Katalog

TıpCildiye GönüldenBilime Ahmet İnam tin Schmelz tarafından kanıtlanan bu süreçte histamine bağlı kaşıntıda polimodal C lifleri önemli bir rol oynamakta. Schmelz, meslektaşı Uwe Gieler ile birlikte sadece motorik (hareketsel) ve sensörik (algılayıcı) kaşıntı bölgelerinin değil, beyindeki (singulum, ön beyin ve küçük beyin) duygulardan sorumlu bölgelerin de etkinleştiğini buldu. Birincil derecede kaşıntıya neden olan cilt reaksiyonlarında olasılıkla başka sinir lifleri de etkin. Kaşıntıya büyük bir ihtimalle merkezi mekanizmalar neden olmakta. Tıpkı ağrıda olduğu gibi kaşıntıda bir tür "bellek" söz konusu. Bazı insanlar kaşıntıyı en düşük uyarımda bile hissedebiliyorlar. Ve kaşıntının bula Martin Schmelz şıcı olmasından ayna nöronlar sorumlu tutulmakta. "Hayali enfeksiyon" taklit yo kalıcı izler bırakmakta. Beyin ve sırt omuriliğindeki uyarımların luyla ortaya çıkıyor ve ilkokuldaki bulaşıcı korişlenmesi kronik kaşıntıya bağlı olarak değişku gibi uyarımsız gelişmekte. mekte. Mesela nörodermitis gibi kronik cilt hasSpiegel dergisindeki yazıda histamine retalıklarına sahip kişiler, kaşınan bölgedeki tüm aksiyon göstermeyen kaşıntı liflerinin de olması uyarımları mesela iğne batmasını bile kaşıntı gerektiğinden söz edilmekte. Kaşıntıyı önleyen olarak algılıyorlar. Kronik ağrılara sahip kişilertozlar, sinir liflerindeki reseptörleri etkinleştiren se tam tersi olarak sinek sokmasını ağrı olarak bir protein içermeleri nedeniyle etkili. Ancak algılarlar. özel bir kaşıntı tozunu (Cowhedge) inceleyen Hastaların üçte birinde görülen kaşıntıları John Hopkins Hastanesi’nden Matthias Ringdoktor "kaşıntı belleğine" bağlıyor. Tablet biçikamp olayın çok karmaşık olduğunu ve kaşıntımindeki ilaçla sırt omuriliğindeki uyarı iletimi nın kökenini bulabilmek için tüm sinir sistemini durdurulmakta. Söz konusu ilaç, şiddetli kaşınaraştırdıklarını söylüyor. tıya maruz kalan uyuşturucu bağımlılarında da KAŞINTIYI HAREKETE GEÇİRENLER kullanılan uyuşturucu reseptörü antagonisti (zıt Sonuçta kaşıntı mekanizması başka ne tesirli madde). Steander, doktora öğrencisi Anna Brune denlerden dolayı da işleyebilir, mesela: ile gerçekleştirdiği bir araştırma ile bu ilacın ka•İlaçlar veya gıda ürünleriyle şıntıya karşı da etkili olduğunu gösterdi. Bu iki • Çiçek veya polen gibi alerjenlerle bilim kadını bu başarılarından dolayı Berlin Der• Bağışıklık veya alerji maddeleriyle (Antimatoloji Birliği, 2006 araştırma ödülünün de sakorlar, lenfozitler) hibi oldular. • Böceklerden veya parazitlerden bulaşan Tabii bu kaşıntı tedavilerinde alınan sademaddeler ce küçük bir yol. Geriye yanıtlanması gereken • Boya, parfüm gibi maddeler birçok soru kalıyor. • Cildin kuruması ve güneş yanığı gibi Mesela iltihaplar bazı insanlarda şiddetli ciltte beliren bozukluklar ağrılara neden olurken diğerlerinde niçin kaşın• İç hastalıklara bağlı metabolizma ürüntıya neden olmakta? Diyabet hastalarında zarar leri gören sinirler niçin bazı hastalarda ağrılara diBu nedenle doktorlar şiddetli kaşıntı duğerlerinde kaşıntıya yol açıyor? Ve kimi insanrumlarında kan tahlili, akciğer röntgeni, karın lar derilerini kanatana kadar kaşınırken, diğerultrasonu