Katalog

DEPREM ARAŞTIRMALARI Marmara’da son deprem araştırmaları ilk sonuçları Nautile denizaltısı L'Atalante araştırma gemisinden dalış için denize indirilmeden heme once görülmekte. * Marmara tabanındaki akışkan çıkışlar fayın hareketliliğinin belirtisi. * Fay boyunca açığa çıkan gazlar büyük ölçüde metan gazı. Bu gaz ile birlikte bazı hidrokarbon işaretler gazın derinlerden geldiğinin kanıtı. * Marmara Denizi'nde Batı sırtında, fay boyunca çıkan hidrokarbon gazlar da derin kökenli. * Akışkan çıkışları sürekli izlenirse, Marmara Bölgesi'ni tehdit eden depremin gelişi ile ilgili önemli ipuçları elde edilebilir. Prof.Dr. Namık Çağatay ve Dr. Sinan Özeren (İTÜ); Marnaut Seferi Araştırma Ekibi rosismik etkinlik arasındaki ilişkinin incelenmesi, 2) Değişik fay segmentleri üzerinde daha önce oluşmuş depremlerin çöke ül kayıtlarını araştırarak deprem tekrarlanma aralıklarını saptanması, 3) Olası bir depremde denizaltı heyelanları ve dolayısı ile tsunami oluşturabilecek duraysız yamaç alanlarının haritalanması ile morfolojik ve zemin özelliklerinin araştırılması, ve 4) Fay boyunca akışkan çıkışları ile ilişkili olarak deniz tabanında ve dip sudaki değişik canlı türlerinin (bakteri, bivalve, yumuşakça) araştırılması. Bu proje kapsamında 12 Mayıs11 Haziran 2007 tarihlerinde, Marmara Denizi içerisindeki Kuzey Anadolu Fayı'nın (KAF) kuzey kolu üzerinde deprem araştırmaları gerçekleştirildi. Deniz çalışmalarında IFREMER'e ait L'Atlante araştırma gemisi ve Nautile adlı insanlı denizaltı yanında, MTA tarafından İTÜ'ye devredilen Sismik1 gemisi de (iki gün süre ile) kullanıldı. bağlı olarak, fay şevinin tabanında siyah demir sülfidli çökeller; bunların üzerinde bakteri örtüleri, çift kavkılı (bivalve), ve deniz kestanesi gibi canlılar; etrafında ve altında ise örtü şeklinde karbonat kabukları oluşmuş. Akışın tek noktada yoğunlaştığı yerlerde yüksekliği 23 m'ye varan karbonat bacaları vardır. Karbonat kabuk örtüleri daha sonra fay boyunca gelişen depremler sırasında parçalanmış. Tekirdağ ve Orta Marmara çukurluklarını ayıran Batı Sırtını kesen fay üzerinde alınan karotlarda deniz tabanına yakın çökel katmanları arasında Marmara Denizi'nde ilk olarak gaz hidrat keşfedilmiş ve örneklenmiştir. Marmara Denizi'nde tüm dalış yapan araştırmacıların önemli bir gözlemi de deniz tabanındaki bej ve açık kahverengi çökel örtüsünün çok yoğun ve yaygın olarak (her 1015 cm'de bir) 12 cm çapında bentik organizmalar (genellikle karides) tarafından deliklerle (biyoturbasyon) oyulmuş olmasıdır. Fay boyunca çıkan akışkanların nitelik ve kökeninin araştırılması için sıvı ve gaz örnekleri alındı. Bu örnekler daha sonra He izotopları, asal gazlar, hidrokarbon gazları ile karbon, oksijen ve hidrojen izotopları için analiz edilecek. Nautile ile dalışlarda su çıkışları ile deniz tabanında faylar boyunca oluşmuş olan karbonat kabuklarının ve bacalarının incelenmesi ve değişik jeokimyasal ve mineralojik analizler için örneklenmesi gerçekleştirildi. Akışkan çıkışlarının en iyi gözlendiği 3 istasyonda 1 999 Gölcük depremleri sırasında ve sonrasında İzmit Körfezi'nde ve Marmara Denizi'nin değişik yerlerinde aktif faylar boyunca gaz ve su