannı, Lapata'mn kamula^tmlan toprakları cskisahiplert yerlilere verme prnjelerım deyakıyor. Neden? Bilmiyorum. Sanırım bunu Bier ce'nin kendisi de açıklayamaz. Yazar olarak ben de açıklayamam. Belki de nedenini okur bile sorgulamamah. Kimbilir belki de doğrusu bu. Yazar, kültürlü adam cahil bir adamın öyküsünü zorla elinden alıyor. Buna Arroyo gibi davranmakla Bierce gibi yazmak arasında kalan bir kadın tanık oluyor. Bierce onun anglosakson kafasını, kulaklarını dolduruyor. Ama dramı asıl gören, anımsayan o, yalnız anlatamıyor. Ben de anlatamıyorum. Bu sizin sık sık üzerinde durdupmuz bir sorunsalın özünü oluşturuyor Yazarın görevi belleği canlı tutmak, geçmişı ıınutturmamak mt? Ben anıları yazarın icat ettiğini düşünüyorum. Bu onun vazgeçemeyeceği görevlerinden biri. Zaman zaman bunu paradokslar ve değişmeceler yoluyla, belleğin olmadığını söyleyerek de yapabilir. tspanyol yazınının cn büyük yapıtı bir bellek kaybıyla başlıyor. Bellek kaybı bi zi anıları yeniden yaratmaya zorlar. Kafka bunu sık sık yapar, Gogol de, Kafka'da herkes şatoyu arayan geometri bilgininin kim olduğunu unutmuştur. Gogol'de ise müfettişin dramı herkcsin onun kim olduğunu bilmesi ama kendisinin bilinen kişi olmaması. Dopnamış KriUn/'un son sözü "unutmak". Do&mamış Kristor bize hayatta gereken her şeyi öğrendiğimiz o gizem dolu dokuz ayın ta kendisi. Doğduğunda Batınî melek gökten inerek alev saçan kılıcıyla ağzımıza bir darbe vuruyor ve bizi unutmaya, tiimü değil de yalnızca bazı şeyleri öğrenmeye mahkum ediyor. Roman baştan sona bu tcmcl olgu üzerine kurulu. Kristof biraz lxca Cifuentes'itt mirasçtst değıl mP Tam hiltnçli bir dünya görü\üne sahip olmak olanaksızgörünüyor. Ve işte Kritfof. • Evet ama, annesinin karnında olduğu ve kendisinin de söylediği gibi geçmişiyle ilişkili olmak ve Eras'lann, Lezama Lima'nın sanal Eras'larının, tüm bildiklerini bilmek hakkını kendinde gördüğü için. Bütün bunlara sahip çünkü o bir de la Mancha varisi. Kitapta benim için çok anlamlı olan bir bölüm var, yazınsal soy ağacını seçtiği bölüm: "Bcnim ceddim Don Kişot, Tristan Shandy, Jacques le Eataliste. Waterloo'nıın oğullarıyla, dünyayı düzelteceklerine inananlarla hiçbir ilişkim yok. Ben Rastignac değilim. Ben dünyayı imgelemimde yeniden yarataca ğım, tıpla dünyanın yazmsal bir olgu olduğuna, okuduklannın gerçek olduğuna ve sözcüklerden yola çıkıldığında dünyanın sınırsızolduğıına inananlar gibi". Kristof bu düşünceden yola çıkarsa her istediğini gerçekleştirebilir. Koca Cıringo'da Arroyo'nun Kisotvari bir tümcesi var: "Kim oldugumu biliyorum". Ne demek isttyor. Unamuno'nun açtklamasında olduğu gibi o anda kim olduğunu mu biliynr yoksa ıleride kim olacağını mt?.... Ya da nereden geldiğini biliyor, soyağacını. Kuzey Amerika halkı gibi kökeninden kopanlmış, yeni kuşakların bellekleri kolayca silinen bir ülkede değil de Meksika gibi geçmişe bağlı bir ülkede olduğunun bilıncinde. Bu ülkede devrime kadar kimse köyünden, vadisinden biryerlerekıpırdamıyordu. Arroya kim * tastik yazının ortadireklerinden biri olmayı sürdürecektir. Juan