Katalog

süsü verilir. tşin gerisinde, çünkü, uyuşturucu ticareti vardır. Hem öksüz hem yetim kalan çocuk, önce bir Yetimlcr Yurdu'na yerleştirilir. Sonra da, talih yüzüne güler, bir Alman öğretmcn ailesi tarafından evlat edinilir. Tam bir Alman çevrede büyür. Bir Hclzheim olarak yctişir. Nc var ki, adı vc dış görünüşüylc bir "yabancf'dır. Kayankaya yı tamamen bir Türk gibi düşünmck görccc olarak güçtür clbct. Türkçc konuşamayan, Türkçc'yi hemen hemcn anlamayan, Türkiye"yi hatırlamayan bir Türk'tür o! Kayankaya ailcsine seçilen isim, aynı zamanda yabancı işçi gcrçcğini de gclişmcktc olan ülkclcrucn Almanya'ya akan cmck göçü en güzcl biçimde simgelemi) yor muı Gerçektcn, bir akarsu yatağında hiç durmadan yuvarlanan taşlar gibi milyonlarca Türk, yıllardır, Avrupa yadelinde hiç yosun tutmaksızın yaşamaktadır. Köksüz ve yıırtsuz, Avrupa'nın tortusu birtakım insanlar!.. Arjouni, kurgusal kahramanın adını, aslında var olan böylc bir Türk ailesinden ödünç almış. Her ne kadar yazar, öykülerindc Kayankaya'nın kişiliöi ve özel yaşamı hakkında bilgi vermekten kaçınırsa da, anlaşılan o ki genç Türk düşe kalka liseyi biti rir. Gerçi, bu nokta okur için pek gerçek çi görünmez. Çünkü zeki, çalışkan, hayalgücü vc mizah yctcncği olan böyle bir gencin cermen cîisıplini içinde neden ortalama notlarla liseyi bitirdiği belli değil di. Sonra Kayankaya Hukuk Fakültesi ne girer. Ancak ilk yılm sonunda "pcs" eder. Bir bakıma yazarın kendi yaşam serüveni de böyle sayılır. O da, yüksek öğrenimine Fransa'da başlamış, ama sonraaan bırakmak zorunda kalmı^tır. Buradan, Arjouni'nin en az ik dilli olduğunu çıkarabili yoruz. Ancak Kayankaya yıllarını "şurda burda sürtcrck gcçirip, belli bir sınavı verdikten sonra "özel detektif" lisansı almayı başarır. 1985 yılında, genç dedektifin üç yıldır bu mesleği yürüttügTınü öğreniyoruz. Kayankaya'nın bürosu, bir beton yığınının üçüncü katında. Merdivenlerden Merkez Komitesinde Cinayet M V. Mnntalban (Ah'A Yayınları) Biiyük Uyku Raymond Chandler (Metis) Sarı Köpek Georgçs Simenon (Metıs) Sherlock Holmes OlUm Uöşeğinde C.nnan Doylc (Melis) Roger Ackroyd Cinayeti Agatha Christtc (Metıs) Kızıl Hasat Dashıel Hammett (MettO Don haura Pamdt'yc Altı Bilnıece Busto% Domecçı (Metıs) Bella'nın Oliimü (.îeorges Simenon (Mctis) Trendeki Yabancılar Patrkia llighsmith (Metis) Çin Gölü Cinayetleri Robert Van Gulik (Aynntı) Şairin Oliimü Michel del Castillo (Ay rıntı) El Sürçmesi Patricia Hıghsmith (Ayrıntı) Guernica'da Ağaç Var mı? Antonıo de Blas (Aynntı) Ripley Karanlıkta Patricia llighsmiht (Remzi) CUMHURİYET KİTAP SAYI 280 zorlukla çıkılarak oraya ulaşılıyor. Böylece, ancak gerçek ve güçlü nedenleri ofanların oraya kadar ıılaşacaöı sonucunu çıkarıyoruz. (îereksinim ılııyan insanlar Altın Rehber'e bakarak, yığınla "Müller" arasından böyle bir dedektifi seçip oraya gclebilir, ancak. Genelde bir tayfa görü nümüne sahip, dcdektif Kcmal Kayanka ya "Almanya'da lıer gün düşmanca bir davranışla, aşağılanmayla, küçümsen mcyle, karşılaşır', diyor çevirmen. Cîer çekten, kimileri, "Seni Iürk sıçanı, se ni!" diye karşılarlar Kayankaya'yı. üysa, o, insaııları özellikle polisleri şaşırtmayı sever; şaka yapar vc "sırıtır" sık sık tlep argoyla konuşur, bu da onun doğal ortamının daha çok toplumun alt katmanları olduğunu düşündürür. Bu ııuııla birlikle Kayankaya'nın konuşınala rının genel havası çağrışımlarla, gönder•lyl ki Doğdun