Katalog

Deniz kaplumbağalarını koruma ve izleme çalışmaları Kıbrıs dendiği zaman akla gelen ilk canlı grubu deniz kaplumbağalarıdır. Doğal yumurtlama alanı olan kumsalların büyük bir kısmının günümüzde hâlâ bozulmamış olması bunun en büyük etkenlerinden biridir. Ancak ülkemizde de insan kaynaklı sorunlar bu canlıların yaşam ve yumurtlama alanlarına zarar veriyor ve kısıtlıyor. KKTC’de de bu canlıları korumak, aynı zamanda davranışları ve biyolojileri konusunda daha fazla bilgi sahibi olmak için izleme çalışmaları yapılmakta. skele ve Gazimağusa sahillerinde bu çalışmaları Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) üstlendi. Doğu Akdeniz Üniversitesi’ne bağlı olarak faaliyet gösteren Su Altı Araştırma ve görüntüleme Merkezi (DAÜ SAGAM) yaz aylarında karada ve yakın kıyıda, kış aylarında ise denizde rutin izleme ve yine aynı ortamlarda özellikle insan tarafından oluşturulan olumsuz etkilere karşı koruma çalışmaları yapmaktadır. Ataları karadan denize geçmiş sürüngenler olan deniz kaplumbağaları yaklaşık 115 milyon yıldan beri dünyamızda yaşıyor. Dünyada yalnızca sekiz türü kaldığı bilinmekte ve korunmaları konusunda ulusal ve uluslararası kurumlar tarafından çalışmalar yapılmakta. Dünya denizlerinde yaşayan deniz kaplumbağası türlerinin hepsi yayılış alanlarının tamamında veya önemli bir bölümünde nesli yok olma tehlikesinde olan “Tehlike Altındaki Türler“ ya da yakın gelecekte muhtemelen tehlike altında olacak “Tehdit Altındaki Türler” kategorisindedir. Uluslararası Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN) tarafından yayınlalogram arasında değişir. Yengeç, kabuklular ve diğer deniz hayvanlarıyla beslenir. Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanusu’nun ılıman ve subtropikal sularındaki lagün, koy ve denizlerin kıyıya yakın kesimlerinde dağılım gösterir. Bütün deniz kaplumbağalarının yaşam döngüsü aynı evrelerden oluşur. Bunlar çiftleşme, kuluçkalama, yumurtadan çıkış, ergin öncesi evre ve erginliktir. Kaplumbağaların çiftleşmesi yuvalama başlangıcından birkaç hafta önce yuvalama plajı yakınları veya özel toplanma alanlarında meydana gelir. Özellikle bu dönemde balıkçı ağlarına takılarak boğuldukları görülür. Çiftleşmeden sonra sadece dişi bireyler geceleri kumsala çıkarak kuluçka oluşturma davranışına başlar. Yumurtlamak için sahilin deniz seviyesinden daha yüksek tepe kısımlarını seçerler. Bunun nedeni, yumurtaların nemli ancak deniz suyundan uzak bir seviyede gömecek olmasıdır, çünkü deniz suyu ile temas edilen yumurtalar bozulur. Yumurtlama genellikle gece meydana gelir. Nadiren gündüz yumurtlama da görülür. Bazen denizden çıkar, ancak bilinmeyen nedenlerle yuva yapmaz. Buna “sahte çıkış” denir ve bu bazen doğal olarak, bazen ise kumsaldaki suni aydınlatma veya insanların varlığından kaynaklanmaktadır. Dişi, kuluçka için uygun noktayı belirledikten sonra arka üyeleri ile yuva yerini kazmaya başlar. Kazma işlemi, yuvanın yapılacağı noktadaki kumun yapısı ve çevre şartlarına göre yarım saat ile 2 saat arasında değişebilir. Yuva yeri kazıldıktan sonra dişi yumurtaları yuva içine bırakmaya başlar. Pinpon topuna benzeyen, yaklaşık 40 gram ağırlığındaki yumurtalar dişi vücudundan ilk çıktıklarında elastik yapıdadır ve düştüklerinde kırılmazlar. Yumurtalar bırakıldıktan sonra dişi yumurtaları gömer ve sahilden ayrılır. Yavru bakımı yoktur ve bu andan sonra yavrular kendi başlarının çaresine bakmak zorundadır. Ülkemizde dişiler, sadece bahar ve yazları geceleyin veya sabahın ilk saatlerinde kumsallara gelir. Genellikle her yıl mevsim başına 3–4 kere yuva yapar. Kuluçka süresi 45 ile 60 gün arasında sürer. Serin kumların erkek, sıcak kumların dişi üretme eğilimi vardır. Kıbrıs sahillerinde deniz kaplumbağalarının yumurtlama sezonu mayıs ayı başından ekim ayı sonuna kadar gerçekleşir. Bu dönemin ilk döneminde kuluçkalama diğer yarısında yavruların kuluçkadan çıkışı yoğunluk gösterir. Çoğu dişi genellikle her seferinde daha önce yuva yaptıkları kumsala geri dönmektedir. Sadece aynı kumsalda görünmekle kalmayıp, daha önceki yuvalarının çok yakınlarına yuva yaparlar. Kuluçka içindeki yavrular tamamen korumasızdır. Bu açıdan, DAÜ ekibi olarak, yumurtlama habitatları olan kumsalların korunmasına özen gösterilmektedir. Kontrol altındaki sahillere motorlu araçların girişi ve insan kullanımı kontrollü bir şekilde sürdürülmektedir. Ayrıca, özellikle köpekler ve başıboş hayvanlar gibi doğal olmayan predatörlere karşı tel kafeslerle koruma çalışmaları yapılmaktadır. Kuluçka