Katalog

Su eksikliğine karşı bir öneri Küresel ısınmanın sebep olabileceği su sorunu, yeraltı sularımızın yapay beslenmesiyle azaltılabilir. Prof. Dr. Okay Eroskay (İst. Kültür Üniv.) erküremizdeki okyanusları, denizleri, gölleri dolduran; yerüstü ve yer altısularını oluşturan; canlıların yaşamasını sağlayan suyun ilk olarak nasıl oluştuğu veya nereden geldiği konusunda farklı görüşler var. Ancak günümüzde, suyun magmadan oluştuğu veya meteorik kökenli olabileceği kabulü, yaygın olarak benimsenir. Suyun atmosferden yağışla yeryüzüne indiği, yüzey veya yeraltı akışı ile akarsuları, gölleri, denizleri ve okyanusları doldurduğu ve sonunda buharlaşarak tekrar atmosfere döndüğü bilinmektedir. Suyun atÜlkemizde, je mosferden başlayarak çeşitli olojik ve hidro konumlarda yer aldıktan sonra tekrar atmosfere dönjeolojik koşul mesine, suyun çevrimi veya lar bakımından döngüsü deniyor. Suyun çevrimi, kısa veyeraltısularının ya uzun süreli olabilir. Yayapay beslen ğışla yeryüzüne inen suyun minerallerin veya meyle depolan dolaşımı, kayaçların bileşimine katımalarının arttı larak, tortul katmanlar ararabileceği bir sında petrol veya kömür sahalarında, buzullarda, yeralçok havza var... tı mağara veya göllerinde, insan, hayvan ve bitki bünyelerine geçerek çok uzun süreler (onbinlerce, hatta milyonlarca yıl) devam edebilir. Sonunda su buharlaşarak bir şekilde atmosfere döner ve çevrim tamamlanır. Su, çevrim içersinde, kaynaklardan, yüzey sularından, yer altısularından alınır ve yararlanıldıktan sonra doğaya, yani çevrime katılır ve dolaşımına devam eder. Çevrim içersinde suyun yeryüzünde bulunduğu bu dönemlerde; okyanuslardan, denizlerden, göllerden, akarsulardan, buzullardan, tarım alanlarından, ormanlardan ve canlıların yaşamsal etkinlikleri sonucu buharlaşma ve terlemeyle tekrar atmosfere dönüşü önemli bir süreç oluşturmaktadır. Y lak su çevriminde gösteriliyor. Yukarıdaki verilen yıllık 501 milyar m3 yağışın çok önemli bir miktarı (274 milyar m3), yani %54.7'si, herhangi bir şekilde yararlanılmadan, buharlaşmakta ve doğrudan atmosfere geri dönmektedir. Yakın gelecekte, küresel ısınma sebebiyle ortalama sıcaklıkların yükseleceği, buna karşılık yağışın azalacağı bekŞekil 1. DSİ verilerine göre ülkemizin su olanakları. lentisi vardır. Bu nedenle, buharlaşma ve terleme ile su kaybı artacaktır. Esasen azalacak yağışın önemli bir kısmı, hiçbir şekilde kullanılmadan atmosfere dönecektir. YERALTINDA DEPOLAMA Buharlaşma kayıplarını en aza indirmek için, yağışlı dönemlerdeki sularımızın bir kısmı, teknolojik olanaklardan yararlanılarak yeraltındaki su taşıyabilen katmanlarda depolanabilir. Böylece, kullanabileceğimiz su miktarı artırılabilir. Büyük şehirlerin günlük milyon metreküplere ulaşan atık suları da; fiziksel, kimya Şekil 2. Yer altısularının yapay beslenmesinde gölet ve kuyu yönteminin taslak kesidi. sal ve biyolojik olarak arıtılYapay beslenme yöntemi, su taşıyabilecek gözedıktan sonra, yeraltı sularının yapay beslenmesi için nekli ve geçirimli alüvyal çökellerde, erimeli (karskullanılabilmektedir. tik) kireçtaşlarında, kırıklı ve çatlaklı bazalt lavYeraltı sularının yapay yöntemlerle beslenmesi, larında, kum, çakıl gibi, az tutturulmuş su 1930'lu yılların başında, ABD'de başladı. New taşıyabilen kayaçlarda başarıyla uygulanabilmekte. York, New Jersey, Texas, Kaliforniya, Idaho, FloriÜlkemizde, jeolojik ve hidrojeolojik koşullar da gibi eyaletlerde, bazı Güney Amerika ülkelerinbakımından yeraltı sularının yapay beslenmeyle de ve İsrail'de yeraltısularının yapay yöntemlerle depolanmalarının artırabileceği bir çok havza var. beslenmesi başarıyla uygulanıyor. Ayrıca, deniz kıErgene havzası, İç Anadolu, kıyı ovaları, Güneyyılarında su taşıyan katmanlara tuzlu su girmesini doğu Anadolu gibi bölgelerde, yeraltısularımızın önlemek için, gene yer altısuyunun yapay beslenyapay beslenme olanağının ayrıntılı araştırılması ve mesi yönteminden yararlanılmakta. uygun koşullarda yeraltı depolamalarının çoğaltılII. Dünya Savaşı’ndan sonra, yeraltı sularının ması, yakın gelecekte karşılaşabileceğimiz su nokyapay beslenmesi, yöntemin güvenli, ekonomik ve sanı en azından buharlaşma kayıplarını önleyerek uygulamanın da bağıl olarak kolay olması nedeniyönemli miktarda azaltılabilir. le arttı. Kurak ve yarı kurak bölgelerde, yapay olaMeteorolojik ve hidrojeolojik koşulların uygun rak yeraltı sularının beslenmesi, aşırı su çekilmesi olduğu, ayrıca su ihtiyacının öncelikli bulunduğu sebebiyle düşen su düzeylerinin tekrar yükselmesine yörelerimizden başlayarak araştırmalar yapılmalı ve ve verimlerin artmasına da iyileştirici etki yapmakarazi uygulamalarına geçilmelidir. tadır. SU BİLANÇOSU • Yıllık ortalama yağış . . . . . . . . . . . 643mm/m2 • Yıllık toplam yağış . . . . . . . . . . . . 501 milyar m3 • Yıllık toplam akış. . . . . . . . . . . . . 158 milyar m3 • Yıllık buharlaşma kaybı . . . . . . . . 274 milyar m3 • Yıllık yeraltı suyu beslenmesi 69 milyar m3 • Yıllık çekilen yer altısuyu . . . . . . . 14 milyar m3 • Yıllık toplam kullanılabilir net su....112 milyar m3 Suyun çevrimi, herhangi bir havzada veya ülkede giren ve çıkan su miktarlarının hesaplanmasıyla bir su bilançosu yapılmasına da olanak sağlar. DSİ Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre (Uluslararası Su Sempozyumu, 2005) ülkemizin su potansiyeli hakkında fikir verecek bazı değerler, Şekil 1'de tas CBT 1060 / 17 13 Temmuz 2007