Katalog

O K U R L A R A Son zamanlarda sık sık kitap yaytmlayanlann başında şairlerimiz geliyor galiba. Geçen sayılarımtz hunun bir kanıtı neredcyse. Birçok ünlü şairimiz ardı ardına kapağımza konuk oldu son aylarda. Bu bafia ise bir düşüıı adamı var kapağtmızda: Selahattin Hilav. Pekçokgazele ve dergide çalışmıs olan Hilav ın çeşitltyerlerde yayımlantmş edebiyat ve felsefe üzerine yazılart geçtiğimizgünlerde iki kitap halinde; "Edebiyat Yazılart"ve "Felsefe Yazıları" adt alhnda yayımlandı. Bu sayımızda agırlıkh olarak "Edebiyat Yazıları "m ele aldık. Her ikiside önemliolan küaplardan "Felsefe Yazıları" üzerinde daha sonra tekrar durmayı tasarltyoruz. Dergimizin bu haftaki bir diğerkonusuise geçen yıl bir suikast sonucu yi/irdiğimiz yazannnz Uğur Muntcu ıle ilgili. Dergimiz neredeyse baskıya girerken elimize ulaştı "üğur Mumcu Cinayeti" adlı kitap. Kitabı okudugunuzda Mumcu Cinayeti'nin hala neden çözülemediğini ve çözümün neden uzayıp gittiginıgörüp şaşıracaksınız. Her hafta olduğu gibi bu bafia da bol kitaplı günler diliyoruz okurlanmıza. Türkiye Kalkınma Bankası'ndan maliye tarihimize bir katkı Eski Tahviller ve Hisse Senetleri ESKİ TAHVİLLER HİSSE SENETLERİ 9 İifc VılUn" Oi 0 BOND8 ANU bHAHt' OHTUK ,V Fdıtıt the (m'nmnı r « n f " "» Endüstri arkcolojisi alanında kullanılan kaynaklardan bir bölümünü eski şirketlerin hisse senetleri oluşturmakta, bunlar; yazılı bilgileri geliştirmekte ve zaman zaman da düzeltmektedir. İşteDr. Cengiz Aslantepe hazırladığı kitapta bu konuda bir arkeolojik kazıya girişiyor. Kitaptan Aslantepe'nin "Sunuş"unun bir bölümünü alıyoruz aşağıya. ondra, Paris ve Frankfurt başta olmak üzere pekçok Avrupa şehrinde ydcia birkaç kez özel olarak eski lahvil ve hisse senetleri müzayedeleri de yapdıyor. Londra'da Sotheby yapıyor, Paris'teki ünlü Hotel DRoit müzayede salonlarında da değişik firmalar. Ozellikle müzayedtelerde bu kâğıtlar, geçerliliklerini çoktan yitirmiş olmalarına rağmen, mali değer taşıdıklan zamanlardakinin çok üstünde paralara satılabiliyor. Hele bakır baskıysa, hele 17. yüzyddan kalma tahta baskıysa. Bir de üzerinde bir devlet adamının, ünlü bir kişinin imzası varsa, değeri iyice artıyor. Bu eski kâğıtların bugünkü değerini belirleyen unsurlar; eski tarihli olmaları, nadir ve dekoratif olmaları. En değerlileri bu unsurları hepsini birden taşıyanlar. Yalnızca bu konuyla ilgili yayınlar da var çeşitli ülkelerde, aylık dergiler çıkıyor, kataloglar yayınlanıyor. Çok badireler atlatmış kâğıtlardır eski tahvil ve hisse senetleri. Adeta elimize geçebil mek için tüm giiçlükJere göğüs gerip yokolma tehlikelerini atlatmışlar, bir köşeye saklanmışlar, kendilerini unutturmuşlardır. 50 yıl, 100 yıl önce çıkardmış, mali değerini çoktan yitirmiş böyle bir kâğıt nasd olmuş, ne olmuş da, kalmış günümüze? Eski eşya bir gün gerekebilir diye saklanır, anıdır diye saklanır, ydları aşar gelir günümüze. Zamanında büyük umutlarla satınalınmışlar. Ama umutlann gerçekleşmesini sağlayanlar değd elimizdekiler. Onların faizleri temettüleri alınmış, talonları iade edilerek bedelleri tahsd edilmiş, onlaryok artdc. Elimizdekilerin sahiplerinı sevindirememiş olmak gibi kötü bir ortak kaderleri var unutulmuşlar, ya da şirket batmış, değerlerini yitirmişler, birer kâğıt parçası olmuşlar. Nosialjik esintilerle anlatdabilecek bu kâğıtların, tüm bu nostaljinin ve buruk duyguların dışında ve bir koleksiyoncu hırsının ve keyfinin tatmin edilmesinin ötesinde, çok kuru amaççı ve bilimsel işlevleri de var. Ekonomi ve maliye