Katalog

ZÜMRÜTTEN AKİSLER A.M. Celal Şengör Her hücre bölünmesinden sonra “fabrika” son sürat çalışıyor. Nitekim hızla büyüyen kardeş hücrelerinin gerekli ribozom rezerviyle beslenmeleri gerekmekte. Bir hücre saniyede yaklaşık olarak 100 ribozom üretmek zorunda. Ribozom üretimi, çekirdekçikte (nükleolus) gerçekleşmekte. Würzburg Üniversitesi hücre biyologları Tim Krüger ve Ulrich Scheer, şimdi çekirdekçik içindeki ribozom üretiminin tam olarak nerede başladığını buldular. Biyologların dediklerine göre ribozom üretimi, yürüyen bant üretimiyle karşılaştırılabilmekte. Yürüyen bandın başı çekirdeğin derinliklerinde, ucu ise çekirdeğin kenarında yer almakta. Hazırlanmış ürünler hızla hücre çekirdeğinden atıldıktan sonra protein üretimine başlıyorlar. Biyologlar, araştırmaları sayesinde ribozom üretiminin, taneli yapısıyla kendisini belli eden çekirdekçiğin kenar bölgesinde başladığını göstermiş oldular. Bu süreci görünür kılmak isteyen biyologlar, çeşitli ribozom proteinlerini flüoresanlı proteinle birleştirmişler ve lazer mikroskopla proteinlerin hareketlerini takip edebilmişler. Ribozom proteinlerinin çekirdekçik içindeki dağılımı ise immunogold elektron mikroskobuyla incelenmiş. mekte. Bu iki hormon ayrıca yüzük ve işaret parmakları üzerinde de etkili. Testosteron hormonu yüzük parmağının uzunluğundan sorumlu. Araştırma çerçevesinde çocukların matematik, okuma ve yazma yetileri, işaret ve yüzük parmağının uzunluklarıyla karşılaştırılmış. Buna göre uzun yüzük parmağı daha iyi matematik yetisine işaret ederken, yüzük parmağı işaret parmağından belirgin bir biçimde daha kısa olan kızlar daha iyi okuyup yazabiliyor. Araştırmacılar, British Journal of Psychology dergisinde, parmak uzunluğunun, çocuğun okuldaki başarısı hakkında bilgi verebileceğini söylüyor. Küçük yaştan beri kitap biriktirdiğim için, kitaplarımı ciltlettirmek sorunuyla da altmışlı yılların sonunda karşılaşmıştım. O tarihlerde Cağaloğlu'nda bir İsmail Usta'mız vardı. Ben ciltlerimi ona yaptırırdım. İsmail Usta'nın yaptığı ciltler hâlâ kütüphanemde aradan geçen kırk yıla rağmen sapasağlam durur. İstanbul’da Kaliteli Kitap Cildi Yaptırmak Üniversiteye gitmeye başlayınca İstanbul'dan uzaklaştığım için cilt ihtiyacımı da yurtdışındaki ciltçilerle karşılamaya başlamıştım. Amerika'daki birkaç tecrübe hüsranla neticelendi. Yapılan ciltler sağlam fakat estetik değerden mahrumdu. O zamanlar henüz fabrikasyon cilt yapanla san'atkâr olarak cilt yapanın tamamen ayrı kişiler olduğunu takdir edememiştim. Bu nedenle belki de New York'ta bulunması çok muhtemel san'atkârlara ulaşamamıştım. İngiltere'de Cambridge ve Oxford ile giderek artan ilişkim sonunda Cambridge'de Stokeley's'i keşfettim. Stokeley's firması hem fabrikasyon (örneğin üniversite tezleri) hem de yarı san'at işi addedilebilecek meşin ciltler yapıyordu. Meşin cilt yapılması istediğim kitaplarımı oraya götürmeğe başladım. Cilt başı fiyat 50 ilâ 150 Sterlin arasında değişiyordu. Bu fiyatlara herkesin meşin cilt yaptırtması artık mümkün değildir. Ancak İngiltere'de belli ki bu işin bir pazarı vardı; aksi takdirde Stokeley's firması ayakta kalamazdı. Oxford Üniversitesi'nde Royal Society araştırmacısı olunca orada da çok kaliteli meşin ciltler yapan birkaç kişi buldum. Bunların fiyatları Sotekeley's'den %2025 kadar daha ucuzdu, zira atölyeleri kırsal alandaydı. Kira sorunları ya yoktu veya pek cüz'iydi. Kitaplarımı postayla yollayabiliyordum. 