Katalog

Fizik Felsefe ölçülebıleceğine ilişkin katı sınırlar koydu. Heisenberg'e göre, hir parçacığın gözlemlenmesi işlemi, o parçacığı rahatsız ederdi. Bir parçacığın konumunu ölçmeye kalkışan bir ıızman, sözgelimi, o parçacığın o süreçteki hızı hakkında da eksik bilgi edinecekti. Rinstein, Podolsky ve Rosen, buna karşı çıktı ve nedenini açıklamak için de zihinleri çok yormayacak bir deney önerdiler: bir parçacığın, eşit kütlede iki küçük parçacığa bozulduğunu düşünün. Ayrı yönlere doğru hareket eden bu iki kardeş parçacık, momentlerinı korumak için özdeş hıza salıip olmak zorundadırlar. Rğer bir parçacığın hızını veya konumunu ölçerseniz, diğerininkini de otomatikman bulacaksınızdır; ve buııun ikınci parçacığı hiçbir şekilde rahatsız etmeden yaparsınız. Diğer bir deyişle, ikinci parçacık lıer durumda ölçülehilirdi. Rinstein ve ekibi, düşünsel deneylerini 1935 te, "Fiziksel gerçckliğin kuantum mekaniğince tanımlanması tamamlanmış mıdır?" başlığıyla yayımladılar. Makale, birçok yöndeiı Einstein'ın son sözü gibiydi: yaşamı boyunca yazdığı lıiçbir şeyin bu dcnli etkisi olmadı. Rğer eleştirisi baklıysa, kuantum mekaniği başından heri yanlıştı. Bohr, Rinstein'ın düşünce deneyinın anlamsız olduğunu savundu. Rğer ikinci parçacık asla ölçülmemişse, "ölçümden önce veya sonra" diye bir şey söz konusu değildi ve bu aradaki özelliklerı de söz konusu olamazdı. larını ve zamanını öyle çok bu işe harcamıştı ki" diyor. Yaşamının sonuna doğru Rinstein, çalışmasını tamamlamaya ömrünün yetmeyeceğini anladı. Bir ara şöyle yazmıştı: "Kendimi, gerçekten ümit vermeyen bilimsel sorunların içine kilitlemişim. Yaşlı bir adam olarak, buradaki toplumdan uzak kalmışım." Moffat, 19. >3'te Rinstein'ın son çalışmalarını ilk kez okuduğunda diğerleri gibi önernsememezlik etmedi. Ama zaten Moffat o dönemde bir fizikçi bile değildi ki. 20 yasında işsiz hiriydi, evren bilimiyle ilgileniyor ve zamanının büyük bir kısınını kütuphanede geçiriyordu. 4 yıllık üniversite yaşaınında bulabileceği bilgiyi bilim kitapları ve dergilerinde bulmuş, ardmdan da daha ciddi fizik dergilerine yönelınişti. "F^instein'ın bazı nıakalelerini okudutn ve yaptıklarının eksik bir yanı olduğunu gördüm. Ru nedenle 2 mektup yazıp bunları FJrincetoıı'a gönderdim. ü n d a n yanıt almayı hiç ummamıştım." Moffat, Rinstein'ın elektromanyetık kuvveti anlatırken kullandığı nıalematikte bir değerlendirme hatası belirlemişti. Rinstein da Moffat'ın eleştırısmi dikkate aldı. 6 ay boyunca nıekluplaştılar. Fizikte bir kariyer edinmek isteyen Moffal, Rinstein'ın mektupları sayesinde diğer fizikçiler tarafınEinstein 1940yılında Pmceton Üniversitesi'nideki ileri Araştırmalar EnstitOsü'nde meslektaşları dan da admın duyulabileceğini düşündü. Bu nedenle Valentine Bargmann ve Peter Bergmann ile fizik konusunda tartışıyor. de Kopenhag ÜniversiteBİRLEŞİK KURAM ÇABASI si'ndeki Niels Bolır'a mek1935'te, Rinstein