Katalog

Sayılar Teorisinde öncü bir bilim kadını: Prof. Dr. Hülya ŞenkonII Hülya Şenkon’un birinci bölümde değindiğim ulusal matematik sempozyumlarının yanısıra çağrılı konuşmacı olarak katıldığı sempozyumlar da vardır. Bunlardan biri 2021 Aralık 2004’te, İÜ Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü tarafından düzenlenen Ali Kuşçu ve Salih Zeki Sempozyumu’dur. Doç.Dr. Çiğdem Gencer (İstanbul Kültür Üniversitesi) alih Zeki ve Asârı Bâkiye ’nin 1960 Öncesinde Yapılmış Bir Çevirisi” başlıklı konuşmasında Şenkon, (Osmanlı Bilimi Araştırmaları Salih Zeki Özel Sayısı, cilt VII, No: 1, s. 3344, 2005) Türkiye’deki matematik tarihi araştırmalarına öncülük eden Salih Zeki’nin (18641921) eseri Asârı Bâkiye’nin ilk üç cildinin trigonometriaritmetik ve astronomi 1960’lı yıllarda bir çevirisinin olduğunu anımsatarak bu çeviriyi tanıttı. Asârı Bâkiye’nin çevirisinin yapılması ve yayımlanması konusundaki girişim İÜ Fen Fakültesi Profesörü Nazım Terzioğlu’ndan TMD’nin başkanı olduğu yıllarda gelmişti. Terzioğlu bu eseri Arap harflerinden Latin harflerine çevirterek genç kuşakların bundan yararlanmasını amaçlamış ve çevirileri özenle korumuştu. Bir matematik tarihi kitabı olan Asârı Bâkiye’nin daktilo edilmiş 411 sayfalık bir kopyası üç dosya halinde bugün TMD’nin arşivinde bulunmaktadır. Şenkon, İÜ Felsefe Bölümü Bilim Tarihi anabilim dalı başkanı Prof. Feza Günergun’un Ali Kuşçu ve Salih Zeki Sempozyumu’ndan ötürü kendisini ziyaret etmesi ile TMD’nin arşivindeki çevirileri ortaya çıkararak bu çalışmayı kaleme almıştı. Şenkon’un çağrılı konuşmacı olarak katıldığı sempozyumun ikincisi, 1011 Haziran 2006’da İÜ Fizik Bölümü tarafından düzenlenen, 19331982 Dönemi İÜ Fizik Bölümü Tarihi Sempozyumu’dur. Şenkon burada “İÜ Matematik Bölümünde Fizik, Fizik Bölümünde Matematik” başlıklı bir konuşma yapmıştı. Hülya Şenkon’un yazmış olduğu ders notları ve kitapları vardır: KİTAPLARI, DERS NOTLARI Cebir Teksiri, İÜ Fen Fak. Matematik Enstitüsü, s. 1412, 1967. Birden Fazla Kompleks Değişkenli Holomorf Fonksiyonların Elemanter Özellikleri teksiri. Bu teksir, Pisa Üniversitesi Profesörlerinden Edoardo Vesenti’nin Aralık 1966’da İÜ Fen Fak. Matematik Enstitüsü’nde verdiği seri konferansların notlarından tercüme edilerek derlenmiştir, İÜ Fen Fak. Matematik Enstitüsü, s. 182, 1967. Lineer Cebir Ders Notları (Teksir), İÜ Fen Fakültesi Cebir ve Sayılar Teorisi Kürsüsü, s.1157, 19781979. Soyut Cebir Dersleri, Cilt I (Ders Kitabı), İÜ Fen Fak. Basımevi, s. 1236, İstanbul, 1990 (2 baskı). Soyut Cebir Dersleri, Cilt II (Ders Kitabı), İÜ Fen Fak. Basımevi, s. 1308, İstanbul, 1992 (2 baskı). 15 Şubat 2008’de geçirdiği kalp krizi sonucu vefat eden Hülya Şenkon 1980 yılından bu yana TMD’nin genel sekreteri olarak görev yapmaktaydı. Ulusal matematik sempozyumlarının olmazsa olmaz insanı Hülya Şenkon’u bu sempozyumlar sırasında derneğe yeni üyeler katarken, TMD’nin yayınlarını sergilerken ve yıllık abonelik makbuzlarını dağıtırken görebilirdiniz. Vefatından önceki aylarda Şenkon, 2004 yılında İKÜ tarafından düzenlenen ulusal matematik sempozyumunun bildiri kitabının yayına hazırlanması için çalışmalarını sürdürüyordu. Şenkon, 20072008 akademik yılı güz döneminin sonuna kadar bölümdeki görevlerini hiç aksatmadan hep olduğu gibi şevkle yerine getirdi. İKÜ MatematikBilgisayar Bölümü’nün lisans ve lisansüstü programlarının oluşturulması ve yürütülmesinde, bölüm seminerlerinin düzenlenmesinde, Bölüm kütüphanesinin kurulmasında aktif olarak çalıştı. İKÜ Türk Müziği korosunda da görev yapan Şenkon, genç insanları destekleyen tavrı ve işini tutkuyla yapışı ile hem bizlere hem de öğrencilerine bir rol modeli oluşturdu. Teşekkür: Bu çalışmayı hazırlarken gerekli bilgiyi elde etmem için yardım eden Araş. Gör. M. Fatih Uçar’a, Doç. Dr. Neşe Yelkenkaya’ya ve Hatıra Şenkon’a teşekkür ederim. Kaynaklar: 1. Hülya Şenkon Arşivi. 