Rulfo'nun aksine Carlos anlattığı öykülere el uzatmayı seviyor. Hatta öyle çok seviyor ki sperm bile ölen binlcrce kardeşini yenmiş olduğunun bilincinde. Fuentes, kitaplarını büyük bir özenle hazıriıyor. Kutsal Bölge'yi yazarken yazdıklannı kavgalarda, çamurlarda, Garibaldi Meydanı ve birçok kafede geçen uykusuz gecelerde bire bir yaşadı. Milyoner devrimci Artemio Cruz'un klasik serüvenini anlatırken gercek ustalığa erişti, kızgınlığını denetim altına alabilir ve bilgilerini katı bir sanatsallıkla düzene koyar. Bence en güzcl romanıdır Artemio Cruz. Kendimi Cholula priramidinde ve yakınındaki Canıbio de piel olduğunu sandığım akıl hastanesindenissettim. Kahramanlarından biri Naziydi ve bize belgeler vermesi gerekiyordu. Kendimi hiçbir zaman Ford'un otomobillerine bindiği rahatlık içinde adam öldürülen toplama kampları konusunda uzman olarak görmedim. Doğmamış KristoPda, kuşkusuz, en şeffar bölge (La Regiön mâs transparente) gibi hem övgüler hem de olay ve yergilerle karşılanacaktır. Dünyanın bu en büyük ve havası en zehirli kenti biz içinde yaşayanları cıldırttığı gibi yazarı da çileden çıkarmıştır. Kentin dramı ile ülkenin dramı özdeştir. Kehanetlcr yerine gclmiştir ve Fuentes ba^ zı şifreleri görünmez mürekkeple Doğmamış Kristof da yazmıştıı. • Çev PeralCharum (Libro.s/19H7) Doğmamış Kristof/(larlos h'ııcntcs/'Çev. Aslı BI\CM/Ayrınlı Yayın ları/^IU Kutsal Bölge/ C.arlos Ihıenla/Çev. Handan Akdemır/Ayrıntı Yayınlart /167 \ SAYFA 5 Bir ustalık başyapıtı: FERNANDO BENİTEZ Doamamıs Kristof ci yüzyılın sonunda ne olacağı üzerine yürüttüklcri tahminlerin hiçbir yararı /ok. Uzmanlar için bir bilmece olan Caros Fuentes için açık. Herne kadar George ()rwell'in 1984 ydi için ileri sürdü ğii savlar tam gerçeklcşmemiş olsa da, Carlos'un önbifileri de gcrçekleşmeye bilir. Yine de Doğmamış Kristor'un korkunç serüvenini bugün Latin Amerikalı yazarların hegemonyası altında olan fan I spanyol yazınında şimdiye kadar Doğamamış Kristof'a benzer bir roman daha yazılmamıştır. Kitapta 12 Ekim 1992'de, yeni Amerika'nın keşfinin beş yüzüncü yıldönümünde dünyaya gelecek ilk çocuk olmak üzere Acapulco plajında döllendirilmiş bir çocuğun serüvenini anlatıyor. Şaşkınlık uyandırıcı biyolojik döllenme eylemi ve anne karnında çocuğun dünyada bir eşi daha olmayan tek çocuk gelişme devresi olan dokuz ay, bu dev cilt bir yazın fantezisi ve bir anlamda Kut sal Bölge'yle başlayan dönemi noktalıyor. Kutsal Bölge'de Yeni Dünya'da tarihinde yaşanan olağanüstü ve akıl almaz olaylar sıralanıyordu. Korkarım beş yüzüncü yıldönümü Latin Amerika'nın dramatik yaşamını ve Amerika Birleşik Devletleri'nin bu l)ölge üzerinde kurduğu hegemonyayı açığa çıkaracaktır. Utku kazanan ve kendini zorla kabul ettiren istenmedik, tspanyol Imparatorluğu düşmanı bir son dakikada misafiridir. Artık Amerika'nın iyesi Avrupa değil, eski Ingiliz sömürgesi olan Amerika Birleşik Devletleri'dir. Süper güciin komşusu ve en büyük darbeyi yemiş olan Meksika'nın geleccği belirsizdir. Artık kâhinlerin kargaşa yaşayan başkent ve ülkenin 1992'de ya da yirmin r;