Katalog

Yasa ve Anımsa ZEYNEP ANKARA V MİNMS K\Sl'U[IN Rasputin'den insani bir dramdaki evrensel halka ibiryalı Çehov" olarak da anılan Valentin Rasputin, 1937'de doğdu. Bu çağdaş Sovyet yazarı, tüm yapıtlannda olduğu gibi bu romanında da savaşla yok edilen insani değerleri irdeliyor. Vartan İhmalyan tarafından Türkçe'ye kazandırılan Yaşa ve Anımsa'da; savaş yıllarında cepheden kaçıp köyünün yakınında bir yere saklanan bir Sovyet askeriyle eşi arasındakidramseriınlenirken,evrenselliğekapılararalanıyor. Savaş vebarış... Söylenesöylene anlamı kaybolmuş; ilki tarihin her adımında yaşamın her boyutunda kararlı]ıklahükümsüıerken,ikincisi"daracık" bir ütopya penceresine sığdırılmış iki kavram. "Savaş ", ilk kez Herakleitos'un kalemiyle felsefeye girdiğinden bu yana, barış yanlılarının olduğu kadar, karşı saftakilerin de gündemındendüşmcmiş. Farelerle kedilerin bile kardeşçe geçinebildiği (ortak bir besinin sağlanmasında işbirliğini gerektiren koşullar hazırlanarak) bilimsel olarak saptanmış olsa dabi; savaşı öven, savaşın da olumlu etik değerleri olduğunu ileri sürenler, hep insanlığın karşısına durmuştur. Bir Hegelci olmadığımıza göre, elbette her ulusun bir düşmanı bulunmasının gerekliliğini ve devletler arasındaki anlaşmazlıkların ancak/ sadece savaşla "çözümlenebilir" olduğunu savunmuyoruz. Hobbes gibi "insan insanın kurdudur' da demiyorıız. Asıl savaşın doğaya karşı ve ona zarar vermeden, onu geliştirerek insana yararlı kılmak olduğuna inanıyoruz. Bu inanmayı tehdit eden bütün günliik koşullara inat... Romanın baş kişilerinden Andrey Guskov, savaşa inanmadığı için ordudan kaçıp karısı Nastyona'ya sığınır. "Ben doğru sana geldim. Ne babama, ne de anama... Sana. Ve kimse: Ne babam, ne anam, benim burada olduğumu bilmemeli... Ben yoktum, ve de yokum. Habersiz kaybolmuş bir kişiyim. Biryoldabeniöldürdüler, yaktılar, atıverdiler. Ben şimdi senin ellerinin içindeyim, başka hiç kimsenin değil. Yok, eğer eUerini bu işe bulaştırmak istemiyorsan, hemen söyle." SAYF A 10 "S "Sibiryalı Çehov" olarak da nitelenen çağdaş Rus yazarı Valentin Rasputin'i Türk okuru "Mariya İçin Para" ile tanımıştı ilk kez. Bizdeyayımlanan ikinci romanı" Yaşa ve Anımsa" yazarın en önemli eseri sayılıyor. YASA UE AH^ Yalnız başına yok olmamak için karısına koşulsuz ihtiyacı vardır. Yaşamını düzene koymalı, olanaldarına göre yeni bir başlangıç yapmalıdır. Ve elbette Nastyona da değişen koşullara uyum sağlamalıdır. " Yazgından kaçıp kurtulamazsın artık. Başkalarının nasıl yaşadığına bakıp, kendine özgü biçimde, gizlice yaşamak gerekiyor şimdi. Çevrene dört gözle bakıp dilini tutarak konuşmalı. İki kat fazla çalışıp, iki kat az uyumalı. Kurnazlık yaparak, her işin içinden sıyrılıvermeli, yalan söylemeli ve tüm bunların neyle sonuçlanacağını önceden bilmeli. Ve tüm bunlar, kocanı şimdilikkoruyabilmekiçin." Köyün