döneminden sonra yuvadan çıkan yavrular, sahilde bekleyen yengeç ve kuşlardan kurtularak hızlıca denize ulaşmaya çalışırlar. Denize vardıklarında hiç durmadan derin sulara doğru yüzerler. Yavrular hayatlarının ilk evrelerini yüzeyde geçirerek yüzeydeki besinlerle, geliştikçe ergin bireyler gibi tabandaki besinlerle beslenmeye başlarlar. Özellikle kıyısal alanda geçirdikleri süreleri de göz önüne alarak DAÜ ekibi balıkçılarla işbirliği içinde koruma ve bilinçlendirme çalışmalarını sürdürmektedir. Bazen neden deniz kaplumbağaları yoğun çabalar ile korunmaktadır sorusu sorulur. Bu sorunun cevabı sürdürülebilirlik veya sürdürülebilir kalkınma temel prensipleri ile açıklanabilir. Sürdürülebilir kalkınmanın temelinde toplumlardaki ekonomik büyüme ile birlikte sosyal gelişme ve çevrenin korunmasının sağlanması yatmaktadır. Bu canlılar, biyolojik çeşitliliğimizin bir parçası olup, doğal miraslarımız arasında yer almaktadır. Ayrıca deniz kaplumbağaları ekolojik döngüler ve besin zincirinin bir parçası olması açısından önemlidir. Örneğin günümüzde denizel ortamda birçok soruna yol açan denizanaları üzerinden beslenen birkaç canlıdan biridir. Bu açıdan besin zinciri ve ekosistem açısından önemli bir yere sahiptirler. Ayrıca bu canlılar ülkemizin turizm (ekoturizm ve özel ilgi turizmi) ve tanıtım faaliyetleri açısından elinde bulunan değerleri arasında yer almaktadır. YAŞAM DÖNGÜLER AYNI nan kırmızı listede KKTC sahillerinde düzenli olarak yuva yapan iki tür Chelonia mydas ve Caretta caretta “tehlike altında” olan hayvanlar olarak tanımlanır, Chelonia mydas’ın Akdeniz popülasyonu ise kritik derecede tehlike altında olarak belirtilmiştir. SAH LLERE GEL ŞLER CBT 1267 / 15 1 Temmuz 2011 lk bakışta birbirlerine benzeseler de Chelonia mydas (YeKoruma çalışmaları, bu konuda çalışma yapan bilimaşil Deniz Kaplumbağası) gövdesinin daha büyük ve kafasının damları ile birlikte gönüllüler ile yürütülmektedir. Gönüllüdaha küçük olması ile Caretta caretta’dan (Siler genellikle KKTC ve dünya üniversitelerinden ni tosbağası) ayrılır. Caretta caretta’nın ise gövgelen gençler ve her yaştan doğa âşıklarıdır. Bu desi daha küçük ve kafası daha büyüktür. çalışmalarımıza katılan gönüllülerin lojistik desYeşil deniz kaplumbağası, 200 kg ağırlığa ve teği proje bütçesinden karşılanmaktadır. AraşÜlkeler, imzaladığı çeşitli uluslararası sözleşmelerle deniz kaplumbağaları ve 11,5 metre uzunluğa erişebilir. Kutuplar hariç hetırma faaliyetlerine ayrılmış fonlarla birlikte, inanüreme alanlarının korunmasında yasal sorumluluk üstlendi. Birleşmiş Milletler Çevmen hemen bütün dünya denizlerinde yayılım cımıza göre bu çalışmalar sürdürülebilirliğin sağre Programı (UNEP) gözetiminde yürütülen çalışmalarla, 1975 yılında 16 Akdeniz ülgösteren yeşil kaplumbağa, bu adını erişkin bilanması açısından yerel kaynaklarca da destekkesi tarafından Akdeniz Eylem Planı (AEP) adı altında Akdeniz’in korunması için bir reylerin ağırlıklı olarak bitkilerle beslenmesine lenmelidir. eylem planı onaylandı, 1976 yılında ise Avrupa Topluluğu ile birlikte aynı ülkeler tabağlı olarak bedenlerindeki yağ dokusunun yeSosyal sorumluluk projeleri kapsamında rafından Barselona’da Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barceşil renkli olması nedeniyle almıştır. Sırtı gri kahDAÜ’nün yürüttüğü bu çalışmalar bu yıl KKTC lona Sözleşmesi) imzalanarak AEP’ye yasal boyut getirildi. verengi üzerine sarımsı kahverengi lekelidir alt PEPS (Ektam Ltd.) tarafından desteklenmekAyrıca, bu ülkeler, 1982’de tehlikedeki Akdeniz bitki ve hayvanları ile bunların kabuğu ise beyazımsı sarı renk olur. Gece kumtedir. Gelecekte bu ve benzeri çalışmalara desyaşam alanlarının korunmasını hedefleyen ve Barcelona Sözleşmesi’nin eski prosallarda açtıkları çukurlara 200’den fazla yumurta tek sağlayan kurumların sayısının artmasını bektokollerinden olan “Akdenizde Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol”ü imzalabırakabilirler. Erginleri deniz bitkileriyle, yavrular lemekteyiz. Kurumların sosyal ve çevresel demışlardır. Ülkemizde de yakından izlenen bu gelişmeler ışığında hepsi olmasa da ise hayvansal besinlerle beslenir. C. caretta, C ğerlere önem vermesi bize maddi olduğu kadar Akdeniz ve Karpaz bölgelerindeki bütün sahiller ile, Alagadi ve Ronnas kumsalları mydas’tan biraz daha ufaktır. Ağırlığı 135180 kimanevi destek de vermektedir. gibi önemli bazı deniz kaplumbağası üreme alanları “Koruma Bölgesi” ilan edildi. K S FARKLI GÖNÜLLÜLER DE VAR Uluslararası Anlaşmalar