Türk! * fllmlnden bir görüntü. mclcrlc yüklüdür. Sözleriyle açıkça meydan okur ve karşısındakileri sinirlendirmcyc çalışır. Çünkü, bir "aykırı şövalyc" ruhu taşımaktadır. Sürckli bira içmckte yan, komşulıık ilişkisi bulunmayan, yadir, eğer viski Chivas Regal, içmiyorsa. bancılaşmış bireyleri çağrıştırır. Yemekle Ilaftada bir kez, düzenli olarak bilardo riııi çoöunlukla hazır yemek kendisi pioynar. Kimi oyun ve spor salonlarının sa şirir, yerkcn de üstüne döker. Sonra, "pcnccrcsini açarak borüsuna hibiyle dostluğu vardır. Gcrekince, onlar daıı yardım ister (Daha Çok Bira, s. 92). doluşacak zengin güzel kadın müşterilcri Futbolu sevcr vc yakından izler. Aynı za kollar." Oysa, henüz bir sekreteri bile manda, tenis maçları seyreder TV'de. Ne yoktur Sam Spade gibi örneğin. Dosdarına bile pek rastlanmaz. Kiralık bir samuvar ki, kitap okııduğu hiç görülmez. ray gibi yalnızdır o! "Sert erkek" havası "Cebi boş gönlü zengin, üstlcndiği her yoktur; ama, gene dc o ailenin uzak akragörevde mutlaka ahlaksal bir yön arayan balarından sayılır. ya da bulan" Kayankaya'nın yaşamının Arjouni, besbelli, kendisine özel, deçok dağınık olduğunu, kendisine hiç zadektifler dünyasının bilinen klasiklerini man ayırmadıgını görürüz. Türün Ameri kalı ünlü ömeklerine öykünme adına bile kılavuz olarak seçmiştir. Sözgeleme olsa, Kayankaya'da böylc bir kargaşayı Chandler'in kahramanı Philip MarloAlman yctişme biçimiyle bagdaştırmak we'un çok bilinen "25 dolar/gün+masraflar" formülü, Kayankaya'da değişen ülke, okur için zor olmaktadır. geçen zaman ve özel koşullar, artan enfGerçi, üçüncü roman, Bir Adam Bir lasyon nedeniyle "200 DM/gün+masrafCinayet, onun kişiliği ve yaşantısı üstiine, lar"a dönüşmüştür. üysa, yirmili yılların önceki öykülere oranla daha çok aynntı ortalarında yazılmış benzer öykülerde verir: bir yığın borcu vardır dedektifin; (D.Hammctt in The Assistant Murderer, musluğu bozuktur, kahve makinesi bile 1926) ücret, "5 dolar/gün+masraflar" onarılnıayı bekler. Boş içki şişeleri gibi iş şeklindeydi. Yazarın öbür iki kitabı, Aldosyaları da ortalara saçılmıştır. manlar arası sorunları gündeme getirÇizdifii özel yasam tablosu, çoğunlukla mcktcdir. Bununla birlikte, üçüncü kıtapBatı tüketim toplumlannda yalnız yaşa ta (Bir Cinayet) yine göçmenler, yabancılar vardır orta ycrde. Ama, sahte belge düzenleyenlcr, işbirlikçi polisler gene Alman 'dır kuşkusuz. tyi ki Doğdun da komiserle Narkotik Büro'dan bir grup poliRipley'in Oyunu Patricia Hıghsmith si tııtuklatmayı başarır Kayankaya. (Remzu Becerikli Bay Ripley Patricia llighsmith Daha Çok Bira'daysa (Bu kitabın (Remzı) Fransızca çevirisinin adı Türk Kahvesi Carol Patricia Highsmith (Remzi) mi?), büyük ölçekli bir kimyasal tesisin Genç Kızlar Labirentinin Esrarı liduar çevreyi kirletmesi ve Frankfurt (eski) Be do Mendoza (Remzi) fcdiyc Başkanı'nın çıkar karşılığında buna göz yumması, işlenen cinayet, cinayeZeytinli Labirent Eduardo Mendoza tin arka yüzü ele alınır. Orada da Komi(Remzı) Flamanların Evinde Cleorges Simenon ser Kassner'in suçltıluğu tartışılır. (Nisan) Görüldüğü gibi yazann günccli işlcdiği Cardinaud'un Bir Hatası Georges Sime açıkça görülmekte. Oluşum Dergisi* Alnon (Nisan) manya muhabiri Ali Ozenç Çağlar'ın vurHâkimin Evi Cîcorges Simenon (Nisan) guladığı biçimde, "yaşanan gerçeğin gün Üç Dul Kavşağı Gcorges Simenon (Ni cesi"ni vermekte Arjouni. ) Yazann Kayankaya öykülerinde bir san)^ Maigret Arizona'da Georges Simenon Türk dedektif ana veri, kurgunun ekseni seçildiöinc göre, yöntem vc içerik açısın(Nisan) Maigret ve thtiyarlar Georges Simenon dan, Alman toplumunun yüzde 60 çoöunluğuyla karşı olduğu bir göçmen top(Nisan) Venedik Treni Georges Simenon (Ni luluk önündc scrgilcdiği davranış ayrımları kuşkusuz ön plana çıkacaktır. Almansan) lar, yazara göre, insanları doğdukları yeri Kedi Georges Simenon (Nisan) hesaba katarak sınıflandırıyor. Dolayısıy lyi ki Doğdun Türk /. Arjouni (Can) la, gündelik yaşamdaki "gizli ırlcçılık"ın Daha Çok Bira /. Arjouni (Can) en yalın biçimde anlatılması gerekır. Kayankaya dizisinde, işte bu gerçeğin başarıyla sergilendiğini görüyoruz. Başarıyla ve unutuımayacak biçimde. "Bir Türk özel dedektif ha? Insan ha yatta nelerle karşılaşıyor!" "Koltuğunun altında bir çöp torbası ve çevresinde on tane sümükfü piç olmayan bir Türk düşünmek imkânsız!" "Barbar, bu Turkler! Donlarında kuyruk saklayan kişiler..." "Onlar sadece popo severler. Ne yüz, ne bacaklar, yalmzca popo!" Ve, bir telefon kulübesindeki yazı: "Türk domuzları bizim felâketimizdir. Alman olmaktan gurur duyuyoruz!" Tüm bu koşullar vc oksijensiz lıava, daha başlangıçta yazann son derece dikkatli bir gözlemci olmasını zorunlu kılıyor. Jakop Arjouni de öylc. Hem dikkatli bir gözlemci, hem dc gözlcmleri zengin, tutarlı. ayrıca, bir şaire yakışır ölçüde duyarlı bir kaleme ve imgelem gücüne sahip. Romanlarında dedektif, hep birinci tekil kişi olarak devre giriyor. Tıpkı D. Hammett'in yirmili yıllarda Black Mask dergisindc yayımlanmış öykülerinde görüldüğü gibi. Ancak onlarda dedektifin ismi bile belli değildir. Belirli bir yaşta, uzun boylu, yapılı ve kiloludur nepsi hepsi. Çoğu zaman Hammett'in dedektifi özel bir büroya baöh olarak çalışır. CDA'nin (Continentale Detective Agency) bir elemanı olarak sözgelimi. Arjouni'nin Kayankaya tiplemesinde daha çok Marlowe'u, o çekiciliği yüksek hayalete yaklaşan çizgiler görülür. Dolayısıyfa, çevirmenin not düştüğü gibi, "haklı olarak, biraz taklit duygusuna kapdır okurlar." Öte yandan, Arjouni'nin öykülerindeki kişiler, yeterince etekemiöe bürünmemiştir. Yani kişilik kazandıkları kolayca söylenemez. Kişilerin anatomisi, bunun anlamı; giysileri, bakışları, davranışları, ses tonları gerektiğince üç boyutludur, denemez. Gerçi, birkaç tip bu yyzeysel kavrayışın dışında kalmakta: Örnck vermek gcrckirsc, Daha Çok Bira romanında yer alan Polonyalı kadın Nina Schoigel (Kaszmarck) tipindc olduğu gibi. Arjouni, romanlarında, genellikle "temiz Alman toplumu"nun alt katmanlarını ele alıp işıiyor: PTT dağıtıcıları, büfc çalışanları, bar insanları, lokanta garsonları, orospular, muhbirler, orta düzey iş adamları, uyuşturucu ve kadın ticaretiylc uğraşanİar, kirli işlere karısmış avukatlar, sahte belge düzenleyicileri, kiralık katiller, orayaburaya savrulmuş yabancılar ve özellikle polisler. Her kitapta, yazann polisleri masaya yatırdığı görülmekte; katil, hırsız, uyuşturucu ticareti yapan, çevrc düşmanı polisleri. Kimi zaman, Kayankaya'nın kendisini bir "adaletçi" yerine koyduğu da görülüyor. Gerçeği bulmanın bile ötesinde, bir adalct arayışı. • * Nancy'de (Vransa) yayımlanan kültür ve edebiyal dergisi, MartNisan 1995 lyi ki Doğdun Türk / lakop Arjouni / Türkçesi: Dilek Zaptçtoğıu / Can Yayınlan / 180 v. Daha Çok Bira / Jakop Arjouni / lürkçesi. llknur Özdemir / Can Yaytnlart / 150 s. SAYFA 7