Katalog

TartışmaEditöre Mektup Bilim kültürü: Bilgi üretimi için ön şart ılım kulturu yenı bır kavram olarak son yıllarda bikça kullanılmakta olup, ancak ıçerığı konusunda tam bır netlık gorunmemektedır Ilk bakışta bu kavram ınsana bılım ve kulturun bırleşmesınden oluşmuş ızlenımı verıyor olabılır Bılım ve kultur denılınce ınsanld rın akılına neler gelır, ya da gelmelı? Bılım kulturu deyınce de oyle' Asıl sorun neyı, nastl anlamalıyız, bılım kulturu deyınce beklentımız ne olabılır? Aslında bu soruların ydmtını kımse tam olarak bılmıyor Bılınmeyenı bılmek ıçın bellı kurallar ve olçutler doğrultusunda yapılan faalıyetlerın tumune bılım dıyebılır mıyız? B verıyor 'Kultur, bır toplumda geçerlı olan ve gelenek halınde devam eden her turlu dıl, duygu, duşunce, ınanç, sanat ve yaşayış oğelerının tumudur B. Malinovvski'ye gore ıse "Kultur, ınsan gereksınımlennın karşılanması ıçın doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak çalışan araç ve gereçler ıle gelenekgore nekler ve bedensel veya duşunceyle ılışkı lı alışkanlıkların tumudur" Dıkkat edılırse butun bu tanımlar da bılım ve kultur ıkı bagımsız kavram olarak geçmektedır ve aralarında naMİ kanlıklarının ve geleneklerının tutsaklarıdırlar Kışı, zorunlu olmadıkça alışuğı şeylerden kolayca vazgeçemez Bıreylerden oluşan toplumlarda da bu eğılım ve davranış sezılır Işte bılımın etkısı ya da gucu burada belırmektedır Bılım felsefecımız Aydın Sayılı'nın deyımı ıle "bılım, toplumların durağanlaşma, canlılığını yıtırme eğılımlerını onleyen, onlara canlılık getıren bır etmen olarak ortaya çıkmaktadır" Ulkemizde anlaşılmayan bir bilim dalı: Dilbilim Dilbilim, beşeri bilimler arasında, 'katı' fen diyebileceğimiz kimya, fizik, biyoloji gibi alanlara en yakın olanı olarak tanımlanmaktadır. İncelemesi ve yorumlan somut dil verisi üzerine kuruludur. ilbilim, unıversıte sıstemımız ıçınde yerını bulmamış, bilimsel tanımı yaygın olarak bılınmeyen bır bılım olarak halen ulkemizde kabul edılme çabası ıçınde olma ozellığı taşımakta olan bır bılımdır Halen yalnızca 3 unıversıtemızde bolum duzeyınde eğıtım verılmekte olan dilbilim, dığer unıversıtelerımızde ya FenEdebıyat Fakultelerı bunyesındekı Batı Dıllerı ve Edebıyatları Bolumlerı'nde ya da Eğıtım Fakultelerı bunyesındekı Yabancı Dıller Eğıtımı Bolumlerı ıçınde, genellıkle temel amacı o dılın edebıyatını veya eğıtımını oğretmeyı amaçlayan bolumlerde yardımcı ders olarak verılmekte ve ana amacından çok uzakta genellıkle oğrencılerın o bolumde okutulan yabancı dılı daha ıyı oğrenmelerını sağlayacak dılbılgısı derslerı ıle kısıtlı kalmaktadır •* BİLGİ ÜRETİMİ İÇİN KÜLTÜR Uygarlıgın temel oğelerınden bırı olan kendını yenıleyebılme, kendını aşabılme yetısı bellı oranda kultur ıçın de geçerlıdır Toplum hayatındakı en buyuk gelışmeler bılımden kavnaklanan, bılıme dayananlardır Bılım, bır yandan teknolojının yol açtığı maddı degışme ve donüşumlerı buyuk olçude temellendırırken, ote yandan da gorgu ve kavrayış ufkumuzun gelışmesını, manevı hayatımızın saglam duşunce temellerı uzerıne oturmasını bağlar ve boylelıkle de manevı hayatımıza, tınsel yaşam ve yaşantımıza, değer yargılarımıza yon vermeye yarar Boylece bılım, ınsan hayatı ıçın de guven verıcı bır kılavuz yerıne geçer. Bunun sonucunda ınsanlar "bılımle duşunmek" alışkanlığını kazanır Bu gerçekleştığı takdirde ınsanların bır bılım kulturune sahıp olduğu soylenebılır Bılım kulturu; ınsanların bılımın onemıne ınanması, bılımle ılgılenmesı, bılime destek vermesı, bılımın dışında yol gosterıcı aramaması ıçın çok gerekli olan yuce bır kazanımdır Bılım kulturu gelışmeyen toplumlarda bılımın gelışmesı ve urune donuşmesı pek mumkun olamaz. Bılım kulturu olmayan uluslar bılgı uretemez, yaşamını değıştıren bır şey yapamaz Insanın yaşamını kolaylaştıran, değıştıren, gelıştıren onemlı buluşlar bılım uretmenın sonuçlarıdır Insanın hayatını değışürmeyen ve etkılemeyen, pratık hayata uygulanamayan hıçbır buluş, buluş değıldır Konuya bu açıdan bakıldığında toplumumuzun bılım kulturunu yukseltebılmemız ıçın daha çok buyuk ışler yapmamız gerektığını goruyoruz Inanıyoruz kı gerekli ortam ve destek verıldığı ve egıtımımızı şımdıkı klasık ezberci eğıtım sisteminden kurtardığımız takdirde Turk ulusunun ozunde var olan o yuksek kultur