Katalog

Hukuk bilimi Yargı harçları ve hak arama özgürlüğü Devlet'e karşı 320 milyar lira tazminat istemiyle açılan davada, 9.000 YTL (9 milyar TL) harç ödenmesi gerekmekte. Davacıların bu harcı ödeme olanağı genellikle yoktur. Ya yargıçlar yargılamanın sanat olduğunu bilerek yasayı güncelleştirmeli yada yasa değişmeli.. Hak değmce akan sular bıle durur Çetin Aşçıoğlu* m m yıl once hıçbır duzenı, programı nat istemiyle açılan davada, 9 000 YTL (9 milyar TL) harç odenmesı gerekmektedır Ekonomık sıkıntı ıçınde olan davacıların bu harcı odeme olanağı yoktur Yasa, bu gıbı durumlarda, kışılerın adlı yardımdan yararlanma yoluyla hak aramalarını sınırlı bıçımde kolaylık getırmıştır Ancak mahkeme davacıların adlı yardım ısteğını reddetmıştır Harç odenmeyınce dava da açılmamış sayılacaktır Sorun, davacıları ılgılendırse de hak arama ozgurluğu, sosyal devlet, yargıç kımlığı ve duyarlığı açısından toplumsal bır sorun olduğu duşuncesındeyım Bu nedenle sorunu ıkı açıdan ele alarak değerlendıreceğınv Yargısal (adlf) hızmet ve ışlemler, sağlık ve eğıtım gıbı Devlet'ın temel amaç ve gorevlerı arasındadır Sosyal devlet ılkesının geregı olarak, kışılerın hak aramanın kapısından hıçbır engel olmadan gırebılmelerı gerekır Oysa çoğunluğun dar ve orta gelırlı olduğu ulkemızde, ozellıkle hukuk davalarının dava değerıne gore harca bağlanmış olması hak aramayı engellemekte ya da zora sokmaktadır lemlerı, harca bağlayarak sorunu bır gelir kaynağı olarak algılamıştır Nıtekım Hukuk Usulu Muhakemelerı Yasası'nın (HUMK) 465 maddesınde duzenlenen adlı yardımla (muzaheretı Adlıye) ılgılı buyrukta " onemlı yoksulluğa duşme, çaresız kalma ve kanıtlama yukumluluğu" gıbı ağırlaştıncı koşullar getırerek gorunurdekı amacını zora sokmuştur Bu nedenle bu gun yargı yerlerınden adlf yardım kurumu hemen hemen hıç çalışmamaktadır Sorun, hukuk açısından da tartışmalıdır Hukuk Usulu Muhakemelerı Kanunu'nun (HUMK) 413 maddesınde, ılke olarak, harçtan davacının sorumlu olacağı kabul edılmıştır Ancak davayı kaybederse peşın alınan nıspı harç davacıya gerı verılır, bir ekmek kapısıdır; harcın yüksek olduğu durumlarda davanın açılamaması bır ış kaybı olarak gundeme gelır Kuşkusuz harç konusunda sorun yalnız yasalardan da kaynaklanmıyor Ele aldığımız somut olayda ortaya çıkan gorunumde olduğu gıbı yargıçlar da sorunu hdkkın ve ozgurluğun kutsallıgı açısından değıl, Devlet gıbı parasal getırı açısından değerlendırmekte Yargıç, yasaları gunun ve çağdaş toplumun gereksınımlen ve hukuk anlayışlarına gore yorumlamak zorundadır Orneğın yukarıda anılan usul yasasının 465 maddesındekı "onemlı yoksulluğa duşme, çaresız kalma ve kanıtlama yukumluluğu" dar yorumlanarak, yasanın temeldekı amaç guncelleşürılebılır Sozcuklerınden yola çıkarak yorulmadan, sorgulamadan yasaları uygulamak kolay ıştır ve bunu herkes yapar. " /\ / I v e ''iî'tenenı olmayan