gibi incelemelerde bulunmak zorunleri şiddetli kaşıntı hissine rağmen ilginç bir şedalar. Münster Üniversite Kliniği başhekimi kilde hiç kaşınmadan durabiliyorlar? Sonja Steander de kendisine başvuran hastalarda bu olasılıkları göz önünde bulundurarak muBİLMECE ÇOK ayene ediyor ve gerekli tahlilleri yapıyor. Özellikle kaşıma davranışı başlı başına bir Yazımızın başında sözünü ettiğimiz hastabilmece diyor uzmanlar. Kaşımayı, bu davranıda ameliyat sırasında kan dolaşımını düzenleyen şın ardından ortaya çıkan yanma ve acı hissiyle HES infüzyonu kullanılmış. Staender elektron açıklamak yetersiz. Kaşıma gerçek bir refleks olmikroskobuyla yaptığı inceleme sonucunda mamasına karşın sanki dışarıdan çalıştırılıyorHES moleküllerinin önemli ölçüde sinir liflerinmuş gibi diyor Schmelz. de biriktiğini bulmuş ve bu durumun kaşıntıya Ve bir araştırma sonucunda ilginç bir soneden olduğunu söylüyor. nuç elde edilmiş. Bilim adamları hastaların beyinlerini kaşınma sırasında çekirdek spin YANITSIZ SORULAR Fakat uzman özel bir kaşıntı türünün var tomografisiyle incelediklerinde, beyindeki ödüllığından da söz etmekte. Bu kaşıntı türü uyarı lendirme merkezinin etkinleştiğini görmüşler. Steander da hastalarıyla yaşadığı deneyimmın yok olmasından sonra da devam ediyor. Tıplerle bu sonuca katılıyor. Kaşınmaktan büyük kı bir taşın dibe çökmesinden sonra suyun üzebir keyif alan doktorun hastaları, uyuşturucu rinde hâlâ dalgaların bulunması gibi. Şiddetli alımındakine benzer bir tür sarhoşluk anı ağrılardan sonra kişileri ağrılara karşı daha duyaşıyorlarmış. yarlı kılan bir ağrı belleği gibi bir kaşıntı belleNilgün Özbaşaran Dede ğinin de bulunması gerekir diyor uzman. Çünkü www.klinikum.unimuenster.de, kronik kaşıntı da tıpkı kronik ağrı gibi beyinde 999/11 13 Mayıs 2006 İç Eylem, İç Ahlak İç dünyamızda denetim kurma çabası, içteki ötekiyi ortadan kaldırmaya çabalamak demektir ki, iç ahlâkı kurmaya çalışırken onu yok etmekten öte bir şey değildir. İçimizdeki "öteki", her türlü, bilince dayalı, "dört dörtlük" denetimi olanaksız kılandır. İç özgürlük, içimizdeki ötekiyle yaşanabilir ancak. Eyleyici olabileceğini, eyleyiciliğinde, denetleyebildiği noktaların yanında denetleyemeyeceklerinin de bulunduğunu kavramakla iç özgürlüğe adım atılır. İç eylem, işin içinde kalmaz. Öteki içte olduğu için, ötekiyle bir biçimde ilgilidir. İç eylem yalnızca bulunduğu içle ilgili değildir. İç eyleyici, değerlerini, yükümlülüklerini, sorumluluklarını göz önünde bulundurarak, bilinçli eylerse, özgür olabileceğinden söz edilebiliriz. İç eylemde sorumluluk kendinedir. İnsan, içindeki diğer insanları, ötekini, ötekileri öldürebilir, onları soyabilir, onlara yalan söyleyebilir. İç ötekilerin, içteki ötekilerin, iç eyleyiciye karşı nasıl bir gücü vardır? İçteki yaptırım gücü nereden gelir? İçimizdeki dışımızdan. İçimizdeki ötekini taşımamızdan. İçine dışı taşıyamayan, doğrusu, içindeki dışının ayırdında olmayan ya da taşıdığı dışın yozlaştığı, yaşamı yok edici bozulma içinde olduğu insanda iç ahlâk çöker. İÇTEKİ AHLAK DÜZENİ İçimde olup bitenler, içimdeki ahlâk durumunu nasıl oluşturuyor? Yeniden soralım. İçimdeki ahlâk düzeni nasıl