tardıine ışık tutmak, bu alanlardaki bazı gelişmelere belge oluşturmak, bilimsel araştırma ve incelemelerde birer araç olmak bu kâğıtların değerini ve önemini daha çok arttırıyor. Ozellikle Osmanh ve Cumhuriyet'in ilk yıllarırta ait eski tahvil ve hisse senetleri, belki de Kuzey Amcrika'nın batıdan doğuya doğıu yerleşime açddığı dönemin kâğıtlarından ve İngiltere'de sanayileşmenin ilk zamanlardan çıkarılan hisse senetlerinden çok daha fazla tarih yüklü, olay yüldüdürler. bu nedenle de, hem değişik duygular uyandırırlar, hem de belgesel niteldaedirler. 500 yıllık bir imparatorluğun 19. yüzydın ikinci yarısında verdiği ayakta kalabilme savaşımının siyasal ve mali sd<ıntdarı yaşanırken ortaya çıkmış kâğıtlardır bunlar. I. ve II. Meşrutiyet, Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı gibi siyasal ve askeri olaylarla içiçedirler, bir yerde bu olayların hem nedenleri, hem de sonuçları arasında yer alırlar. Yeni Türk Devleti'nin kuruluşu sırasında çdtardmış hisse senetleri, yeni ekonomik arayışlarla birlikte, Kurtıduş Savaşı gibi siyasal ve askeri olaylarla içiçedirler, bir yerde bu olayların hem nedenleri, hem de sonuçları arasında yer alırlar. Yeni Türk Devleti'nin kuruluşu sırasında çdcardmış hisse senetleri, yeni ekonomik arayışlarla birlikte, Kurtuluş Savaşı'nı kazanmanın sevincini, Birinci Büyük Mdlet Meclisi'nin açdma coşkusunu ve Cumhuriyet'in kuruluş gururunu yansıtırlar. Izmir'in kurtuluşundan birkaç gün sonra kurulan Milli İthalat ve İhracat Anonim Şirketi'nin hisse senedi üzerindeki "Şirket'in merkezi Türkiye Hükümeti'nin merkezidir" ifadesinde olduğu gibi. 15 Ekım V" m i' ıirıde cıkartılmış bir tahvil L TURHANGÜNAY Yönetmenı özgenAcaro Genel Yayın Koordınatöru. Hlkmet Cetlnkaya • • Genel Yayın Danısmanı OrhanErlnç Yazı Islerl Mudurlen Ibrahlm Yıldız (Sorumlu), Dlnç Tayanc o Yayın Yönetmenl Turhan Cünay GrafıkYönetmenDHek llkorur Reklam Rehalsıtman Imtıyaz Sahiöi. Berln Nadl Basan ve Yayan Venl Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.S. Genel Yayın TAP Siyasal yönden olduğu kadar, ekonomik ve mali açıdan da çok hareketli ve ilginç olan bu döneme ait senetleri ve tahviller, adeta canlı birer anı ve önemli tarihsel belgeler olmalarına rağmen, bugüne kadar biraraya getirdip, derlenmemiş, dgilenenlerin ve ilgilenebdecek olanların bilgisine ve kullammına sunulmamıştır. Bu koleksiyon türünün ülkemizde çok yeni olması ve dolayısıyla geniş kapsamlı koleksiyonların henüz oluşamaması bunun nedenidir. Ayrıca ülkemizde bu konuda dlgi uyandıracak, yeni koleksiyoncuları teşvd< edecek herhangi bir yayın ve başvuru kaynaığının bulunmaması da önemli bir engel yaratmaktadır. Türkiye'de dk kez yapılan bu çalışma ise; hem Avrupa borsalarına kote etildikleri ve Avrupa'da alınıp satıldddarı için ülkemizde çck zor bulunan Osmanlı devlet tahvilleriyle yine Türkiye'de pek bulunmayan yabancı şirketlerin kâğıtlarını, hem de bugüne kadar bilinen OsmanhTürk şirketlerinin tahvil ve hisse senetlerini birarada sergilemektedir. Çalışmayı yayınlamanın amacı; bu koleksiyon türünü ve koleksiyonu tanıtmak, yenilerinin ve daha genişlerinin yapdmasını teşvik etmek, eski tahvil ve hisse senetlerinin ekonomi ve maliye tarihimiz açısından birer belge olabdeceklerine dikkat çekmek ve dgdenenlere bir başvuru kaynağı sağlamaktır. • Eski Tahviller ve Hisse Senetleri/ Kollehiyon, Metinler ve Yayma Hazırlayan: Dr Cengiz Aslantepc/Turkıye Kalkınma Bankası Yaeyını/BüyüK boy 146s. S A Y F A 3 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 2 0 4