yakınında bir avcı kulübesindeki uzun yalnızlıkların getirdikleri kaçınılmazdır. Vahşi kurtlar bile korkutamaz olmuştur artık Andrey i. Belki onlar gibi olmalı; dillerini çözüp bitimsiz gecelerde onlarla iletişim kurınanın bir yolunu bulmalıdır. "Onun sesini öykünerekten, kendi ulumasıyla yanıt verdi. Ve şaştı, kendi sesi kurdunkine nasıl da tıpı tıpına uyuyor, diye. Eh, neyaparsın, diyedüşündü, işte bir gerçek daha doğrulanmıştı; kurtlarla yaşayınca, insan kendisi de kurt olur. 'Şimdi artık insanları korkutmak da işten değil', diye düşündü Guskov kötü, öcalıcı bir böbürlenmeyle." Bu arada.Nastyona kulübeye uğradıkça birbirlerini yeniden keşfetmeye başlarlar. Farkına vardıkları, onları şaşkmlığa uğratnıaktadır. Savajtan önce, o kadar "yakın" oldukları, beraber yaşadıkları halde, bir kez olsun bir Valentın Rasputin ın kltabı Yasa ve Anımsa' Vartan Ihmalyan tarafından Turkceye kazandırıldı birleriyle "konuşmamışlardır". Konuşmaya, birbirlerinin ne düşündüğünü sormaya vakitleri olduğu halde, hep boş şeylerden söz etmişlerdir. "Demek ben seni gerektiği gibi tanıyamamışım. Yüzeysel tanımışım, o kadar. Yanıbaşımdaydın ve de iyiydi, ama yanımdaki kimdi, benim kimim vardı bilmemişim. Hiç gereği yokken sana el de kaldırmışt ım." Geçmişte üzerinde durulmamış ayrıntüar, zengin bir anı mutfağıdır. İletişimi geliştiren, birbirlerine yolculuğu kolaylaştıran yeni deneyimlere açık kartlarla girilmektedir. Yalnızca Nastyona değil, babası, annesi ve başka yakınları da Andrey'in yeniden düşünmeye aldığı konulardır. Onlarla birlikte bir bakıma kendini de gözden geçirmektedir. Onlarla birlikte kendini de yeniden tanımaktadır bu gizlenme günlerinde. "Babasıyla geçinmek kolaydı. O ne öyle pek okşayıcı davranır, ne de anası gibi bağırıp çağırıp kötüleşirdi. Anasının sık sık ruh hali birden bozulur, bugün başka bir insanken, yarın bambaşka olurdu. Andrey babasına her an hiç korkmadan yaklaşabilirdi, anasınaysa, yaklaşmadan önce bir ölçüp biçerdi, bakalımkeyfi nasıldıbugün?" Peki şimdi ne olacaktır? Bütün hayat bir kaçış içinde böyle yitip gidecek midir? Savaşın yok edemediği insani bu zorunlu izole yaşam mı yok edecektir? Sonra, her şeyin onların istediği gibi süreceğini ne garanti edebilir ki? Üstelik, Nastyona daha önce kocasından çocuk sahibi olmaktan ümidi kesmişken, savaş kaçağı olduğundaki buluşmalarının iirünü gebeliğini yakın çevresine nasıl açıklayacaktır? Onun yok oluşunun nedeni de bu nedenle oluşturulacak acımasız dozda bir toplumsal baskı olabilir mi? Savaş sona erdiğinde bu insanları bekleyen nedir? Bu soruların yanıtları, Yaşa ve Anımsa'da. Bütün insanların savaştırılamaz; uluslararası ve kişilerarası anlaşmazlıkların barış yoluyla çözümlenebilir durumagelmesidileğiyle. • Yaşa ve Anımsa / Valentin Rasputtn I Çev Vartan ıhmalyan I C.cm Yayınevil S A Y I 2 0 4 C U M H U R İ Y E T K İ T A P