Kuanpürüzlerini gidermekle geçirdi. Kütle çekimituplardan söz etti. Bohr, hemen onunla tanıştum Mekaniğini delillerle çürüttüğünden nin çok güçlü olduğu durumlarda teorileri çömayı kabul etti. "Rinstein, fizikte çözemediği emindi. Ve o tarihten 20 yıl sonra gelecek küyordu. Dalıası, bugün kara delik diye adlansırları benimle paylaşıyordu; Bohr da bunları olan ölümüne kadar, tüm çabalarını birleşik dırdığımız oluşumların ortaya çıkmasına izin bilmek istiyordu." bir alan kuramı oluşturmaya adadı. veriyordu. Bohr, 2 saat boyunca rakibinin umuduRinstein'ın çalışmaları başlangıçta umut nun kırıldığına ilişkin bir şeyler duymak istevaat ediyordu. Görelilik kuramında başarıyla ÖZELEŞTİRİ GİBİ Mİ? di, ama Moffat'ın mektupları onu hayal kırıktanımladığı kütle çekim kuvvetiyle elektroMoffat'a göre, "Rinstein kara delikleri sevlığına uğrattı. Rinstein'ın hâlâ kuantum memanyetiği birleştirmeye çalıştı. Bu iki kuvvemiyordu." "Kütle çekimi kuramını genellemek kaniği hakkında şüpheleri vardı. Moffat, tin ortak noktası çoktu. Sözgelimi her ikisinin istemesinin asıl nedeni, denklemlerine uyan ve Bohr'un, "anladığım kadarıyla Rinstein bir de gücü, iki cisim arasındaki uzaklığın karekendisinin 'her yerde düzenli çözümler' olasimyacıya dönüşmüş" dediğini hatırlıyor. Üssiyle ters orantılıydı ve her ikisi de sonsuz bir rak adlandırdıklarını bulup bulamayacağını tün kuramı arama yolundaki dahi bilim adaalana sabipti. görmekti." Rinstein, bu tür çözümlerle, kara mı, deneylerin yapıldığı dış dünyayla ilişkisiRinstein'ın bu problemi çözebileceğini delikleri tamamen ortadan kaldıracağını umuni bitirmiş ve metafizik dünyasına kaymıştı. düşünen sadece kendisi değildi. 1919'da Alyordu. "Bohr'a göre, Rinstein vaktini harcıyordu; ben man matematikçi Theodor Kaluze ile daha ile1939'daysa, fizikçi J. Robert üppenhede onun fikirleriyle ilgilenerek kendi vaktimi" riki yıllarda İsveçli fizikçi Oskar Klein, iki kuvimer, sönen yıldızların nasıl kara delik oluşdiyor Moffat. veti birleştirmenin farklı yöntemlerıni önerditurabileceklerini ayrıntılı olarak gösterebiller. Rinstein'ın, kütle çekimini tanımlamak mek için ğeııel görelilikten faydalandı. Ancak için genel görelilik denklemlerine dördüncü "EİNSTEİN BİR APTAL!" Rinstein yine de yılmadı. 1940'lar boyunca, bir boyutu önermesi gibi, aynen Kaluza ve Herşey orada bitmedi. Yerel bir gazete, kuantum mekaniği inanılmaz bir hızla ilerliKlein da elektromanyetiğin eklenmesi için begenç fizikçinin Bohr ve Rinstein ile karşılaşyor, Rinstein ise devrim yaratacak yeni kuraşinci bir boyut önerdiler. malarını içeren bir haber yayımladı. Haberin mının bir lürlü sonuç vermeyen çalışmalarını Rinstein, yaşamının son 20 yılım bu fikri sürdürüyordu. Moffat, "Kabul etmiyordu. sadeleştirmek ve genel görelilik kuramının Rinstein bile bunu kabul etmiyordu, çünkü yılYazının devamı arka sayfada 917/17 16 Ekim 2004 MOFFAT BİLİME GİRİYOR r