Katalog

Kilimanjaro’nun Karları’na elveda Afrika’nın en yüksek dağındaki buzullar hızla eriyor ve on yıl içinde tamamen yok olacak. Ü nlü yazar Ernest Hemingway’ın Kilimanjaro’nun Karları, doğu Afrika’nın vahşi doğasında yaşamını yitiren yazar Harry’nin bir öyküsüdür. Dizine batan zehirli bir diken yüzünden ölümünü bekleyen yazar, zengin karısı Helen’le gününü gün etmek yerine buzullarla ilgili bir şeyler yazmadığı için pişmandır. Hary bu duygular içinde bir hayal kurar: Kendisini kurtarmaya bir uçak gelir. Bacağı kesildiği takdirde yaşama şansı vardır. Fakat pilot rotasını bir anda Kilimanjaro’ya çevirir. Burada bir zamanlar bir leopar karların arasında yolunu kaybederek ölmüştür. Hemingway, Kilimanjaro’nun üzerindeki karları görebildiği için böyle bir öyküyü yazabilmişti. Fakat iklim araştırmacılarının tahminleri doğru çıkarsa, on yıl sonranın yazarları bu yüce dağın karlarından esinlenemeyecekler. Kaldı ki eriyen sadece Afrika’nın buzulları değil. Dünyanın birçok bölgesindeki buzullarda özellikle endüstri devriminden sonra önemli değişimler saptandı. buzul tamamen yok oldu. Afrika’nın en yüksek dağı (5895m) olan Kilimanjaro 1912 yılından 2000 yılına dek buz tabakalarının %80’inden fazlasını kaybetti. Küresel ısınma yüzünden Kilimanjaronun zirvesindeki buzullar 2015 yılından önce tamamen yok olacak. Oysa bugüne kadarki tahminler 2015 ve 2020 veya daha sonraki yıllara dayanıyordu. Bu önceleme Tanzanya volkanına bir araştırma gezisi yapan ve güncel hava fotoğraflarını inceleyen Ohio Eyalet Üniversitesi’nden Lonnie Thomson’a ait. Bilim adamının araştırmasına göre Ki limanjaro’daki buz tabakasının kalınlığı 1962 ve 2002 yılları arasında bazı bölgelerde 17m kadar azalmış. Volkanın üç ana zirvesinden biri olan Kibo’da artık hiç buz kalmadı. Oysa böyle bir durum son 11.000 yıl içinde hiç yaşanmamış. ERİME HIZLANIYOR Ve Thomson Kilimanjaro’daki son araştırma gezisinde erime sürecinin daha da hızlandığını fark etti. Mesela kuzeydeki buz tabakasının 50 m. yüksekliğindeki kenarında, beş metrelik bir erime söz konusu. Furtwangler buzulunda ise buzlu alanın zeminine kadar inen büyük bir delik açılmış ve buzun altı ay içinde ikiye bölünme tehlikesi var. Aynı fenomenler kuzeydeki buz örtüsünde de görülmekte. Buradaki bölünmenin ise en geç iki yılda gerçekleşmesi bekleniyor. Ayrıca tüm buzullar durmadan hacimlerini yitiriyorlar ve en büyük kayıplar buz kalınlığının dört yılda dört ila beş metre incelmiş olduğu güney buz tabakalarında meydana geldi. Fakat en büyük tehdit altında olan 2000 yılında sadece dokuz metre kalınlığında olan ve o zamandan bu yana üçte biri yok olan Furtwangler buzulu. Kilimanjaro’nun beyaz "başlığındaki" kayıp Tanzanya’nın en büyük gelir kaynağı olan turizme darbe vurmakla kalmayıp, dağın eteklerinde yaşayan insanların su kaynağını da tehdit ediyor. Bu insanlar su ihtiyaçlarını volkandan fışkıran kaynaklardan gideriyorlar. Bu kaynaklardaki suyun gerçekten de eriyen buzullara mı yoksa yağmur sularına mı ait olduğunu Thompson, meslektaşlarıyla birlikte araştıracak. HAVAYI ISITTI Buzullardaki kayıplardan, neredeyse 6000 m. yükseklikteki dağın zirvesindeki havayı bile ısıtan küresel iklim değişimi sorumlu tutulmakta. Ayrıca son on yıllarda zirve bölgesine düşen yağış İKLİM TARİHİNİN BELLEĞİ Oysa buzullardaki buzlar birer iklim arşividir ve buzullar genelde "İklim tarihinin belleği" olarak kabul edilir. Dünya genelindeki buzulların erimesi öte yandan dünya ikliminin 19. yy’daki küçük buz devrinden sonra önemli bir değişiklik geçirdiğinin de en güvenilir kanıtıdır. Alpler 19. yy’ın ortalarından, 1970’li yıllara dek ortalama olarak hacimlerinin üçte birini kaybettiler. O zamandan bu yana da buz hacminin %2030’u eriyip yok oldu. 2004 yılındaki buz kaybı 2025 yılı için beklenilen orana ulaştı. Sadece en sıcak yazın yaşandığı 2003 yılında bile Alp’lerdeki buzullar 2000 yılındaki hacmin %510’unu yitirdiler. Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika, Afrika ve Asya’nın yüksek dağlarındaki buzullar durmadan eriyor. Doğu Himalayalar’da yaklaşık olarak 2000 Furtwangler buzulunda erimekte olan duvar Ocak 2006 Ocak 2000 Furtwangler buzulu 2006 Dünden bugüne Kilimanjaro’nun karları www.wissenschaftonline.de, www.gletscherarchiv.de, http://science.orf.at, www.vistaverde.de CBT1042/15 9 Mart 2007 miktarında da azalma söz konusu. Bilim adamları bu gelişmeyi, daha önce bol miktarda suyu buharlaştırarak bulut oluşumunu tetikleyen yağmur ormanlarının kesilmesine bağlıyorlar. Neredeyse 6000m olan Kilimanjaro Afrika’nın en yüksek dağı olmanın dışında dünyanın en yüksek münferit dağı olma özelliğine de sahip. Dev masif birbirine kaynamış ve sönmüş üç yanardağından oluşmakta. En yükseği zirvesi son ölçümlere göre 5891,7m’ye ulaşan Kibo, diğerleri ise MaKilimanjaro’dawenzi (5149m) ve Shira ki buz tabakası(3962m). nın kalınlığı Yağmur ormanları ve turbalık sınırı arasındaki eşsiz tür çe1962 ve 2002 yılşitliliği ve çıplak kayalardan ları arasında oluşan manzara zirvedeki kar bazı bölgelerde örtüsüyle muhteşem bir görüntü 17 m. oluşturur. Thomson daha 2000 yılında Kilimanjaro’dan aldığı kadar azalmış. buz karot örnekleriyle buzulun yaklaşık olarak 11.700 yıllık bir geçmişi olduğunu öğrenmişti. Bu iklim arşivi niteliğindeki örnekle ayrıca Kuzey Afrika’nın 8.300, 5.200 ve 4000 yıl önce önemli kuraklık dönemleri yaşadığı da açıklığa kavuşmuştu. Ne yazık ki küresel ısınma yüzünden buzullar, dolayısıyla da bu önemli iklim arşivi yok oluyordu. Aradan dört yıl geçtikten sonra Thomson ikinci bir uyarıyla bilim adamlarının dikkatini Kilimanjaro’daki buzul erimesine çekmeye çalışıyor. Bakalım bu sefer ne gibi ilginç öneriler gelecek. Nilgün Özbaşaran Dede İKLİM