Katalog

Puskin ve tivatro Godunov" politik bulunarak Çar I. Nikolay'ın karanyla durduruldu: "Eğergerckli düzeltmeierle kendi komedisini tarihi bir öyküye ya da bir romana dönüştürürse, bay Puşkin'in amacının yerine geleceğini sanıyorum". Tüm çabalara karşın Puşkin altı yıl sonra da piyesinin oynanması için yasaklıydı. 1833 de Sansür kurulu üycsi Oldekop: " Puşkin,'Boris Godunov'unu yaratarak, ondan bir drama yapmak istedi. Majesteleri bunu kabul etmedi. Yazar, kendi yapıtını farklı tarihi sahneler halinde yayımladı. Böylece majestelerinin kararı, bu piyesin tiyatroda sahnelenmeyeceğini açıkça ifade etti, bu kitaptan sahne için Petersburg'lu aktörlerin seçtiği bütün alıntıları kullanmaktan vazgeçtim; çünkü Moskova tmparatorluk Tiyatrosu'nun bilgisinden alıntılar yasak olmalıdır." diye belirtti. Puşkin'in tragedyasının tamamı olmasa da Dİr bölümü 1870 yılında, ramp ışığına çıktı. 1934 yılında ilk kez Leningrad Akademi Tiyatrosu'nda rejisör Suşkeviç taraiından tümü sahnelendi. Yapıtın önemini işaret eden eleştirmenler sansüre karşın oyunun üstün geldiğini belirttiler. Puşkin'in teksti ve aynca onun melodik sözleri üzerinde çalışmaya özen gösterilmedi. Soyyet tiyatrosunda "Boris Godunov "un birbirini izleyen sahnelemeleri, yazann isteği dışında yorumlarla sürdü. nanmalıydı. Belirlenen günde Puşkin öldürülünce, karışıklıklara yer vermemek için oyun kaldırıldı fakat bir sonraki gün "Korkuların Zincirlenmesi" adlı vodvilin yerine Puşkin'in bir piyesi sahnelendi. Rus dramaturjisinin yeniden düzenlenmesindeki Puşkin'in üçüncü denemesi onun yaşamının son yîllarına aittir. 18341835 yılları arasında, "Şovalyelik Yıllanndan Sahneler" adlı tamamlayamadığı bir oyun yazar. Puşkin, toplumsal sorunları irdeleyerek, yeniden nalkın yaygın konusuna dönüş yapar. Dramatik yapıtta, iki barışçıl feodalin bir burjuva ile savaşını konu alır. Puşkin'in sempatisi açıkça, feodal karşıtı olan derneğin temsilcilerinden yanadır. Sosyal drama gibi düşünüldüğünde yazarm bu piyesi, somut tarihi kişilerle birlikte genelleştirilmiş ve belli bir özelliğe sahip tipleri de vermesi nedeniyle "Boris Godunov"dan farklıdır. Puşkin, 1830'lu yılların Rusya'sının somut tarihsel şartlarında "Şovalyelik Yıllanndan Sahneler" konusunun politik güncelhği ve karakterlerin belirli bir özelliğe sahip betimi, "Boris Godunov "dan daha yüksek düzeye erişeceğine inanmaktaydı. Rus drama edebiyatının ve Rus tiyatrosunun deöişimini arzu eden Puşkin, aynı zamanda kendi reformunu uygulamak ister. "Boris Godunov" üzerindeki çalışması nedeniyle, Rus dramaturjisi alanında en önemli yansımalanndan biri Puşkin'in yaratıcıfığuıı sergileyen giriş bölümüdür. 1830 yılında, "Küçük Tragedyalar"ı yazarken, drama kuramına göre malzemeler toplar. Puşkin daha ileriyi işaret ederken: Dramatik sanat, halkın eğlenmesi için mcydanda doğdu" diyerek kendi düşüncesini şöyle açıklar: "drama, bu meydanı bıraktı ve eğitimli k^lburüstü bir toplumun isteğine göre zengin malikanelere taşındı." Sonuçta "drama halk dilini bıraktı ve moda olan, seçkin, zarif bir ağızı kabul etti." Rusya da genel olarak da "darama, hiçbir zaman halkın bir ihtiyacı olmadı. Rusyada, gerçek halk tragedyadan anlamadı". "Mozart ve SaHyert" PufUn'ln tlyatro oyunlan Belinskiy, "Boris Godunov "un Rus dramaturjisindeki yerini şöyle değerlendirmiştir: "Sadece "Boris Godunov'dan önce değil, sonra da konusunu Rus tarihinden alan ve içinde Rus insanının hissettiği, anladığı ve konuştuğu Rusça bir drama olabilseydi! 1830 lu yıllardan itibaren Rus edebiyatını ve Rus sahnesini istila eden bütün saygıdeğer yazarlarda ne görülebilir?.. Katı sanatsal stilin ve asil klasik sadeliğin ulaşamaz azametinde, gururlu ve ağır bir yalnızük içindeki Puşkin'in "Boris Godunov"u Rus trajedilerinin çoğunluğu içinde bugüne kadar cüceler arasında adeta bir dev gibi yükseldi". Puşkin'i tiyatro oyunlan yazdığı dönemde karşısına çıkan aşılmaz güçîükler durdurmadı. 