Katalog

Kadın Buluşcular Teknoloji üreten kadın bilimciler Günümüzde yaşamımızın ayrılmaz birer parçası haline gelen bulaşık makinesi, silecek ve can yeleği gibi aletlerin kadınlar tarafından icat edildiğini biliyor muydunuz? Ingiliz bilim yazarı Deborah Jaffe, tarihte önemli buluşlar yapan kadınları araştırdı. 1 893 yılıuda Chicago'ıia düzenlenen ılünya fuaıında ziyaretçiler, yemek artıgı kokusu yayarak gürültülü bir şekılde çalışan makinenin etrafında toplanmışlardı. Makıne sustuktan sunra gövdenin önündekı kapak açjldı. Sonuç ınanılmazdı! Tabakalar, bardaklar ve çatallar hepsi pırıl pırıl parlıyordu. İzleyicıler büyülenmişti. Pompaları, silindirleri ve çarklarıyla hayretler uyandıran ilk otomatik bulaşık makinesinin mucidi Amerikalı Josephin Cochran'dı. Cochran, başaıılı tanıtıından sonra dünyanın ilk bulaşık makinesinin montajını kendı fırmasında gcrçekleştirip, keritteki restoranlara satarak büyük kazançlar elde euniştir. Amerikalı buluşçu. 19. yy'da teknolojik gelişmeyi lıareketlendiren dört kadıııdan sadece birisi üstelik. Ancak ne var ki onları tanıyan çok az. İngiliz bilim yazarı Deborah Jaffe, şımdi tınııtulan kadın buluşçuları son kitabında bir araya getirdi. Araştırmacı bu amaçta, 17. yy'ın ortalarından Fiirinci Dünya Savaşı'na dek alınan patent belgelerini taramış. ve üzerinde bir trapez, kenarında ise çekmece gibi açılıp kapanan bir basamağı bulıınan kubbeli bir yatak tasarlamıştı. Güney Avnıpa'nın sıcak iklinıinde yaşayan diğer bir İngiliz buluşçusu ise çok dalıa çılgınca fikirlere sahipti. Zengin hayal gücune salııp Clara Louisa Wells, 19. yy'ın sonunda balurı ve teleferiğin kent içi trafikte kullanılıııa.sına dayanan bir proje üretmişti. İngiliz buluşçu ayrıca, yanardağları konııt, fabrikalar ve kutup bolgelerı için bir enerji kaynagı olarak kullaıımak gibi ilginç fikirlere de sahipti. Fakat bu meraklı kadınları parlak buluşlara götüren dahiyane likirler genelde gündelik yaşamın içinden doğuyordu. Mesela 19. yy'da keşfedilen dondurma makinesi ve kapakları ayak pedallarıyla açılan lıazır mutfak dolapları gıbı. Taze meyveyi vakumlu paketlere yerleştinneye varayan yrintemin palentiııi alan Amerikalı Amanda Jones, daha sonraları da lıam petrolün yakılması sırasında yangmları (ve ölünıleri) önleyen güvenlik supabının da buluşçusu olacaktı. I HER İŞLE İLGİLENDİLER Ve İngiliz araştırmacının çalışması kadınların sanıldığı gibi tekııik yaratıcılıktan yoksun olmadıklarını kanıtlanıakta. Kadın buluşcular parlak dehalarıyla tıp. trafik ve ev işlerinde yeni buluşlara ırnza attıkları gibi gündelik yaşam koşullarının iyileştirilmesi için de büyük emekler sarf etmişler. Unutulan diger kadın buluşçulardan biri olan İngiliz Sarah Guppy, birden fazla alana ınerak duyarak 1811 yılında asma köprü yöntenıınin patentını aldığı gibi, yumurta pişiren ve kızarmış eknıeği sıcak tutan bir kahve makinesi KAHVENİN TELVESİ Alman Melitta Bentz'in derdi ise başkaydı. Her gün bir fincan kahve içmeyi seven kadın acı telvedeıı rahatsız oluyordu. Kahve tiryakisi kadın turnusol kâğıdından bir külah yapıp kahveyi bunun içinden süzünce ünlü "Melitta" filtre kâgıdı doğdu. Buluş 1908 yılında Berlin'de resmi olarak onaylandı. Kadın buluşçuların tasarımlarında çok işlevlılik lıep ön plandaydı. Amerikalı Sarah Goode'ın yazı masası geceleri bir iki hamlede konforlu bir karyolaya donüşüyordu. Anna Schaefer tarafından tasarlanan behek arabası ise pratik bir taşıına aracıydı. Bebek arabasının altına açılır kapanır bir sandalye ve bir de piknik masası yerleştirilmişti. ()zellikle de 19. yy'ın taşıma teknikleri hayatı kolaylaştıran buluşçulara sınırsız olanakların kapılarını aralamıştı. Erkek mühendisler okyanuslarda suya batmanın mümkün olmadığı gibi batıl bir inancın peşinde sürüklenirlerken, kadın buluşcular katlanabilir kurtarma botu, ısıyı yalıtan fosforlu can yelekleri gibi projeler üretiyorlardı. Cöçmen gemilerindeki olumsuz saglık koşullarını düzelten de yine kadınlar olmuştu. Nevv York'lu Amelia Pitts Annstrong'un patentini almayı başardığı vantilatör sistemi sayesinde gemilerin içlerindeki hava temizlendiği gibi, sis boruları da çalıştırılabiliyordu. raw «ınn n'm. Cochran: Otomatik bulaşık makinesinin buluşçusu. SİLECEK DE KADIN BULUŞU Alabamalı Mary Anderson'un buluşu bugün milyonlarca otomobil sürücüsünün işine yarıyor. Anderson, 1903 yılında Nevv York'ta karlı bir kış gününde traınvayların ön camında biriken karları temizleyen silecek fikrine ulaşmıştı. İlk otomobillerin gelıştirılmesinde de kadınların çok önemli katkıları olmuştu. Çivi gibi sivri nesnclcrc dayanan otomobil lastiği, kenarları güçlendirilmiş özel jantlar veya kısa huzmeli far tasarımları hep kadınlar tarafından üretilmiştir. Hatta bisikletin pedal yatağı bıle kadın elinden çıkmıştı. Kadın buluşcular parlak fikirleri sayesinde pekâlâ zengin ve ünlü olabilirlerdi. Ne var ki içinde yaşadıkları dönemler buna izin vermeıııişti. Buluşcular genelde kriz dönemlerinde projelerini gerçekleştirecek firmalar bulmakta zorlanıyorlardı. Ve birçokları da patentlerini kocalarınm adlarıyla alabilıyorlardı. Çünkü kadınlara uzun bir süre kendı gelirlerini elde etme hakkı verilmeıniştı. Böylece onca buluştan sadece turnusol kâğıdından üretilen Melitta kahve fıltresi, sahibine büyük bir kazanç ve ün sağlamıştır. Nilgün özbaşaran Dede Spiegel 6/2004 Kadınlar tarafından üretilen teknolojlk yenilikler: 1) Cochran ın bulaşık makinesine ait patent çizimi. 2) Elektrikll çamaşır makinesi (1920liyıllar), 3) Anderson'un karyolaya dö'nüşenyazı masası (patent çizimi). 900/219 Haziran 2004