bır yıllık J . J . sozde staj sonunda koyden bozma tek hakımlı bır ılçeye sulh yargıcı olarak atanmıştım, ne yaşara ne de meslek deneyımım vardı Çıçeğı burnunda bır yargıç olarak bır koylu yurttaşın davacı olduğu taşınmaz (tarla) uyuşmazlığı ıçın keşfe gıtmıştım. Davacı, tanıklarını getırmedığı ıçın bır ışlem yapmadan donmek gerekmıştı Dava konusu yer, dağın başında kıraç, taşlık bır tarla ıdı Değerının 200 lıra olduğunu oğrenınce (kı benım aylığım 950 lıra ıdı) davacıyı "Sen ne utanmaz adarriMn, bu sıcak yaz gunu bızı dağ başına getırıyorsun, tanıklarını getırmedığın ıçın bu yere bır kere daha gelmek zorunda kalacağım, tarlanın durumu ve değerı hakkında bılgım olsaydı sana 200 lırayı verır, sorun da kalmazdı" dıye azarladım Okur yazar bıle olmayan bu yurttaştan, gereksız sert tutumum karşısında, bıraz da ezılerek ve utanarak, "hâkım bey ne para ne de pul peşındeyım ben h a k p e ş ı n d e y ı m" yanıtı alınca utanma sırası bana gelmıştı Genç deneyımsız yargıç olarak bır yaşam dersı aldığım yurttaşın gonlunu alsam da, kırk yıl sonra bıle bır burukluk duygusu kaplar ıçımı. YARGILAMA SANATTIR Ancak yargıçlar doğruya (adalete) ulaşmak ıçın zor olanı yeğiemek zorundadır; yargıldmanın sanat olarak nıtelendırılmesının nedenı budur Tersı durumda gunumuzde olduğu gıbı yargı da guven yıtırır Kaldı kı olayımızda olduğu gıbı 9 000 YTL harç odemek, bırakınız yoksul davacıyı, gunumuz koşullarında kışılerı (yuzde onu ayrık) zor duruma duşurmez mı? Yargıçlar once kendılerını sorgulamaları gerekırdr Boyle bır dava ıle karşı karşıya kalsaydım 9.000 YTL tutarındakı harcı zora ve dara duşmeden odeyebılır mıydım? Devlet, hakka saygılı çağdaş bır devletın gereğı olarak, dava açılırken harç alınmasına son verecek düzenlemelerı yaparak gorevını yerıne getırmelıdır Kışının hak bılıncı parasal kaygıyla korletılmemelıdır Parasal değerın soz konusu olduğu davalarda hukmedılecek tutar uzerınden haksız çıkan davalının harçla sorumlu tutulması eleştırılemez Ancak bu harcın tahsılının guvenceye alınmdsında hdk arayan davacıya sorumluluk yukletılmemelı Devlet dığer harç ve vergılerını nasıl tahsıl edıyorsa bunu da tahsıl etme gucune sahıptır Bu yapılamıyorsa adlı yardımın kolaylaştırılması ıçın yasadd değışıklık yapılmalıdır Yargıçlar da, yasal bır değışıklık yapılmadığı surece, yasayı amacına ve gunumuzun koşullarına gore yorumlayarak hak aramanın onundekı hukuka aykırı engellerı aşabılmelıdır Bu da yargıçların hak kavramının ozunu ıçlerıne sındırmelerıyle gerçekleşır. Diğer yandan, barolar, harç konusunun olumsuz koşullarını kamu oyuna ve ılgılılere anlatma yolunda yoğun uğraş vermelıdır Eylemler haklı ve ınandırıcı nedenlere dayandığı surece kamu oyundan destek goreceğı unutulmamalıdır * Yargıtay Onursal Ûyesi cetina@mail. kocnet (1) Fransız avukat Banu Anıl Antoncttı Gun cel Hukuk Eylul 2004 sh 28 » davacı