Katalog

TEKNOLOJİPOLİTİKA POLİTİK BİLİM Aykut Göker http://www.ı[email protected] “GSYİH birim üretim başına düşen enerji kullanım miktarlarının düştüğü görülüyor. Üretim tekniklerinde enerji tasarrufu yaratan değişikliklerin bunda önemli katkısı olduğu muhakkak. Ama teknolojik ilerleme ekonomik büyüme ve nüfus artışını tam anlamıyla dengeleyecek ölçüde hızlandırılabilir mi?” 2008 Millennium Teknoloji Ödülü'ne Türkiye'den iki başvuru Enerjide Teknoloji Meselesi (3) Üç haftadır dünya elektrik üretimindeki artışın önümüze çıkardığı iki ana sorun özellikle çevre açısından yarattığı sorun üzerinde duruyorum. Aslında konuyu, sâde elektrikte değil, genelde dünya enerji tüketimindeki artışın yarattığı sorunlar olarak ele almak ve bu çerçevede 'teknolojideki gelişmelerin enerjideki sorunları bütünüyle çözmeye yetip yetmeyeceğini' irdelemek daha anlamlı olacak. Benzer bir irdelemeyi Giovanni Dosi'nin danışmanlığında Dr. Marco Grazzi tarafından hazırlanmış olan bir çalışmada bulmak mümkün. Bana Metin Durgut hocamızın ilettiği “Energy, Development and the Environment: An Appraisal three Decades After the 'Limits to growth' başlığını taşıyan bu çalışma, Accademia Nazionale dei Lincei ve EniTecnologie'nın 2728 Mart 2006'da, Roma'da düzenledikleri “Structural Dynamics and Economic Growth: the Central Role of the Energy Paradigm” konulu Konferans'ta sunulmuş. Çalışmada, 'enerji tüketimi, teknolojik ilerleme ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki'den hareketle araştırılan şu: “Bugünkü gelişme modelleri, özellikle de enerji kullanım modelleri, çevresel açıdan sürdürülebilir mi? Görülen o ki, kişi başına düşen gelir ve nüfus arttıkça enerji kullanımı artıyor. Peki, teknolojik ilerlemeler bu iki artışın etkilerini dengeleyecek ölçüde enerji kullanımını ve emisyonları [atmosfere salınan gaz miktarlarını] azaltabiliyor mu? GSYİH arttıkça en azından nispî olarak yüksek gelişme düzeylerinde birim üretim başına düşen enerji kullanım miktarlarının düştüğü görülüyor. Üretim tekniklerinde enerji tasarrufu yaratan değişikliklerin bunda önemli katkısı olduğu muhakkak. Ama teknolojik ilerleme ekonomik büyüme ve nüfus artışını tam anlamıyla dengeleyecek ölçüde hızlandırılabilir mi?” Dosi ve Grazzi, “Bizim buna yanıtımız [verili koşullarda] büyük ölçüde olumsuz yönde olacaktır.” diyor ve gerekçelerini açıklıyorlar; sonra da, bu durumda ne yapmak gerektiğini... Beş önerileri var: Birincisi, “kirletme permisi [izni] pazarlarının geliştirilmesi gibi 'pazar dostu' sayılan teşvikler lehine savsaklanıp duran çevre önlemlerine âcilen hayatiyet kazandırılması...” İkincisi, “fosil yakıt fiyatlarının yüksekliğinin belâ değil nimet sayılması...” Üçüncü önerilerini biraz açarak aktarayım: Temiz üretim modellerinin bedellerinin bütünüyle gelişmekte olan ekonomilerce ödenmesini talep etmek âdil değildir; uygulanamaz da. Ödetmeye kalkılırsa, bu ekonomilerde birim üretim başına yaratılan çevre kirliliğinin düşmesi için kişi başına düşen gelirlerinin belli bir düzeye ulaşmasını beklemek gerekecektir. Çünkü, kişi başına düşen gelir ancak belli bir düzeye çıktıktan sonra bu kirlilik düşmeye başlar. Ama, temiz ürünler için uygulanan tercihli tarifeler ve daha az kirletici teknolojilerin uluslararası transfer mekanizmaları birlikte ele alınarak daha düşük gelir düzeylerinde de kirlilik azaltılabilir. Dördüncü önerileri şöyle: “Emisyon düzeylerinde büyük düşüşler sağlayabilmek ki bu, çevresel sürdürülebilirlik için gerek şarttır ancak yeni teknolojik paradigmaların geliştirilebilmesine bağlıdır. Bildiğimiz kadarıyla, bugün fotovoltaik enerji ve oldukça uzak bir gelecekte de, belki füzyon enerjisi umut verici olabilir. Bununla birlikte yeni paradigmaların ortaya çıkması büyük ölçüde kamu kurumlarınca desteklenen temel ve uygulamalı araştırmalarda büyük ilerlemeler olmasına bağlıdır. Gelişmiş ülkelerin, bu alanda acilen, belli misyonlara yönelik büyük çaplı projeler başlatması şarttır.” Son önerileriyse, olmayacak duaya âmin der, gibi: “Tahmin edilen doğal nüfus stabilizasyonundan çok önce, bunu sağlayacak