Katalog

Beyîn Araştırmaları Konuşma bozukluğuna erken teşhis Beyin araştırmacıları, konuşma bozukluğunun erken safhada teşhis edilebileceğine inanıyor. Çocuğun kafatasına yerleştirilen elektrotlar, konuşma bozukluğunun erken tanısına izin vermekte. "Spesifik konuşma bozukluğu" (SLI) hastalığı, sosyal statüye, bedensel veya psişik sorunlara bakmaksızın toplumun yüzde sekizinde görülmekte. SLI hastalarında konuşma küçük yaşlarda yavaş gelişirken okuma/imla bozukluğu b'mu'r boyu kalıcı olmakta. enin görmediğini, görebiliyo. rum" oyunu, beyin araştırmacı"ları arasında çok sevilir. Bilim adamları nükleer spin tomografisiyle elde ettikleri renkli görüntülerle, diğer disiplinlerde gizli kalanları gördüklerini sanırlar. Nöropsikologlar kısa bir süreden bu yana çocuk araştırmalarını da beyin akımı ölçümleri ve renkli bilgisayar görüntüleriyle yenilemek istiyorlar. İki araştırmacı kısa bir süre önce ilginç bir vizyon geliştırdi: Çocuğun kafatasına yerleştirilen elektrotlar, konuşma bozukluğunun erken tanısına izin vermekte. Buna en azmdan Leipzig MaxPlanck Nöropsikolojik Araştırmaları Enstitüsü Müdüru Angela Friederici ve Berlin Humboldt Üniversıtesı dilbilimcısı Jurgen VVeissenbom inanıyor. Fridericı'nın "Pamphlet" olarak adlandırdığı yazısında iki araştırmacı, beyin etkınlıkleri ölçümü sayesinde konuşma bozukluğunun saptanabileceğini öne sürüyorlar. Demek ki bir yaşındaki bir çocuk bu bozukluğu ğidermek için analitikle birlikte özel dıl alıştırmaları da yapmah. Araştırmacılann üzerinde durdukları bozukluk SLI, specifıc language ımpairment (spesifik konuşma bo[ zukluğu). Hastalık sosyal statüye, bedensel veya psişik sorunlaıa bakmaksızın toplumun yüzde sekizinde görülmekte. SLI hastalarında konuşma küçük yaşlarda daha yavaş ve eksik gelişirken sorunlar genelde okuma/imla bozukluğu olarak da ömür boyu kalıcı olmakta. ÇOCUKLAR VE DENEYlMLER Dilbilimci, nöropsikolog ve tıp uzmanlarından oluşan bir ekip şimdi Alman Konuşma Bozukluğu Araştırması çerçevesinde söz konusu bozukluğun nedenlerini çözecek. Doğumlarından itibaren bilimin hizmetine sunulan 170 bebekten en küçükleri bırkaç haftalık, en büyükleriyse üç yaşına bastı. Küçük bebekler aydan aya yakındaki bir çocuk kliniğine sevk edilecek. Bilim adamları burada elektroensefalogram (KEG) ile bebeklerin beyin akımlarını ve bellı başlı resimlere bakma süresini ölçecekler. 170 çocuktan 50'sinde SLI riski bulunmakta. Bunlardan biri Yvonne. Bir buçuk yaşındaki küçük kızın annesinde de tipik sendromlar görülmekte. "Konuşmayı ve okumayı bir türlü diğer çocuklar gibi sökemedim" diye anlatıyor anne. Telefon numaralarını yazarken bile zorluk çeken kadının on yaşındaki yeğeni de konuşma yetersizliği yüzünden hâlâ birinci sınıfta okuyor. SLI'nın kaynağını bulduğuna inanan Friederici'ye gore, konuşma zorluğunun başlıca sebebi dilin ahengindeki sesli yapıların dağılımındakı sorunlar. Araştırma sırasında küçük çocuklardan farklı şekillerde seslendirilen heceleri birbirinden ayırt etmeleri istenmekte. Uzun bir "pa" dizisindeki "ha" hecesine SLI rıskı taşıyan iki aylık