1981'de İstanbul'a dönünce ciddî bir ciltçi sorunuyla karşılaştım. Hiç kimse bir Sotekeley's'in veya Oxford'daki ciltçilerin yaptığı ciltleri yapamıyordu. Tabiî İslâm Seçen gibi işini neredeyse dâhiyâne olarak tanımlanabilecek bir ustalıkla yapan bir kişi vardı. Ancak İslâm Usta hem meşgul hem de her dâhî gibi yaptığı işi kendi şartlarıyla yapmayı seven bir kişidir. Verdiğiniz bir kitabın size hangi tarihte döneceğinin hiçbir garantisi yoktur. Bu yıllar sonra olabilir. Buna rağmen ben en kıymetli kitaplarımı onun ellerine teslim ediyorum. Zira İslâm Usta'nın karşılığı Avrupa'da da artık kalmamıştır. Yaptığı işin kalitesi her türlü tasvir ve takdirin üzerindedir. Ama her kitap İslâm Usta'nın marifetini ve dehâsını işe bulaştırmayı gerektirecek değerde değildir. Örneğin geçenlerde uzun yıllardır aradığım, Louis Agassiz'nin meşhur Bibliographia Zoologiæ et Geologiæ adlı eserini bir sahafta buldum; ancak güzel işlemeli ciltleri haraptı. Bunları muhterem dostum ve ciltçim, eski tarih öğretmeni İ. Doğan Ülgenci Bey'in mücellithanesine götürdüm. Doğan Bey benim hem bez hem de meşin ciltlerimi yapar. Bez ciltler 7, meşinler 70 milyon civarında fiyatlanır. Ben kendisine, bu harap ciltlerdeki işlemenin aynısını istediğimi bildirip, kitapları masraftan kaçınmamasını rica ederek teslim ettim. Biriki ay sonra, Doğan Hoca istediğim ciltlerin gerçekten aynısını yaparak bana iade etti. Her cilt 100 milyona çıkmıştı. Birlikte fiyatı oluşturan kalemleri gözden geçirdik. Fazla masraf, bilgisayarda işlemenin kopyalanması ve bunun klişesinin yapılması kalemlerinde toplanmıştı. Örneğin, dört cildin klişesi cilt başına tek ciltten ucuza geliyordu, zira klişelerin hesabı A4 boyutu üzerinden yapılıyordu. Doğan Hoca'yı ortaya çıkarttığı güzel eser için tebrik ettim ve İngiltere'de ondokuzucu yüzyılda yapılan bir cildin muadilinin Türkiye'de yarı fiyatına yapılabildiğinin kitapseverlere duyurulması gerektiğini belirttim. Doğan Hoca da bana Mühürdar Caddesi, Hüner Apartmanı No: 74/1 Kadıköy, İstanbul olan atölye adresini taşıyan kartını verdi. İşyerinin adı Mücellit, telefonu 0216 418 58 00. Türkiye'de bilim ve san'at erbabını karın tokluğuna çalışan (veya çalıştırılabilecek) enayiler sanma tutumu yaygındır. Bu tutumu yadırgıyan rahmetli dedem «Ucuz etin yahnisi yenmez» atasözünü hatırlatırdı. Kaliteli iş isteyen, bunun gerçek fiyatını ödemeğe hazır olduğu sürece Türkiye'de de çok güzel işçilik ve becerilerin olduğunu keşfedebilir. Bu ülkemizde san'atın ve zenaatlerin korunmasını da sağlayacağından ulusal bir görev olarak da görülebilir. Kimbilir nice Doğan Hocalar, emeklerinin karşılığını bulma ümidini kaybettikleri için toplumumuzun yozlaşan değerlerine direnmekten vazgeçerek akıntıya uyup kaybolmuşlardır. UYKUSUZLUK KALP ÜZERİNDE OLUMSUZ ETKİ YAPIYOR YÜZÜK PARMAĞI UZUN OLAN, MATEMATİKTE DAHA BAŞARILI Çocukların parmak uzunlukları matematik, okuma ve yazma yeteneği hakkında bilgi veriyor. İngiliz araştırmacılar bu sonucu yedi yaşındaki yetmiş beş çocuğu inceleyerek elde ettiler. Bilim insanları bu ilişkiyi, testosteron ve östrojen hormonlarının ana karnındaki bebek üzerindeki etkisiyle açıklamaya Amerikalı araştırmacılar, kronik uykusuzluğun strese ve moral bozukluğuna yol açmasının dışında kalp hastalıkları riskini de yükselttiğini saptadılar. Pennsylvania Üniversitesi bilim insanlarına göre beş gece devam eden uykusuzluk bile kalbi etkileyebiliyor. Gerçi uykusuzluğun olumsuz etkilerini kanıtlamak için yeni araştırmaların yapılması gerekiyor ama, yeni sonuçlar en azından vardiyalı çalışanlarda kalp/dolaşım hastalıklarının daha sık görüldüğünü açıklayan araştırmalarla örtüşmekte. Son araştırma çerçevesinde 39 kişinin kalp fonksiyonları önce on saatlik uykudan sonra ölçülmüş. İkinci kontrol beş gün sonra gerçekleşmiş. Denekler bu süre içinde her gece sadece dört saat uyumuşlar. Uykusuz kalan deneklerin kalp atışları hızlanmış veya kalp frekanslarında daha az düşüş kaydedilmiş ki bu da olası kalp sorunları veya yüksek kan basıncına bağlı hastalıklar için bir işaret diyor araştırmacılar. Daha fazla uykunun sağlıklı olduğu Stanford Üniversitesi'nde gerçekleştirilen diğer bir araştırmayla tespit edilmişti. Buna göre fazladan uyku çeken basketbol oyuncuları daha başarılı olmuşlar. Nilgün Özbaşaran Dede CBT 1057/5 22 Haziran 2007 çalışıyor. Bath Üniversitesi psikologları östrojen ve testosteron hormonlarının beyin gelişimi ve parmak uzunluğu üzerinde etkili olduğunu düşünüyor. Buna göre testosteron mekânsal ve matematiksel yetilerle ilişkili beyin bölgelerinin, östrojen ise dil yetisiyle ilgili beyin bölgelerinin gelişimini tetikle