Katalog

Kapak konusunun devamı. *• örülmüş, ezgisel konuşma dili, hangi temada olursa olsun, Puşkin'in tüm lirik vb. şiirleri için geçerlidir: "Söntlü günün yıldızı; Indi mavi denize kara bir duman Hışırda, çırpın uysal yelken Dalgalan karanlık okyanus dalgalan" ("Söndü Günün Yıldızı") 1820'de yayımlanan "Ruslan vc Ludmila" genç Puşkin'in "poema" türündc ilk ürünüdür. Bu yapıt, masal vc folklor ögeleriyle, mizah, erotizm, vb. ögelerinin gözüpekçe birleştirildiği son derece özgün bir Puşkin yaratısıdır. üğreniminı tamamladıktan sonra dışişlcrindc bir göreve atanan ve bu arada ünü giderek yayılmakta olan genç Puşkin yergi türündc vc doğrudan çarı he dcf alan şiirleri ncdeniyle başkent Petersburg'dan Güney'e göndcrildi. Şair bu döncmdc Byron'un yapıtlarıyla tanışarak "Kafkas TutsağV' (1921), "Bahçesaray Çcşmesi" (1922) adlı poemalarını yazdı. Byron, Chateaubriand vb. romantik şair vc yazarların etkilerini taşıyan bu şiirler, yine de, somut, gerçekçi günlük yaşam betimleriylc Puşkin'in gerçekçilific yönelişinin habercilerdir. Puşkin, yıllar sonra, 1936'da yayımlanan "Erzurum Yolculuğu" adlı yapıtında, Güney poema'larının ilkinden şöylc söz ediyor: "Burada 'Kafkas Tutsağı'nın kirlenmiş, yıpranmış bir kopyası geçti elime. Onu büyük bir zevklc okuduğumu gizlemeyeceğim. Eksikleri olan bir şiir bu. Acemice yazılmış. Fakat sair birçok şeyin tarkına varmış ve içtenlikle yazmış bunları..." Eksiklıklerin, ya da rarkına varılan, içtenlikle yazılan şeylerin nelerolduğunu şairin kendisinden ögrcnemiyoruz... Fakat Güney poema'larının Kafkasya ve Doöu egzotizmi konulu birçok şiire öncülÜK ettiği, bu şiirlerdeki ezgiselliğini konuşma dili özelliklerinin, diyalogların, Rus şiir dilinin annmasına, gelişmesine katkıları kuşkusuzdur. 1824'te yayımlanan "Çingeneler" ise günlük yaşam ve doğanın gerçekçi, yalın betimleriyle, özellikle de Aleko tipinin işlenişiylc Puşkin'in (ve Rus edebiyatının) gerçekçiliğe yönelişinde belirleyici bir aşamadır. Aleko, "Yevgeni Onegin"in kahramanı Onegin'in bir ön örneğidir. Puşkin ve Bus edebivatı vb. türündc, Rusya doğasının betimlendiği, folklor ögeleriyle örülmüş masafsı güzcllikte şiirler, Rus nalk dilinin ulaşabileceği klasik bir yalınlığın eşsiz örnelderi olarak, şairin ülkesindc kuşaklar boyunca anadil duyarlığını oluşturup beslemeye devam etmek Puşkin Biitün Eserleri 111/ Çevıren tedir... Atanl liehramoğlu "Bulutlar koşuyor, K.em Yayınevt / bulutlar dönüyor/ Ve İ26+262S, ay, görünmez bir elle,/ Uçuşan karları aydınlatıyor;/ Gök bulanık, tulanık gece./ Gidiyor tarlalar boyunca arabam;/ Çalıyor çıngırak çınçınçtn.../ Ürperiyor yüreğim korkudan/ ortasındaıssızovalann! " ("Cinler") Yeni anlatım arayışları, bu yaratıcılıgın bir başka yönüdür. "Kurana üykünmelcr" başlığı altında topladığı şiirler bu özelliğin başanlı ve ilginç örne^idir: " Yer devinimsizgök kubbeleri/Tanrım, sımsıkı duruyor sayende,/ Ve sular ezmiyor bizi/ Boşanıp yere/ " Yergi, eleştiri, keskin ve alaycı bir zekâ, Puşkin'in