bir bebeğin beyni iki misli yavaş tepki göstermekte. Beyin akımlarında önemli gecikmeler/yavaşlamalar söz konusu. "Yetişkin SLI hastalarında da aynı gecikmelerin bulunduğunu gösteren kanıtlar var elimizde" diyor Friederici. lerin henüz iki aylıkken dikkat çekici olanlar olduğunu saptadık, diyor Friederici. Renkli nükleer spın tomografi görüntüleri teoriyi destekliyor gibi. Amerikalı araştırmacılar da geç konuşan çocukların (latetalker), sağ beyin yarısındaki cümle melodisinden sorumlu beyin bölgelerinde yoğun, kelime anlamı ve cümle yapısının analiz edildiği sol tarafta daha az etkinlik saptamışlar. Bu fenomenin olası açıklaması şöyle: Vurgulama, ritim ve tonlamada büyük çaba harcamrken kavrama oranı düşük. KUŞKULAR VAR Konuşma bozukluğu araştırmalarının diğer alanlarında da yeni yeni sonuçlar elde edildi. Meselal70 bebeğin bağırışlarını analiz eden Alman Kathleen VVermke, SLI riski taşıyan bir buçuk yaşındaki bebeklerin bağırışlarında daha basit motifler saptamış. Ayrıca dilbilimci VVeissenborn'un da vurguladığı gibi üç aylıkken çıkarılan değişken motifler de kısıtlı. Peki sadece bu sonuçlarla bu tür ölçümlerin yararları kanıtlanmış oluyor mu? Elbette ki hayır. Sonuçta beyin araştırmaları arzu edilenden çok daha karmaşıktır. Her ne kadar Friederici erken tanıya inanıyor ve beyin akımlarındaki gecikme gibi önemli parametreler konusunda yüzde yüz emin olsa da projede aynı verilerle çalışan meslektaşları biraz kuşkulu. "Daha, konuşma bozukluğunun tam olarak ne olduğunu bile çözemedik" diyor Berlin'de bebeklerin beyin akımı ölçümlerini analiz eden Karsten Nubel. Geç konuşan bir çocuk konuşma özürlu değildir. SLI rısk grubunda bulunan kaç çocu^» ğun ileride bu rahatsızlığa sahip olacağını kesın bir şekilde söy1emek i m ETKİNLİK AZ Beyin akımı ölçümleriyle elde edilen yeni sonuçlarla gelecekte konuşma bozukluğu erken teşhis edilebilecek. Bazı sonuçlar gerçekten de ses dalgası içindeki ritmik farklılıkların SLI riski taşıyan çocuklarda sorun yarattığın kanıtlamakta ve bunlar SLI riski ta »Bahap yan beş aylık bebeklerin test edilmesiyle elde edilmiş. Bebekler farklı tonlama motıfleriyle karşılaştıklarında ve ilk hecesi vurgulanan vezin ve ıkinci hecesi vurgulanan vezin arasındaki farkı bulmaları istendiğinde daha az reaksiyon gösteriyorlar. Araştırmamız sayesinde 18 aylıkkcıı daha küçük bir kelime hazinesine sahip olan bebek908/414 Ağuslos 2004 kânsız. Konuyla ilgili yayınlarda %2070'lik bir oran verilmekte. İki yaşındaki çocukların kelime hazinesindekı sözcük sayısı ve aileleri tarafından doldurulan soru formunun değerlendirilmesine dayanan tek yöntem olan Grimmtesti (koııuşmayı geliştirme testi) de uzmanlar arasında tartışılmalıdır. TEDAVİ MESELESİ Orneğin Nubel. SLI riski taşıyıp taşımadıklarına bakmaksızın altı aylık tüm bebeklerin heceleri birbirinden ayırma konusunda eşit yeteneğe sahip olduklarını saptamış. Araştırmacı testi "baa" ve "pa" heceleri yerine "da" ve "ga" heceleriyle gerçekleştirilmiş. Ve Nubel "Konuşma bozukluğu neden sadece testin ilk varyasyonuyla kanıtlansın ki" diye soruyor.