açığa çıkacaktır Turk ulusu buyuk bilimsel buluşlarını gerçekleşürecek, çağdaş medenıyet ufkunda yenı bır guneş 1 gıbı doğacaktır Prof. Dr. Süleyman Bozdemir Ç.U. Fen Edebıyat Fakultesı Fızık Bolumu sbozdemir@cu.edu.tr Unlu duşunur Bertrand Russel'a gore "Bılım, gozlem yoluyla ve bu gozlem uzerıne kurulmuş akıl yurutmeyle, once dunya ıle ılgılı belırlı olguları sonra da bu olguları bırbınne baglayan yasaları bul ma ve geleceğın oriLeden kestmlmesını olanaklı kılma gırısımıdır" Unlu bılım tarıhçısı Adnan Adıvar dıyor kı "Bılım, gerçeklıkler arasındakı bagıntının tumudur" Butun bu tanımlardan çıkan ortak goruş, bılımın evrende olup bıtenı oğrenme ğereksınım ve ısteğınden doğduğudur Gerçeğe uygun bılgıyı arar Vardığı sonuçlar, yanlışlığı kanıtlanana kadar ge D Gerekli ortam ve destek verildiği ve eğitimimizi şimdiki klasik ezberci eğitim sisteminden kurtardığımız takdirde Tiirk ulusunun özünde var olan o yüksek kültiir açığa çıkacak, biiyiik bilimsel buluşlar gerçekleşecek.. çerlıdır Bır başka deyışle bılımde 'mutlak doğru' yoktur Ancak, gerçeğe uygun olduğu saptanmış olan ve yanlışlanabılır bılgı vardır Amau da, olup bıtenlerın ıç yuzunu, yanı gerçeğı bulmak, ortaya çıkarmak ve geleceğe ılışkın kımı varsayımlarda bulunabılmektır Bılımle ılgılı olarak daha bırçok tanımlamalar yapılmıştır ve herkes tarafından kabul edılmış tek bır tanımı yoktur Bılım felsefecılerı neyın bılım olup olmadığı konusunda tartışmalarını surdurmektedırler Kultur de oyle1. bır ılışkı olduğu açık değıldır. O halde bılım ve kultur deyınce ne anhyoruz Buradan yola çıkarak bılım kulturunu nasıl tanımlayabılırız Dilbilim, ıçerık olarak dıllerın yapısını ve nıtelığını bilimsel yontemlerle ınceleyen bır bılım alanıdır. Bu ozellığı ıle de dilbilim dıller ustu bır alandır Bır bılım alanını, yaklaşım ve yontemı bakımından yalnızca yoruma dayanan çalışmalardan ayıran en onemlı ozellık, ıncelemenın yapıldığı alanda one surulen bır genellemenın aksının ıspatlanabılır olmasıdır Ispatlama kavramı, bır ıncelemenın somut verıler uzerıne kurulu olmasına bağlıdır kı fen bılımlerını dığer ılım alanlarından ayıran, onlan 'bilim' yapan ozellığın temelınde bu kavram bulunmaktadır. Bu açıdan, dilbilim, beşeri bilimler arasında, 'katı' fen diyebileceğimiz kımya, fizik, bıyolojı gıbı alanlara en yakın olanı olarak tanımlanmaktadır. incelemesi ve yorumları somut dıl verısı uzerıne kuruludur Inceleme amacı dil verısı hakkında herhangı bır değer yargısı belırtmek değıl, anadılı konuşurları tarafından dılbılgısel (geçerlı) ya da dılbılgısıdışı (geçersız) olarak belırtılen yapıların nıteleğını nesnel bır bıçımde betımlemek ve açıklamaktır BİLİM CANLILIK GETİRİR Bılım, bılgı temelıne yanı bılmek ıstek ve yeteneğıne dayanan bır ıstem, bır gerçekler ve değerler topluluğudur Kultur de oncelıkle onu bılmekle edınılen ve surdurulebılen bır butun olduğuna gore, bılgı/bılım, kulturun ayrıl maz bır parçası demektır Kulturu oluştu ran oğelerden bırı olan bılgı/bılım aynı zamanda onun yapılmasını ongorduğu ya da yasakladığı etkınlıklerı, eylemlerı yonlendırmeye yarayan duşunsel bır davranıştır Bu nedenledır kı bılım/kultur ılışkılerını ınceleyen B Malınovvskı gıbı duşunurler, bilimsel davranışlardan ve bu nu değerlendırme yeteneğınden yoksun kalan toplumların, kulturlerını, dolayısıyla da kendı varlıklarını devam etttremeyeceklerını one surmuşlerdır Gerçekte ınsanlar bır bakıma alış KÜLTÜR TANIMLARI Araştırmacılar kultur ıçın yuzlerce tanımın yapıldığını ortaya koymuş bulunuyorlar. Turk Dıl Kurumu sozluğunde kulturun tanımı şoyle verılmektedır "Bır toplulugun butun fertlerının sahıp olduğu, olayları ve meselelerı karşılayan, duyuş, duşunuş şekıllerıyle tarıh ıçınde meydana gelen fıkır ve sanat verımlerı ve değer hukumlerının butunu" Şerafettin Turan, Turk Kultur Tarıhı adlı kıtabında kulturun tanımını şoyle YÖNTEM VE YAKLAŞIM Dılbılımın temel ılkesı, dılle ılgilı tum alanlara, bılımın gerektırdığı nesnellık, sorgulamacılık ve tıtızlıkle eğılmektır Bır dılın geçırdığı tarıhsel değışımler ya da sergıledığı coğrafı dağılım olsun, gunluk kullanımı ya da yapısal ozellıklerı olsun, anadılı olarak edınım sureçlerı olsun, dilbilim her altalanında, o altalana ozgu yontem çerçevesınde, elde edılen verılere 972/20 5 Kasım 2005