oluşuyor? İçimdeki eylemle kime kötülük edebilirim ki? İçimdeki değerlerim, içimde kalan niyetim, içimde nasıl bir yükümlülük, sorumluluk oluşturabilir ki? İç dünyamda "yapmam" gereken ödevlerim var mı? İçimdeki sorumluluk kime karşı sorumluluktur? İçimde yalnızca "ben" varken? Çoğul içte yalnız birbirimize sorumluyuz. Herkese açık olmayan sorumluluk, sorumluluk mudur? İki kişiye, üç kişiye… sınırlı kişilere bağlı ahlâk olabilir mi? "Bu bizim iç ahlâkımız sizi ilgilendirmez" diyebilir miyiz? Nedir iç dünyaların ahlâkını olanaklı kılan? Tekrar tekrar sorduğumuz sorunun yanıt denemelerini vermeye çabaladığımız bu giriş çalışmamızda, içimizde olanların görünürde "keyfîliği"ne, belirsizliğine karşın, iç ahlâk düzeninin güvencesinin iç varlıktan kaynaklandığını da vurgulamak gerekiyor. Tek kişilik içte her türlü "edepsizliği yaparsak" kime zararımız dokunur ki? Elbette önce kendimize. İç dünyamız, iç varlıktadır. İç varlık, bütün iç dünyaları kuşatır. İç varlığı yaşayan, yaşayabilen, kendi birli ve çoklu iç dünyalarında ahlâk düzeni kurabilir. İç eylemleri, iç sorumlulukları, iç değerlerle gerçekleşir. Elbette iç varlığın yaşanması iç özgürlük ve öteki bilinciyle olanaklıdır. Bunların kazanılması, için üzerindeki dış ve iç güçleri keşfetmeye çalışmakla sağlanabilir. Bu da bizi iç yönetimi kavramına, götürüyor. İçimizi etkileyen güçleri öyle yönetmeliyiz ki, iç ahlâk düzenimiz işleyebilsin. Bu keşif için içimizin gücünü yakalamalıyız; içimizin bütünlüğünü de. İç dünyamız zaman akışı içinde, bir anlamda hep aynı dünyada kalıyor; iç varlıkta kendine özgü sürekliliğini gerçekleştiriyor; bu süreklilik, bir düzen sağlıyor, bir iç düzen; bu iç düzenin ahlâkî düzen olabilmesi, sorumluluk duygumuza, iç varlığı yaşayabilecek donanıma, sahip olmamıza bağlıdır. KAZAN KAYNAMALI İçimizdeki kazanı kaynatmak için içimize odun atmak, içimizin gizil gücünü etkin hâle getirmek gerekir. Kazanımız iç yönetimin başarısıyla iç ahlâk düzenini yaşar kılacak ateşle iç gücümüze destek verecektir. İç ahlâk sürekli olarak beslenmek zorunda, bunun için gerekli iç enerji, gizilliği etkin hâle getirecek iç kazanla (buna gönül kazanı da diyebiliriz!) sağlanır. İç ahlâk düzeninin kurulması, sürdürülmesi de, aynı ahlâkın gerektirdiği büyük bir sorumluluktur! İç ahlâk düzeni, inşâ edilecek bir düzendir; kaynağını içimizdeki dışsallıktan alır, bizim etkinliğimizi, moda bir deyimle "inisiyatif almamızı" gerektirir. İç ahlâk düzeni, ahlâk bilincine, iç varlık bilincine erişmemiş insanlarda oluşamıyor, bir bakıma, bunun sonucunda da dışımızdaki ahlâkı hakkıyla, gerektiği gibi yaşayamıyoruz. İç düzen kurulduğunda sürmesi iç defterimizin iyi tutulmasına, içimizdeki dış dünyaya yeterince yer açmasına bağlıdır. İçinde farklı olanı, içinde "dış" olanı, yabancı olanı taşıyamayan, içine dünyayı, dünyaları konuk edinemeyen, içindeki güçlere ulaşımında sorunları olan, iç ulaşımını oluşturamamış, içindeki yabancı öğelerle iç paylaşımını gerçekleştirememiş insanlarda iç ahlâk düzeni ağır sorunlar çıkabiliyor. İçimizdeki dünyanın güzelliği, dışımızda, diğer insanlarla paylaştığımız dünyayı yaşanır hâle getirebilmek için büyük bir olanak olabilir.