2. Hülya Şenkon, Prof. Dr. Orhan Ş. İçen, Hayatı ve Eserleri, Matematik Dünyası Dergisi, s. 13, TMD süreli yayını, 1996 III. 3. Nuran Yıldırım, Nazım Terzioğlu (Biyografi), Bilim Tarihi (aylık dergi), sayı 16, s. 1119, 1993. 4. Osmanlı Bilimi Araştırmaları Salih Zeki Özel Sayısı, sayı 1, cilt VII, 2005. CBT 1106/ 17 30 Mayıs 2008 “S (17061749), Maria Gaetana Agnesi (17181799), Sophia Germain (17761831), Mary Fairfax Greig Somerville (17801872), Augusta Ada, Countessof Lovelace (18151852) ile 20. yy matematiğine damgasını vurmuş en ünlü kadın matematikçi Emmy Noether’i (18821935) tanıttı. (Ünlü Kadın Matematikçiler, Matematik Dünyası Dergisi, s. 2223, TMD süreli yayını, 1993 III, Ünlü Kadın Matematikçiler (Emmy Noether) I, Matematik Dünyası Dergisi, s. 2428, TMD süreli yayını, 1994 II, Ünlü Kadın Matematikçiler, Matematik Dünyası Dergisi, s. 2325, TMD süreli yayını,1994 III, Ünlü Kadın Matematikçiler (Augusta Ada) I, Matematik Dünyası Dergisi, s. 18, TMD süreli yayını, 2000 II, Ünlü Kadın Matematikçiler (Sophie Germain, Somerville) II, Matematik Dünyası Dergisi, s. 2324, TMD süreli yayını, 2000 III). Şenkon, Prof. Dr. Orhan Ş. İçen, Hayatı ve Eserleri (Matematik Dünyası Dergisi, s. 13, TMD süreli yayını, 1996 III)’ni otuz yıl birlikte çalıştığı İçen’in vefatından sonra kaleme aldı. BİLANÇO 19231998 Şenkon’un bir diğer popüler yayını Prof. Dr. Mithat İdemen’le yaptığı ortak bir çalışmadır (TC nin 75. yılında Pür ve Uygulamalı Matematiğin Gelişimi, Türkiye Bilimler Akademisi, TC'nin 75. yılında Bilim “Bilanço 19231998” Ulusal Toplantısı, I. Kitap, I. Cilt, TÜBİTAK matbaası, Ankara,1999). Dört bölümden oluşan bu çalışmada Cumhuriyet öncesi Türkiyesi’nde Matematik, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Matematik ve Çağdaş Araştırma Enstitüleri ile 75 yılın getirdiklerine değinilerek, 19231998 yıllarında Türk matematikçilerin uluslararası nitelikteki dergilerde yazmış oldukları makalelerin sayısı ile yazarlarının isimleri, anabilim dalları ve bağlı bulundukları üniversiteler verildi. Kraliçenin Diophantus Köşesi (Mantık, Matematik ve Felsefe I. Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı, İKÜ Yayın No: 41, s. 153168, 2003). Şenkon bu çalışmasında, Yunan matematiğinin son büyük temsilcisi olan çok değişkenli ve tam katsayılı denklemlerin tam veya rasyonel çözümlerini araştırıp elde ettiği sonuçları kendisinden sonraki nesillere yazılı olarak aktarılmasını sağlayan Diaphantos’un yaşam öyküsü ve eserlerine değindi. “İÜ Matematik Bölümü” (Matematik Dünyası Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, s. 4653, TMD süreli yayını, 2004) başlıklı yayınında Şenkon ülkemiz matematiğinin gelişim sürecini anlattı. KONFERANSLARI Şenkon aşağıdaki konferansları verdi: Matematiğin Gizemli Dünyasına Bir Bakış, Efdal İlköğretim Okulu, 28.01.2003, Kadıköy İstanbul. Matematik, Fizik ve Anılardan Bir Demet, Yıldız Teknik Üniv., FenEdebiyat Fakültesi, 04.04.2007, İstanbul. Şenkon 2004’te yönetmen Selma Özinanır tarafından hazırlanan ve TRT 2’de yayımlanan “Işıkla Yazılmış Öyküler” belgesel programının Prof. Dr. Orhan Ş. İçen ve Ord. Prof. Dr. Cahit Arf ile ilgili bölümlerine katıldı. Hülya Şenkon’un yukarıdakilere ek olarak popüler yayınları da var. Aşağıda ayrıntıları verilen ünlü kadın matematikçiler yazı dizisinde Şenkon, ilk profesyonel kadın matematikçi Sonja Wassiljewna Kowalewsky (18501891) ile ondan önce matematik dünyasında dikkati çekmiş altı kadın matematikçi; Hyptaia (370415), GabrielleEmilie Le Tonnelier de Breteuil, marquise du Chatelet