şiirlcrinde epigramlarında, genel olarak tüm yaratıcıfığında ana doğrultulardan birini oluşturur: "Keneler ve sivrisinekler/ Çevrende uçuştuğunda gazete kalabalığıyla/ Boşuna kaFa yorma, tüketme ince sözler/ Karşı koyma bu kaba gürültüye ve çıgırtkanlığa// Çünkü mantık da, üslup ua sevgili dost/ Bu inatçı sürüyü etkilemez/ Kızmak da boş, fakat kaldır elini ansızın/ Ve şimşek gibi bir yergiyle onları ez..." "Iblis", "Peygamber", "Yankı", "Şair'e" vb. şiirlerde ise, yaratıeının yalnızlığı işlenir... Bu Puşkin'in, yaşadığı çağda ve ülkesindc kendi kişisel yalnızlığıdır da... Baskı ve duyarsızlık ortamında yaratıcı kişilik, yıne kendi yaratısına tutunarak ayakta kalabilecektir: "Sen çarsın, yalnız yaşa, yürüözgür yolunda/ üzgür akıl nereye gotureceKsc seni./ Yetiştir eme^nin sevgili meyvesini/Odül beklemeksizin soylu çabalarına/ ...." mcktedir. 1836'da yayımlanan "ErzuPÜSKIN rum Yolculuğu" INSANUSTU B'R Puşkin'in çok yönlü ANIT DIKTIM KENOİME yeteneğinin, aydınlanmacı zekâsı ve kültürünün, hümanizminin ışıltılarıyla parlayan bir yapıttır. Anlatı alanında başyapıtı sayılan "Yüzbaşının Kızı" (1836) tnsanüstü Bir Anıt Mozart ve Salieri Erzurum Yolcuiçin ise Gogol'ün bir Diktim Kendime/ / Aleksandr luğu / Alckiandr değerlendirmesini Puşkin IÇeviren • Alehandr Puşkin /Çe Puikın /Çevıren • yineleyebiliriz: Tomrts Uyar /de viren A Bebramo&lu Ataol Benramoğ"'Yüzbaşının Kızı' Yayınevt I 95s /de Yayınevt / 9fis. lu/Yazko / 218s ile karşılaştırılınca bütün romanlarımız ve büyük hikâyeleyapıtlardır. rimiz yavan kalıyor. Saflık, yumuşaklık Puşkin'in anlatı türündc ilk yapıtı öyle bir yüksckliğc ulasıyor ki bu yapıt1827 yılında yazmaya başladığı "Büyük ta, gerçek bile yapmacılc ve karikatürize Petro'nun Arabı"dır. Bu özyaşamsaltaedilmiş gibi görünüyor. Ortaya gerçekrihsel roman denemesi, tamamlanmamış ten de ilk olarak Rus karakterleri çıkıyor, olmasına karşın, sağlam kurgusu, yalın kalenin basit komutanı, kansı, bayraktar, anlatımi, gerçekçi kişi ve çevre betimiebiricik topuyla kalenin kendisi, zamanın riyle, Rus edebiyatında şiir dilianlatı dikarışıklığı, sıradan insanlann o alçakgöli ayrımının oluşmasında önemli bir nüllü büyüklüğü... Bütün bunlar yalnızadım olmuştur. 1830 yılının ürünü ca gerçek değil, onu da aşan bir şey..." "Byelkin'in I likâyeleri", süssüz, yalın bir dille yazılmış, gerçekçi, özlü sanat ürünBağımsız, özgürlükçü kişiliği ve döneleridir. Bu hıkâyeferdeki halk insanı tipmin Uerici okur yığınları arasında geniş lemeleri daha sonraki dönemlerin Dosyaygınlık kazanan yapıtları nedcniylc toycvski, Nekrasov, Tolstoy, Çehov vb. monarşi yönetiminin sürekli baskısı alyazarları için tükenmez örnekler, esin tında yaşayan Aleksandr Puşkin 1837'de kaynakları olmuşlardır. 