Katalog

TartışmaEditöre mektup temlerine atıf yaparak 2005 yılına ka ları geliştirecek bir ust kurulun oluşdar, bağımsız organizasyon, özde turulması da gerekir. Bu kurulun, İhtiyaç gösteren (örneğin, yeni ğerlendirme, yerinde inceleme ve kakurulan veya yeterli ivmeyi yakalayamuya açık sonuçları içeren bir yapıyı vurgulamakla beraber yükseköğre mamış) yükseköğretim kurumlarının nimde kalite güvence sorumluluğu mütevellisi olması ve/veya mütevelli nun temelde kurumların (üniversite heyetlerini onaylaması lerin) kendilerinde olduğunu benim• Yükseköğretim sisteminin semiştir. sorunlarını gidermek üzere gelişen Öz değerlendirmenin, tüm mo model ve yöntemleri uyarlaması dern kalite değerlendirme sistemleri• Ûlkenin farklı gereksinimlerinin vazgeçilmez ilk adımı olduğu ka ne yönelik yükseköğretim yapılanmabul edilmektedir. Ancak öz değerlen sı için sistem/altyapı oluşturması ve dirme tek başına yeterli etkiyi sağla sürdürmesi: araştırma yoğun kurum yamamaktadır. Dış değerlendirme ve veya birimler; kitle eğitiminin dağılıhakem ziyareti ile analizin geçerliliği, mı; meslek eğitiminin yaygınlaştırılnesnelliği, bütünlüğü garanti edilme ması; bilişim teknolojilerinin yaygınlidir. Bu süreçte önemli bir husus laştırılması; teknoloji geliştirmenin üniversitede değişikliğin uygulanma sahiplenilmesi;... sını sağlayacak >toritenin bulunması• İş sahaları yaratma ve sosyodır. Kalite çalışmalarının hedefi sa ekonomik katkı sağlanması hususladece denetleme olmayıp değişim ve rında rehberlik yapması; iyileştirme de sağlamak olduğu için, • Ülkenin bilim ve teknoloji amaçların saptanması, ölçülebilir he politikalarını oluşturmak ve uyguladeflerin tanımlanması, ulaşılmadığı mak üzere ilgili kuruluşlarla işbirliği takdirde gereken eylemin yapılması, yapması gibi görevleri düşünülebilir. ulaşıldığı takdirde gereken ödül mekanizmasının çalıştırılması gerekir. GELİŞTİRME SÜREÇLERİ Kalite değerlendirme yapılanması ve Ülkemizde yeni bir yasanın dasüreçleri belirli bir yaptırım gücü yanacağı yükseköğrenim modellerinün, diğer bir deyişle uygun yöneti nin düşünüldüğü platformlar maaleşim modelinin, beraberce tasarlan sef çok azdır. "Yetkisiz denetlenmemasını içermelidir ve stratejik yöne yen" (eski) sistemin yerini "yetkilitimle bağlantılı olarak yurütülmeli denetlenen" (yeni) sistemin aldığı dir. uluslararası platformda sürekli işlendiği halde Türkiye'de duyarlılıklar enaz mertebededir. İLETİŞİM VE ŞEFFAFLIK Yeterli miktanna bir türlü" erişilmeyen iletişim ve şeffaflık hesap vermenin etkin bir yöntemidir ancak iyi tanımlanmalıdır. İletişim kanallarının iyi bilinen ve sürekli olması, ısrarlı talep gerektirmeden güncel ve değerli bilgi sağlaması fevkalade önemlidir. Yasa ve yönetmeliklerdeki muğlaklık "açık vermemek" endişesine, performans ve çıktı kontrollerinin benimsenmemesinin "raporlama tembelliğine" götiirdüğü bilinmektedir. Birimlerin çalışma (ileriye dönük) ve faaliyet (geçmişc dönük) raporlannı önemsemesi, web sayfalarında güncel bilgi sunmaları, misyon je stratejilerini toplumla paylaşmala'i, ulaşılabilir olmanın mekanizmasııı geliştirmeleri sağlanmalıdır. Mali, îğitim, araştırma, hizmet konularınla ayrı ayrı hesap verme ilkeleri ve wntemleri geliştirilmelidir. Üniversielerde yönetim kararlarının ve yöneişim başansının değerlendirilmesini çeren emniyet süpaplarının yaratılnası (kurum içi ve kurum dışı) faydaıdır. Bunların bir kısmı anketler olalileceği gibi diğerleri yapılanların »eriodik toplantılarda tüm sosyal laydaşlarla tartışılması da olabilir. Modern üniversitede yönetime tüm yetkiler verilmiştir, ancak hesap verme/şeffaflık/ paydaş katılımı/ hedeflerin saptanması hedefe uygun gelişme/kalite güvencesi gibi "sigortalar" da konmuştur. Devletten beklenen "üniversiteleri güvenilir yetişkin" gibi görerek tüm özerklik ve farklılık unsurlarını vermesi, arkasından hesabını sorması olduğu gibi akademik camiadan da üniversite yönetimine baştan açık çek vermesi, belirli aralıklarla ise muhakkak ciddi hesap sorması istenir. Bu modelin geliştirilmesi için seri sempozyumlar düzenlenmesi, yayın organlarının imkanlarını tahsis ederek konunun sürekli tartışılmasına destek vermesi ve Yükseköğretim Kurulunca oluşturulacak ihtisas komisyonlarınca yukarıda kapsanan yapı taşlannın irdelenmesi düşünülebilir. Burada iki hususa dikkat etmekte fayda vardır : Birincisi, bu sistem bir