Katalog

Kasım Ayında Gökyüzü Saatte 10O'den fazla göktaşı yağmuru görülecek 5 kasımda AyVenüs buluşması 10'unda AyUranüs buluşması 28'sinde Ay Spica'yı örtecek 29'unda Ay Jüpiter'i örtecek Hasan H. Esenoğlu(*) üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek 31 Ekitn22 Kasım 2005 tarihlerı arasında 23 gün boyunca Terazi (Libra) takım yıldızında, 2329 Kasım tarihleri arasında 7 gün boyunca Akrep (Scorpius) takım yıldızında ve 30 Kasım17 Aralık 2005 tarihleri arasında 18 gün boyunca da Ydancı (Ophiuchus) takım yıldızında kalıyor. Ocak'tan itibaren Aralık ayına kadar yıl boyunca sıralı takım yıldızlar şöyle: 1Yay (Sagittarius), 2 Oğlak (Capricornus), 3 Kova (Aquarius), 4 Balıklar (Pisces), 5 Koç (Aries), 6 Boğa (Taurus), 7 İkizler (Gemini), 8 Yengeç (Cancer), 9 Aslan (Leo), 10 Başak (Virgo), 11 Terazi (Libra), 12Akrep (Scorpius) ve 13 Yılancı (Ophiuchus). Ayın ortasında 15 Kasım'da Güneş'in yükselerek en tepeye çıktığı öğlen saat 11:49 olup bulunduğu burç Terazi takım yıldızıdır. Ancak gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla Terazi burcu görülemez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Koç olup ancak bu şekilde oğle saatinde Güneş'in hangi burçta olduğunu sayarak anlayabiliyoruz... Yer'in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısında saat 24'de Güneş'in gün ortasında yer aldığı Terazi takım yıldızındaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Boğa burcunu görürüz. G yapılardaki leke gruplarını ki bunlardan dev boyutta olanlarına son zamanlarda Güneş'in gittikçe en sakin olacağı bir yılda bıle rastlayabilıyoruz, leke sayılarını ve ayrıca Güneş'ten yıldız maddesi atımı, parlama türü olaylar, manyetik fırtınalar, kutup ışıması (aurora) gibi Yer'i doğrudan etkileyebilecek diğer Güneş olaylarına ilişkin resimliayrıntılı sureli ve guncel bilgilere http://www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractivity.html, http://www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. 3 Ekim 2005 tarihınde meydana gelen halkalı Güneş tutulmasının parçalı ızlenebilen yerleşimlerde gözlem sırasında çekılmiş bir resmi bu sayfada verildi, ayrıntılı resimler çeşitlı astronomi sitelerinde yer almakta. Meraklı okuyucular tutulma resımlerı için TUBITAK Ulusal Cözlemevı'nin (kısa ismi ile TUG) resmi sıtesine (http://www.tug.tubitak.gov.tr/3ekımtutulma) bakabilirler... TUG'da gozlemlenen parçalı tutulmada Ay dağlarının resımlenmesi ayrıca ılgi çekici olmalı!... Günün astronomi resminin yer aldığı "http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilirler... AY Kasım ayı boyunca Ay'ın evreleri resimde gösterildi. 2005 yılının onbirinci ayına ait takvim gibi de kullanılabilecek olan bu gökyüzü takvimine göre Ay, Yeniay evresine 2'sinde saat ()3:25'de girer, Ay yaklaşık Güneş'le birlikte sabah saat 06:57'de doğup akşam saat 16:58'de battığından gece görulmez. tlk dördün evresine 9'unda saat 03:57'de ulaşır ve bu evre yaklaşık saat 1723 arasında görülür. Tam dolunay evresine ise 16'sında saat 02:57'de gırer, yeniayın tersine dolunay Güneş'in batımına yakın akşam 16:43'de doğup yine Güneş'in doğumuna yakın sabah 08:30'da battığından tüm gece görülür. Son dördün evresine de 24'ünde gece yarısı saat 00:1 l'de ulaşır ve gece yarısından hemen sonra başlamak olmak üzere sabah Güneş doğuncaya kadar görülür. Son dördün ve ilk dördün evrelerinin daha iyi tanınması ıçin resimde doğu (D) ve batı (B) yönleri de belirtildi. Ay'ın yeniay ve dolunay evrelerine tam ulaşma saatleri ile Yer'e en yakın ve en uzak konumda bulunduğu tarihlerdeki mesafeleri de resimde belirtildi. Bir de ozellikle yeniay zamanından, Adli Kasım ayının gök atlasını içeren ve 15 Kasım akşamı saat 22 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde siirekli yarım dalre çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verildi. Bu gök atlası yardımıyla gökyüzü seyredilirken atlas gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırılarak bakıldığında gece gökyüzündeki görünüm ile tamamen örtüşür. Fark sadece gözlemlenebilen yıldız sayılarında ortaya çıkar: büyük kentlerde olduğu gibi gökyüzüsü parlak olan yerleşimlerde daha az yıldız gözlemlenirken, ışık kirliliğinden uzaklaştıkça yıldızların görünümü de artar öyleki çok yıldızlı gökyüzünde bilinen takım yıldızlan bulmak bile güçleşir. Bununla birlikte, böylesi yerler gökyüzü seyrinin doyumsuz güzellikte yapıldığı yerlerdir de... Gök atlasında yer alan, doğupbatmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyükayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi, dünyanm dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla farkedilecek... Gök atlası , ayrıca, bir ufuktan bir ufka uzanan Samanyolu'muz kolları altında geçirilecek bol yıldızlı ve içinde bulunduğumuz mevslmin bol takım yıldızlı sonbahar gecelerinde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. Sonbahar mevsiminin (EylülKasımKasım) bu son ayında gökyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Kanatlı at (Pegasus), Balıklar, Zincirli Prenses (Andromeda), Kraliçe (Cassiopeia), Samanyolu, Kahraman (Perseus), Kral (Cepheus), Kova, Arabacı (Auriga), Boğa ve Koç. Tıp çalışmalarındaki kriminal olay günü belirlemelerinde aranan Ay yaşı hesabında sık kullanılarak yararlınıldığını hatırlatalım... Ay yaşı da resimde belirtildi. Ayrıca, 1418 Kasım arası 5 gün süreyle Ay dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldığı söylenebilir; dolunay bu tarihlerde yaklaşık 12.7 kadir parlaklığı ile (Güneş ise gün ışığıru yaklaşık dolunayın iki katını aşan olağanüstü bir parlaklık ile sağlar) tüm gece boyunca herzamankinden daha fazlası Ay ışığı ile Yer'i aydınlatmakta... Yer'de karşılıklı olarak az da olsa Ay'ı aydınlatmakta öyleki Güneş ışığını alamayan karanlık kısımların gorülmesini sağlayacak kadar... Bu durum da resimde belirtildi. Türkülerde anılan "... Ay'ın ondördü..." gibi halk sözlerimizdeki adı geçen "dolunay"dır ki resimde başlangıcı yeniaydan hemen sonra olan ay yaşı 14'e kadar sayılırsa dolunayın veya dolunaya en yakın evrenin olduğu da gorulebilır... Takipli teleskop veya dürbünü olan okuyucuların en yakın gökcismi konumundaki Ay'ı gözü kamaştırmadan rahat gözlemleyebileceği tarih aralıkları ise şöyle: 48 ve 2528 Kasım arası. Bu tarihlerde Ay'ın en az bir saat ve yukarısı olan gözlem zamanları da saat görüntüsü ile resimde belirtildi. GÖKATLASINASIL KULLANMALI? Yer dönerken aynı zamanda yılda yaklaşık 50 yay saniye kadar bir salınım yapar. Bu salınımdan dolayı Ekim ayında Güneş'in bulunacağı Terazi burcunun uzaydaki kapladığı alanın bir uçtan diğer uca olan Yer'den görünümündeki kayma miktarı yaklaşık 1750 yılı, Akrep burcunun kayma miktarı yaklaşık 610 yılı ve Yılancı burcunun kayma miktarı da yaklaşık 1470 yılı bulabilmekte... Cüce ve evrende en çok bulunan türden ve üstelik değişen bir yıldız olarak Güneş'in gezegenler gibi disk görünümü kolaylığından günluk yüzey görünümünü, bazılarının büyüklüğü dünyamızın belki 510 veya daha da büyük katına ulaşabilen ilginç GEZEGENLERİN İLGİNÇ GÖRÜNÜMLERİ Kasım ayında gök cisimlerin sergilediği ilginç görünümler aşağıda... Ayrıca, bu ayda görülecek gezegenlerden son dördünde Merkür ve Venüs'ün ve hilal görünümde Mars'ın evre görünümlerinin belirlenmesi de gökyüzü fotoğrafçılığına meraklı okurlarımızın ilgisini çekecek... AyVenüs buluşması: 5 Kasım akşam saat 18 civarında 4.4 kadir parlaklığındakı Venüs, hilal evredeki Ay'ın 1.4 derece kuzeyinde kısa süreliğine yakın yerde olacak. 972/10 5 Kasım 2005