çıkışlarının olduğu saptanmıştı. Bu akışkan çıkışlarının Marmara Denizi'nde depremsellikle doğrudan ilişkili olması nedeniyle daha ayrıntıda incelenmesi düşünüldü ve bir süre önce İstanbul Teknik Üniversitesi ile College de France, CNRS ve IFREMER gibi Fransız araştırma kurumlarından araştırmacılar tarafından MARNAUT projesi oluşturuldu. Projenin başlıca amaçları: 1) Akışkan çıkışı ile aktif fay zonları boyunca mik ÖN BULGULAR MARNAUT projesini amaçlarına yönelik olarak Marmara Denizi'nde yapılan ve bir ay süren çalışma sonucunda açıklanan değişik yöntem ve teknolojiler ile gözlemler yapıldı ve sıvı, gaz, çökel ve biyolojik örnekler alındı. Önce akustik yöntemlerle fay boyunca akışkanların çıktığı yerler haritalandı. Batıda Tekirdağ Çukurluğu, Orta Çukurluk ve Çınarcık Çukurluğunda fay boyunca çeşitli yerlerde, yaklaşık dip suyu sıcaklığında (14ºC) su ve gaz çıkışları saptandı. Akışkan çıkışlarına Orta çukurlukta parçalanmış bir karbonat kabuk tabakası. Aradaki çatlaklarda siyah demir sülfidli çökeller ve üzerinde beyaz kavkılı çiftkabuklu (bivalve) kolonisi. Bivalvlerin herbirinin büyüklüğü yaklaşık 2 cm. NAUTİLE: OKYANUSTAN MARMARA'YA Marnaut projesi, Marmara Denizi'nde bir kısmı yeni geliştirilmiş olan teknolojilerin ve çok disiplinli yöntemlerin kullanıldığı bir araştırma projesi olarak tarihe geçecek niteliktedir. 25 yıl kadar önce Fransız Deniz Kuvvetleri mühendislerince tasarlanıp üretilen bu denizaltı Fransız deniz araştırmaları enstitüsü IFREMER'in çalışmaları kapsamında sayısız bilimadamını dünya okyanuslarının dört köşesinde derinliklere taşıdı. 8 metre uzunluğunda ve en şişman yerinde 2.7 metre eninde olan Nautile, 6000 metre derinliğe inebiliyor ve bu derinliklerde önündeki iki robot kolu yardımıyla örnekler alabiliyor. Bir araştırmacı ve iki pilot, denizaltının önündeki 2.1 metre çapında titanyum alaşımdan yapılmış kürenin içinde, üç adet 12 cm çapındaki pencereden gözlem yapıyor. Nautile derinlere inmek için ağırlıklar kullanılıyor, tabana varılınca bu ağırlıkların bir kısmı atılarak denizaltı hemen hemen kaldırma kuvveti yönünden nötr hale geliyor. Acil durumlarda kullanılmak üzere denizaltıda bulunan fazladan ağırlıklar da var. Denizaltı sürekli olarak yüzeydeki gemiyle iletişimde, konumunu daha kesin olarak belirlemek için gemiden yardım alıyor. Su altındaki nesneleri uzaktan tespit etmek için bir sonar kullanılıyor. Denizaltı önünü aydınlatmak için iki tane 650 watt'lık ve beş tane de 400 watt'lık projektöre sahip. Marmara'da her gün bir dalış yaparak 78 saat deniz altında kalan Nautile, biri sabit, biri hareketli sürekli kayıt yapan iki video kamera, bir Pentax kamera ve deniz tabanında örnek almak ve cihaz yerleşmek için iki robot koluna sahip. Marnaut çalışması süresince Nautile her gün bir bilim insanı ile değişik fay segmentleri boyunca dalış yaptı, gözlemler yapılmasına; kayaç, çökel, su ve gaz örneklerinin alınmasına ve çeşitli cihazların deniz tabanına yerleştirilmesine yardımcı oldu. CBT 1057 / 10 22 Haziran 2007 Orta çukurluğun kuzeyinde akışkan çıkışları ile oluşmuş 2.5 m boyunda baca şeklindeki karbonat tepeciği. Sağ alt köşede bu karbonatın tabanındaki çatlaklar görülmekte.