haklı çıkarsa hukmedılecek tutar uzerınden alınacak harç karşı yana yukletılır (HUMK m 416) Goruyor kı sonuçta harçtan sorumlu olan harcı peşın odeyen davacı değıl, davayı kaybeden davalı olmaktadır Burada Devlet, hak arayan kışıyi tahsıldar olarak kullanmaktadır Sonuçta davalının sorumlu olacağı harcın peşın olarak davacıdan alınması yasaya uygun olsa da hukuka aykırıdır Dığer yandan Anayasa'ya aykırılıgı tartışılsa bıle, Avrupa Insan Hakları Sozleşmesı'nın 6. maddesının çığnendıgı duşuncesındeyım Bu duzende Devlet Hak ve hak arama ozgurluğu kavramlarını dışlayarak bır tacır gıbı harcı kolay yoldan almayı yeğlemektedır. 9 MİLYARLIK DUVAR 3 Ekım 2005 gunlu Cumhurıyet'de "Aıleye adlı yardım yok" başlıkla yazıyı okuyunca bu anımı sızlerle paylaşmak ıstedım Olay, Istanbul'da uçuncu sınıf oğrencısı A.K'nın okuldan evıne donerken donarak olmesı uzerıne, aılesının yonetıme karşı ıdarı yargı mahkemesıne açtığı davayla ılgılıdır Devlet'e karşı 320 milyar lıra tazmi HUKUKİ SORUN VAR Bu gun bıreylerın geçım duzeyının yuksek olduğu ulkelerde bıle harç alınmadan dava açılabılmektedır (1) Bızde Devlet, yargıyı sosyal devlet ılkesı boyutlarında ele almadığı ve hak aramayı bıreysel bır sorun olarak değerlendırdığı ıçın; yargısal ışsınden bır arkeolojı profesoruymuş Herhalde yakındd kım olduğu ortaya çıkar Sonuçta, Turkıye Cumhurıyetının en onemlı projelerınden bırı olan Yuzuncu Yıl Unıversıtesı guncel sıyası çatışmaların ya da tarıkatçı kadrolaşmanın değıl, ulkenın ve bolgenın ılerlemesıne hızmet edecek bılımsel araştırmaların odak noktası olmahdır Herkes kabul etmelıdır kı, unıversıte araştırmaları ne elektrıksız yurutulur ve ne de rektorsuz.. Sinan Kılıç Yuzuncu Yıl Unıversıtesı Arkeolojı „ YARGIÇLARIN TUTUMU Dava açılırken davacıya harç sorumluluğu yuklemek kutsal savunma mesleğinde haksız rekabete ve avukatlık etığının çığnenmesıne de neden olmaktadır Hak arayan ve odeme gucu olmayan yurttaş, ıster ıstemez parasal gucu yerınde avukatla yı reddettı, onlar da uğraşıp dıdındıler ve ona Turkıye Cumhunyetı tarıhınde hapse atılan ılk rektor olma onurunu verdıler Eh! Eksık olmasınlar... Rektorun söz konusu anlaşmaya fesat karıştırıp zımmetıne para geçırdığı ve bu paralarla tarıhı eser kaçakçılıgı yaptığı bıle ıddıa edıldı Koleksıyondakı eserlerın pıyasa değerı bırkaç milyar lırayı geçmedığı ve rektor uzun yıllardır koleksıyoncu kımlığı taşıdığı ıçın bu davadan bır şey çıkmadı ve takıpsızlık kararı verıldı Soylendığıne gore bu davada ıhbarda bulunan rektorun yakın çevre ra gıtmektedır Davayı alan avukat, doğal olarak kendı cebınden odeyeceğı harcın bırkaç katını ucretıne eklemekte ve sonunda olan hak arayan davacıya olmaktadır Yasal duzenle yaratılan bu durum, yalnız hukukun kınadığı haksız rekabete neden olmakla kalmamakta ve avukatlık etığını de yaralamaktadır Dığer yandan avukatlık . 972/19 5 Kasım 2005