Katalog

CUMHURİYETKURULUŞ Genç Cumhuriyet'in mühendisleri ve su işleri seferberliği Erken Cumhuriyet çağdaşlaşma, uygarlık yolunda bir seferberlikler dönemidir. İlk on yılda ve 1940'lara değin gerçekleştirilen su işleri çalışmaları da genellikle 'Akarsu İstikşaf Seferberliği' olarak anılır. 22 Temmuz 1925 tarihi, bu seferberliğin başlangıcı olarak kabul edilebilir. Galip Büyükyıldırım, İnşaat Yük. Müh.; DSİ XIII. Bölge Müdürlüğü, Emekli Proje Şb. Müdürü, galipbm@hotmail.com afıa Vekâleti Celilesi'nce (Bayındırlık Bakanlığı) tanzim ve tevdi olunan “Su İdarelerinin Taksimat, Teşkilat ve Vezaifi (Görevleri) Hakkında Talimatname”, İcra Vekilleri Heyeti'nin (Bakanlar Kurulu) 22 Temmuz sene 341 tarihli içtimaında tasvip ve kabul edilip Türkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa Kemal, Başvekil İsmet ve 11 vekilin imzasıyla yürürlüğe girmiştir. Bu yıllarda ülke su işleri bakımından da çok büyük yoksunluk ve gerekTürkiye'de su işleri sinmeler içindedir. En başta bataklıklar, sıtma alanındaki kazanımlave taşkınlar kitlesel kırın tümünün 1950 sonrımlara yol açmaktadır. rasında, ABD, Marshall Ölümler öylesine çoktur yardımıyla gerçekleştiki; Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki resmi raporlarda ği gibi bir kanı ilgili bir köy ya da kasaba tanıçevrelerde yaygınlaştıtılırken, durumun pek de rıldı, genç Cumhurikötü olmadığını belirtmek; okuyanlara biraz yet'in bu alandaki baiyimserlik aşılamak amaşarıları gözden uzak cıyla, “Doğumlar ölümtutulmaya çalışıldı. Oylerden daha çoktur” anlasa yukarıda görüldüğü mında “Tevellüt veffiyatın fevkindedir” biçiminüzere Türkiye'de su işde bir deyim kullanılır. leri örgütlenmesi ve Bataklıklar ve kontçalışmalarının başlanrolsüz taşkın suları tüm ülkede felaketler yaratırgıcı 1925 yılıdır. ken, yaz sıcaklarında da halk susuzluktan kıvranmaktadır. Kentlerde sağlıklı içme suyu ve yakın çevrelerindeki bahçeler dışında bir tarımsal sulamadan söz edilemez. Sularımızdan elektrik üretmenin düşüncesi bile yoktur o yıllarda. Su sorunlarına çözüm bulmaya yönelik olarak ne bir kamu örgütü, ne mühendis, ne teknik birikim ne de veriler vardı. Kendi ülkemizi, iklim ve coğrafyamızı; havzalarımızı, ırmaklarımızı, dere ve göllerimizi, ovalarımızı tanımıyorduk. N CBT 1057 / 16 22 Haziran 2007 SU İŞLERİ ÖRGÜTÜNÜN KURULUŞU VE YAPILAN İŞLER 1925 Talimatnamesi “Nafıa Müdürüyet'i Umumisi'ne merbut olmak üzere” on iki adet su işleri daire müdürlüğünün kurulmasını öngörmüştür. 192628 yıllarında Anadolu'da görülen kuraklık ve kıtlıklar ve büyük Atatürk'ün “Su işlerinin teşkilatı, etüdleri henüz başlangıcındadır. İktisadiyatımızın ana tedbirlerinden olan su işleri umumi idaresinin fenni kabiliyet ve kudreti, çok sağlam kurulmak lazımdır.” sözlerinden sonra daire müdürlükleri kurulmaya başlandı, 1929 yılında “Sular Umum Müdürlüğü” kuruldu. Bu Umum Müdürlük 1939 yılında “Su İşleri Reisliği'ne dönüştürüldü; 1954 yılında Foto 1. Genç Cumhuriyet'in Antalya'daki Su İşleri 3. Daire Müdür ve mühendisleri (1933 ?) Devlet Su İşleri Umum Müdür Bu fotoğrafta görülenlerden Müdür Halil Oray (18851965) ve Mühendis Zühtü Pekitkan lüğü kuruldu. (19061978) belirlenmiş ve