bütündür; önerilerin bazılarını cımbızla çekip uygulamaya çalışmak işe yaramaz, hatta ters sonuçlara götürür. Ikincisi ise, bu önerilerin tartışılarak ayrıntılannın bünyeye uyarlanması ve akademik camiaca bir oranda içselleştirilmesi gerekir. Prematüre oldubitti haksız reaksiyona neden olarak tüm sistemi çıkmaza sürükleyebilir. Prof. Dr. Öktem Vardar, Işık Üniversitesi Devlet Universitelerinde paralı lisans eğitimi • I Yurtdışındaki kurumlarla ortak gerçekleştirilen paralı lisans programları giderek artıyor. Bunların devlet universitelerinde doğuracağı iki sakınca üzerine... i. ki yıldır bazı devlet universitelerinde yurtdıI şındaki bazı yüksek öğretim kurumlarıyla J . ortak paralı lisans programlan sürüyor. Bu programların detaylarını (örneğin yurtdışı ile ortak yapılması vs) tartışmadan, benzeri programların sayılarının zaman içinde artacağından ve var olan normal programların da paralı hale geleceğinden çekindiğimden devlet universitelerinde paralı lisans eğitimi yapılması ile ilgili iki temel soruna dikkat çekmek istiyorum: (1) Öğrenci seçiminde akademik olmayan bir kıstasın, yani öğrencinin maddi durumunun kullanılmasının yanlışlığı, ve (2) Lisans eğitim yükü artan devlet üniversitelerin zaman içinde yıpranacak olması. toplumun ileride alacağı ürün ve servislerin de kalitesinin düşmesi sonucunu doğuracaktır. Devlet üniversitelerinin masrafları tüm toplumun vergileriyle karşılandığına göre öğrenci seçerken üniversite toplumun tamamına eşit mesafede durmalı, akademik olmayan bir kıstasa göre toplumun bir kısmını diğerine kayırmamalıdır. LİSANS YÜKÜNÜN ARTMASININ ZARARLARI Devlet üniversitelerindeki öğretim kadrosu çok uzun süredir düşük maaşla çalışmaktadır. Bu yüzden bu kişiler vakıf universitelerinde ek ders vermekte, bir normal maaş alabilmek için iki iş yapmaktadırlar. Devlet üniversiteleri paralı yeni lisans programlarıyla bir maaş için iki yerde çalışmaya razı olan öğretim üyelerine ikinci bir iş yaratmakta, geçmişte yarattıkları çarpıkhğı çözmek yerine bundan yararlanmaya çalışmaktadır. Üniversitelerin öğretim üyelerinin maddi durumunu düzeltmek için tek bulabildiği çözüm onlara daha fazla lisans dersi verdirmek olmamalıdır. Öğretim üyelerinin geçinebilmek için lisans dersi verdiği üniversitelerde yüksek lisans ve doktora seviyesindeki eğitimin ve araştırmanın azalacağı açıktır. Böyle bir durumda araştırma için ne kadar buyuk bütçeler ayrılırsa ayrılsın öğretim üyeleri zamanlarını lisans dersi vererek geçireceğinden bu bütçeler iyi kullanılamayacaktır. Devlet üniversiteleri gereksinim duydukları ek geliri ArGe'den kazanacak şekilde öncelik belirlemeli, kolayı seçip talep gören lisans programlarının paralılarını açmaya yönelmemelidir. Öğretim üyelerinin araştırma yapmasını, doktora öğrencisi yetiştirmesini teşvik edecek, örneğin Tübitak, AB 6. Çerçeve programı gibi araştırma projelerinden ek gelir almalarını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Unutmayalım ki eğer araştırma olmazsa devlet üniversitelerinin kalitesi zaman içinde azalacak, şu an talep gören programlar yakın zamanda "müşterisiz" kalacaktır. Ethem Alpaydın alpaydin@>boun. edu. tr PARANIN, ÖĞRENCI SEÇÎMÎNDE KULLANıLMASı YANLıŞ Kişilerin meslek edinmesi onların ileride para kazanması için olduğundan daha fazla toplumun bir sonraki nesilde gereksinim duyacağı servis ve ürünlerin ortaya çıkmasını sağla mak içindir. Bazı insanlar ileride rahat yaşayabilmek için doktor olmak ister; toplum da ileride gereksinim duyacağı sağlık hizmetini alabilmek için tıp fakülteleri açar ve doktor yetişmesini sağlar. Öğrenci alınırken bunların o mesleği en başanlı uygulayabilecek kişiler olması istenir; bu da öğrencinin ortaöğretim boyunca ve öğrenci seçme sınavında gösterdiği başarı ile ölçülür. Maddi durumu öğrencinin akademik başarısını göstermediğine göre öğrenci seçmede kıstas olmaması gerekir. Eğer bir program için yüklü bir ücret tanımlanırsa bunu ödeyemeyecek öğrenciler o programı seçemeyeceği için maddi durumu iyi olan öğrenciler akademik olmayan bir kıstasla o mesleği uygulamakta kendilerinden daha başanlı olacak kişilerin önüne geçmiş olurlar. Bu geçilen kişilere karşı bir haksızlık olduğu gibi fÜKSEKÖGRENİM ÎİSTEMÎNİN GÖZETİMÎ Yükseköğrenim sistemini kur.ularken günlük endişelerden uzak ncak sistemin doğru gelişmesine halilik edecek ve uzun vadeli politika ProfDr.; 935/21 19 Şubat 2005