1826 yılına dayanan Puşkin'in tiyatro oyunları tasan listesindeki baslıklardan anlaşılacağı üzere konulann •eski dönemlerden "Romulus ve Remus", "Isa" ortaçağ döneminden "Berald Savoyskiy", Rus tarihinin ilk devirlerindcn Dmitriy ile Marina", "Kubskiy" veyakın dönemden "I. Pavlo" alındığı anlaşılmakta. Listede "Cimri"den, "Mozart ve Saliyeri"den, "Don Juan"dan yani Puşkin'in "küçük tragedyalar"ını yaşama geçirdiği konulardan ilk kez söz edilmektedir. 1830 yılına doğru Puşkin dört küçük tragedyayı "Mozart ve Saliyeri", "Cimri Şovalye", "Taş Misafir", ' Veba Zamanında Ziyafet i tamamladı. Tür bakımından bunlann arasına 1832'de yazdı';ı "Denizkızı"da katıldı. Bütün bu piyeser Puşkin'in Rus dramaturjusinde reform yapmak için ikinci denemesiydi. Fakat bu kez geniş tarih zeminindeki halk tragedyaları yerine karakterlerin psikolojık betimlerine son derece sadelikle ulaşılan, felsefilirik piyesler yarattı. Rus edebiyatında yeniliklerin temelini atan Puşkin, bu piyeslerle daha sonraları Turgenyev ve Çehov'un özellikle işleyecekleri psikolojik drama türünü oluşturdu. Puşkin hayattayken "Küçük Tragedyalar dan sadece "Mozart ve Saliyeri" 27 ücak 1832'de sahnelenmesine karşın hiçbir yankı getirmedi. îkinci küçük trageuyası "Cimri Şovalye" karma oyun programına göre 1 Şubat 1837'de oy Yazarm dramatuıji nıirasının kaderi, hatırlanacağı gibi yaşamı boyunca sadece "Mozart ve Saliyeri" adlı piyesinin sahnelenmesidir. Kronolojik sıralamada Puşkin'in ölümündcn sonra yapıtlan büyük zorluklarla episodlar halinde oynandı. 1838 yılında "Denizluzı", 1847'deise "Taş Misafir"den bölümler sahnelendi. "Cimri Şovalye" 1852 yılında Petersburg Aleksandriyskıy Teatr'da; 1853 yılında is Moskova Malıy Teatr'da oynandı. "Boris Godunov"un 16 perdesi 1870yılında sahnelendi. 1899'aa Puşkin'in doğumunun yüzüncüyıldönümünde "Veba Zamanında Ziyafet" adh oyun oynandı. Puşkin'in sahneye bu kadar yavaş geçişinin başlıca nedeni, sansür engeliydi. Puşkin'in dramaturji mirası, tipleriyle, kendi sistemiyle ve dramaturji tekniğiyle eski tiyatroyu çok gerilerde bıraKtı. Sadece yüzyıl sonra, genellikle Sovyet Tiyatrosu'nun büyük ulusal Rus şairinin dahiyane dramaturjusine yeteri kadar yönelmemesine karşın, Puşkin'in yapıtlan artık Çağdaş Rus sahnelerinin reper tuvannda hakettiği yeri almaktadır. • (*) 1. Ü. Rus Dili ve Edebiyatt Bilim Dalt Dr. GONUL UZELLİ P uşkin 1824 yılının sonunda "Boris Godunov" adlı oyununu oluşturmaya başladı 7 Kasım 1825'te Dekabrist ayaklanmasımn (14/26 Aralık 1825) öncesindc, yapıtını tamamladı. Oyunun, tarihsel olaylara karşı duyulan ilginin iirünü olduğunu .söylcycbİliriz. Karamzin'in "Rus Devleti Tarihi" adlı yapıtının 10.11. ciltlerinin ortaya çıkışı, Rus cdebiyatında tarihi olaylara duyulan ilginin Ortaçağ dönemlerine yönelişine yardım cı oldu. Puşkin oyunuyla ilgili olarak "Ben Shakespeare'in özgür karakterlcrinin bctimlcrinden öykündüm; Karamzin'i olayların gelişmesinde izleyerek; o dönemin düşünce vc dil biçcmini, tarihi yazmalardan anlamak arzusundaydım" diye yazmaktadır. Ümit Otan Nükleere Geçtik Maşallah Puşkin'in "Rus Devleti'nin Tanhı" adlı gerçek bir malzcmeye duyduğu bağlılığı edebiyat alanında da sürdürdü. Yazar, tragedyasında Karamzin'in tüm gerçek malzemesinden yararlanarak, tamamıyla başka bir anlam çıkarır. Puşkin, "açık adalet" düşüncesine sahip olan Karamzin'in tüm idealist ana düşüncesini reddetti. Puşkin'in kaleminde sosyal yorum, tarihsel bir malzeme olarak verilmektedir. Puşkin, sadece Shakespeare'e uygun olan eerçekçi bir tragedya değil, ayrıca gerçelc tarihi realizmin bir yapıtını da yaratarak konu ve form arasında olağanüstü bir dengeye ulaşır. "Boris Godunov", her şeyden önce, Dekabrizm hareketini biitün atmosferiyle yansıtan politik bir piyestir. Yazar tragedyasını sahneye koymayı ciddi olarak düşünmckteyken Boris UMHURİYET KİTAP SAYI 488 "Rus Devteti'nin Tarihi" Umil Otan'ın Çınor Yayınlan'ndan çıkan dıgeı kıtat» Î • Aşk Geri Dönene Kadar Çınor Yayınbn, Rıfat llgaz Kültür Merkezi, Sıraselvıler Cad. N o 9 0 / 3 8 0 0 6 0 Taksim istanbul Tel: (0212) 293 28 9 6 • 293 23 98 293 23 9 9