daha sonra haklarında ayrıntılı bilgilere ulaşılabilmiştir. Ancak DSİ öncesinde istikşaf yani; geri kalan 5 kişi tanınamamıştır. Bu konuda duyarlı okurlarımızın yardımlarını bekliyorum araştırma, inceleme, ölçme ve (galipbm@hotmail.com). bunları yazıp çizip değerlendirme 1925 Kararnamesi'nin öngördüğü Su İşleri Daire çalışmaları su işlerine damgasını vurdu. Bu süreçte Müdürlükleri'nden ilki Bursa'da (Birinci Daire), akarsularımızın havzaları, kaynakları, kolları, uzunikincisi İzmir'de, üçüncüsü de Antalya'da kuruldu, lukları, hızları, eğimleri, debileri, taşkınları, çevrelesonradan Oray soyadını alacak olan mühendis Halil rindeki yağışlar, akışlar, buharlaşmalar.. ölçüldü, heBey 22/11/1931 günü Üçüncü Daire Su İşleri Müdürsaplandı; jeolojik yapı, ormanlar, tarım alanları, yollüğü görevine başlandı. lar, köprüler, değirmenler ve pek çok şey tarihte ilk Halil Bey ile birlikte birçok genç mühendisin de kez olarak belirlenip haritalar üzerine işlendi. Antalya'da görevlendirildikleri, yetkin bir teknik Böylesine uzun erimli çalışmalara vakit ve güç aykadronun hızla oluştuğu ve yoğun biçimde çalışmalarılması; genç Cumhuriyet'in olaylara ne denli geniş ra başladıkları o dönemden kalan yazışma ve fotoğve geleceğe yönelik bir perspektiften baktığının; biraflardan anlaşılıyor (Foto 1). lim, teknik, araştırma ve planlamaya verdiği önemin O yıllarda Antalya'da Su İşleri Dairesi'nin elinde açık bir göstergesidir. bir otomobil vardır; ama yol yoktur, yetersizdir (Foto Bunların yanı sıra bu dönemde ivedi çözüm bek2). Bu koşullarda Halil Bey ve genç arkadaşları çoğu leyen büyük sorunlarla da uğraşıldı; bataklık kurutkez atlara, develere binerek (Foto 3, 4) Dağlara, ovama, taşkın önleme çalışmalarında çok başarılı sonuçlara dağılmışlar, çadırlarını kurarak aylarca çalışmışlar alındı; sulama projeleri ele alınıp uygulanmaya lardır (İstikşaf postaları). başlandı. Bu ekipler, görevlerini başarabilmeleri için lastik bottan (Foto 5), çadıra; teodolit ve nivolardan (Foto ANTALYA'DA SU İŞLERİ ÖRGÜTÜ 6) fotoğraf makinelerine; her türlü kırtasiye gerecine DSİ XIII. Bölge Müdürlüğü'ndeki araştırmalarıdeğin gerekli ve o günün koşullarında en iyi araçlarmızda, Antalya'da DSİ öncesi su işleri çalışmalarıyla la donatılmışlardır. ile ilgili pek çok belgelere ulaşıldı ve görüldü ki; Cumhuriyet'in onuncu yılında Üçüncü Daire Su “Akarsu İstikşaf Seferberliği”nin önemli cephelerinİşleri Müdürlüğü'nün de raporları, yapıtları ortaya den biri de Antalya Bölgesidir. çıkmaya başlamış olup 12/6/1934 günlü bir yazıda 1933 mali senesinde yapılmış Foto 2. Üçüncü Daire Su İşleri'nin otomobili. Yıl: 1935 ?; yer: Hafızbey, Kovanlık Düdeni girişi. olan “Eveli İstikşafat” (ön incelemeler) Suda sureti çıkanlardan biri Halil Bey. aşağıdaki başlıklarla verilmiş: A) 7, 8, 9'uncu postaların mesaisi. B) Kürüş Gölü bataklığı keşfi ve kanal hafriyatı. C) Söğüt ve Manay gölü eveli tetkikatı. D) AksuSolak kanalı keşfi ve kanal hafriyatı. E) Müdüriyeti Umumiye'nin 2/11/1932 tarih ve 77/7562 numaralı tahriratına müsteniden Antalya için içme suyu taharri ve tetkikleri. F) Isparta'nın Gölbaşı bataklığı keşfi ve Uluborlu deresinin ıslahı tetkikleri ve