önlemlerin alınması...” Dosi ve Grazzi sonuçta diyorlar ki, “bu önerilerimizin muhtemel alternatifi, Diamond'un parlak bir biçimde tasvir ettiği gibi, '[uygarlığın] çökmeye doğru evrimi'dir.” Sevgili okurlarım, karar sizlerin... B ilim ve teknoloji üretimi ve bu üretimleri ekonomiye kazandırmakta son 17 yıl içinde büyük bir başarı sağlayan Finlandiya, 2004 yılında, iki yılda bir verilen Millennium Technology Prize (Millennium Teknoloji Ödülü) oluşturmuştu. Ödül, Finlandiya hükümeti ve Fin sanayii işbirliğiyle kurulan Milenyum Ödülü Vakfı tarafından, bilim ve teknoloji alanında ileri düzeyde araştırma ve geliştirme çalışmalarını teşvik etmek amacıyla veriliyor. Teknoloji alanında kendine özgü, çığır açan yenilik ve buluşların ödüllendirildiği Milenyum Teknoloji Ödülü 1 milyon Avro değerinde, ayrıca, dereceye kalan 4 başvuruya 50'şer bin Avro mansiyon veriliyor. Milenyum Teknoloji Ödülü'ne; 2004'de ödüle Tim BernersLee “Dünya Çapında Ağ” buluşuyla, 2006 yılında da Shuyi Nakamura “Yüksek Verimli Enerjili Yeni Işık Kaynağı Mavi LED” buluşu ile kazandı. (www.millenniumprize.fi) Kurum, ödüllerin genel amacının hayat standartını yükseltmek sürdürülebilir kalkınmaya hizmet etmek olduğuna işaret ediyor. 2008 Haziran’da açıklanacak ödüle, Kasım 2007 itibarıyla 27 ülkeden 88 kurum ve kişi başvuruda bulundu. Haziran ayına kadar bu başvurular değerlendirilecek ve 4 finaliste düşecek ve bunlardan biri büyük ödülü kazanacak. Vakıf sitesinde yayımlanan listeye göre, ödül için Avrupadan 36, Kuzey Amerika'dan 23, G.Amerika 3, Doğu Asya'dan 15, Batı Asya'dan 5. Afrika'dan 4, Avustralya'dan 2 ve Türkiye'den de 2 başvuru var! Fakat başvuruların sahipleri açıklanmıyor. Böylece, İskandinav ülkeleri bilim ve teknoloji konularında en büyük ödülü veren bölge oldu. Bilindiği gibi İsveç, Tıp, Fizik, Kimya, Ekonomi ve Barış alanlarında Nobel ödülleri veriyor, Finlandiya da dünyanın en değerli Teknoloji ödülünü kurarak, Teknolojiyi değerlendirmeye aldı. Ödül değerlendirme sekreterliğinden yapılan açıklamada, çok sayıda üstün nitelikli başvurular olduğuna işaret edildi. “Akademik Çalışma İçin En iyi Merkezler” The Scientist dergisinin seçtiği en iyiler açıklandı. T CBT 1081/6 7 Aralık 2007 he Scientist dergisi kasım sayısında “Akademik Çalışma İçin En iyi Merkezler 0'7” araştırması yayımlandı ve bu yıl yaptıkları ABD ve uluslararası değerlendirmelerde, Boston'da Massachusetts General Hospital ABD'deki listenin başına yerleşti. Uluslararası kurumlar listesinde ise Kanada'da Halifax'da Dalhousie University en başarılı uluslararası kurum olarak yer aldı. Belçika ise, araştırma yapmak için en iyi ortamın bulunduğu ülke seçildi. Araştırmaya göre, eşitler meslektaşlar arasındaki ilişkiler, araştırma kaynakları, çalışma sırasında alınan ücret; zaman ve süre; bu kurumların sıralanmasında önemli rol oynadı. Soruşturmaya katılanlar araştırmacılardan, 8 farklı kategoride 39 sorulu ankette, çalışma koşullarını değerlendirmeleri istendi. 2000 seçkin yanıtla birlikte 83 kurum temsil edildi. Bu sıralamada 40 ABD kurumu ve 15 uluslararası kurum en üstte yer aldı İlk 10'a giren kurumlar şöyle: En iyi 10 Uluslararası Kurum: 1. Dalhousie University, Halifax, Kanada; 2. University of Nottingham, Nottingham, İng.; 3. University of Helsinki, Helsinki, Finlandiya; 4. University of Dundee, Dundee, İng.; 5. University of Alberta, Edmonton, Kanada; 6. Ghent University, Ghent, Belçika, 7. University College London, İng.; 8. ETH, Zürih, İsviçre; 9. Utrecht University, Utrecht, Hollanda; 10. University of Oxford, Oxford, İng. ABD'de en iyi 10 Kurum.: 1. Massachusetts General Hospital, Boston, MA 2. National Cancer InstituteFrederick, Frederick, MD; 3. Clemson University, Clemson, SC; 4. Purdue University, West Lafayette, IN; 5. Trudeau Institute, Saranac Lake, NY; 6. St. Jude Children´s Research Hospital, Memphis, TN; 7. The J. David Gladstone Institutes, San Francisco, CA 8. University of Nebraska Lincoln, NE 9. University of Texas Southwestern Medical Center, Dallas, TX 10. Beth Israel Deaconess Medical Center, Boston, MA.