183233 yıllarıkomploya çok bcnzcyen bir düello sonunın ürünü " Dubrovski"de, Rus derebeycunda yaşamını yitirdiğinde henüz 38 lik düzeni ve halk insanları, günlük yayaşındaydı. Fakat yapıtlarıyla halkının yapıtla şamın gerçekçi betimleriylc gerçekçi kikalbindeki; kalbindeki yerini almıştı ve evrenselliğe şilik özellikleriyle, sevecenlikten de yokulaşmıştı... sun olmayan ince bir alaycılıkla sergilen"Ben Insanüstü Bir Anıt mcktedir. Aynı dönemin ürünlerinden "Maça Kızı"nda hedef bu kez PetersHktfen Kendime" burgsosyetesidir. "MısırGcceleri",yine 1799'da Moskova'da doftan Alekbu çevreleri hedef alan acı bir alay içersandr Sergeyeviç Puşkin fazla varlıklı olmayan soylu bir ailenin çocuğudur. Dönemin aristokrat kökenli çocukları için kurulan Çar Lisesi'nde öğrenimıni tamamladıktan sonra Petersburg'da Dışişleri Bakanlığında bir göreve getirildi. Fakat Çar Aleksandr'ı hedef alan yergi şiirlerinden ötürü güney illerine sürüldü. İlk poeması "Ruslan ve Ludmila" da aynı yıl yayımlandı. Güneyde bulunduğu yıllarda yazdığı "Kafkas Tutsağı", "Bahçcsaray Çcsmesi", "Çingeneler" adlı anlatı şiirleriyle roınantizm akıının dan gerçekçiliğe doğru bir gclişim izledi. 200. Doğum yılında Güney Poemalari ve "Çhıgeneler" I Puşkin başyapırı sayılan şiirroman "Yevgeni ünegin"e çalışmaya 1823'te başladı. Yapıt 1833'te yayımlandı. Yevgeni Onegin sağiam, akıcı, özgün kurgusuyla, başta Tatyana ve Onegin olmak üzerckahramanfarıyla; psikolojik irdeleme, toplumsal eleştiri, vb. özellikleriylc; şairin şımşek gibi cakan ve bir anda sözcüklere, imajlara donüsen zekâsının ışıltılarıyla, ulusal Rus edebiyatının vc evrensel edebiyatın etkisi kuşaklar boyunca eksilnıemiş ender yapıtlarındandır... "Poltava" (1828), "Bronz Atlı" (1833) vb. tarih konulu gerçekçi poema ürünlerinin yanı sıra Puşkin 1820'li vc 30'lu yıllarda olgun lirizmınin örneklerini verdi. Aşk teması, şiirindc hcr zaman önemli bir ycr tulmuştuı; "Seviyordum si/.i vc bu aşk belki lçimue sönmede bütünüyle Fakat üzmesin sizi artık bu scvgi lstemem üzülınenizi hiçbir şeyle. Sessizce, umutsu/ca seviyordum sizi Kâh ürkcklik, kâh kıskançlıkla üzgün Bu böyle içten, öyle candan bir sevgiydi ki Dilerim bir başkasınca da böyle sevilin." "Kış Akşamı", "Kış Yolu", "Cinler" SAYFA 4 Olgunluk Döneml Urlklerl, EplgranHap, "Yevgeni Onegin" Puşkin'in "Küçük Tragcdyalar" başlığı al tında toplanan ("Cımri Şövalye1' 1830, "Mozart vc Salieri" 1830, "Taş Konuk" 1830, "Veba Sırasında ^ölen" 1830, "DenızKı/ı" 1832,"Şö valyc Zamanlarından Sahnclcr" 1835), tiyaı ro yapıtları, fakat özcl liklc de Shakespeare'in tragedyalarını örnek alarak yazdıgı "Boris. Godunov" (1825) Rus tiyatrosunun çağdaşlaşması, ulusalgerçekçi nitelik kazanması, yönünde öncü, belirleyici Tiiründeki Yapıtları Üzerine Bipkaç Söz Hyatra ve Anlatı 183 5 'te yayımlanan şiırroman "Yevgeni Onegin", 1836'da yayımlanan "Yüzbaşının Kızı" Rus ve dünya edebiyatının başyapıtları arasındadır. 1837'de Petersburg'da komplo kokan bir düelloda yaşamını vitiren Aleksandr Puşkin, Rus folkloru vc Baiı geleneklerini uyumlu biçimde birleştiren yapıtlarıyla modern Rus edebiyat dilinin kurucusu, gelmiş geçmiş cn büyük Rus yazarlarının ilki vc öncüsü sayıimaktadır. • *" CUMHURİYET KİTAP SAYI 488