Katalog

ıbel Ödülleri ecikme ile gelen ödül F FİZIK Nobel fizik ödülü bu yıl maddenin en küçiik parçası (kuark) üzerindeki çalışmaları nedeniyle Amerikalı üç bilim adamına verildi. DOĞADAKİ 4 KUVVET ŞİDDETLİ KUVVET oganın en küçük yapı taşlan nedir? Bu parçacıklar bir araya gelip çevremizde gordüğümüz her şeyi nasil oluşturur? Doğada hangi kuvvetler ctkilidir ve bunlar nasıl galışır? Bu yılki Nobel Ödülü bu soruları yanıtlamaya çalişan bilim adamlarına verildi. Fizikçiler 2O.Yüzyıl boyunca bu soruları yanıtlamaya ugraştı ve hâlihazırda bilim adamlan buyük parçacık hızlandırıcılarıııda sürdurdükleri çalışmalarda, parçacık fiziğinin karmaşık yapısına açıklık getirmeye çalışıyor. Santa Barbara'daki Kaliforniya Üniversitesi, Kavli Kuramsal Fizik Ensülusü'nden Profesör l)avid J.Cross, Pasadena'daki Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nden (Caltech) H.David Politzer, ve Cambridge'deki Massachıısetts Institute of Technology'dcıı (MIT) Fraıık VVilczek şiddetli kuvvet veya "renk kuvveti" ile ilgili önemli kuramsal keşiflerde bulundular. Alonıik çekirdek içirıde etkin bir kuvvet olan şiddetli kuvvet, proton ve nötronun içindeki kuarkların arasında gorulür. Bu uç fizikçinin buluşu ilk bakışta kendi içinde çelişkili bir ğörünüm versc de sonradan tularlı oldugu kanıtlandı. Sonuçta elde edilen matematıksel çözüme göre kuarklar bir birine ne kadar yakınlaşırsa, "renk yuku" o kadar zayıflar. Kuarklar gerçekten de birbirine çok yakınlaşır.sa, araldrmddki kuvvet o kadar zayıflar ki, neredeyse serbest parçacıklar gibi hareket ederler. lîu olgu "asinıptoük özgürlük" olarak bilınir. Kuarklar birbırinden uzaklaştığı zaman bunun tersi geçerli olur: Kuarklar arasındaki mesafe buyudukçe kuvvet şiddetlenir. Bu özellikler lastik bantlara benzetilebilir. Bant çekildikçe kuvvet artar. D YER ÇEKİMİ KUVVETİ KlrktnnîMnyt'tık kuvvet Mıdrojen atamu Su mont'kulu Hu keşit 1973 yılında son derece etkileyici matematiksel bir çerçeve iginde sunuldu. Sonuçta "Kuantum Kromol)inamikQCD" adı verilen tümüyle yepyeni bir kuramın doğmasına yol açtı. Bu kuram, elektromanyetik kuvvet (yüklü parçacıklar arasındakı kuvvet), zayıf kuvvet (Cîuneş'ın enerjı üretımı içın önemli) ve şiddetli kuvvet (kuarklar arasındaki kuvvet) ile birleşen tunı fiziği tanımlayan kuram olan Standart Model'e çok büyük katkı sağladı. QCD'nin yardımıyla fızikçi ler, kuarkların aşirı yuksek enerjılerde niçin serbest parçacıklar gibi davrandığını açıklayabilecek konuma geldiler. Proton ve iKİtronların içinde kuarklar her zaman üçlü gruplar içinde bulunuyor. Folon Atotnlar lşık Kımya Elektronık Nötron bozunması Beta bnzunma&ı Nötrono etkılcşimi Gune^'ın yaıım.ısı DOĞANIN DÖRT KUVVETİ Insanların dogada farkına vardıkları ilk kuvvet verçekinıidir. Nesnelerın yere düşmelerıni sağlayan bu etkileşim, aynı zamanda gezegenlerin ve galaksilerin hareketlerini yoıılendirir. Yerçekimi, sözgelımı yeryüzüne çarpan gök cısımlerinın yol açtıgı kraterlere veya uyduları uzaya DavidJ. Gross Amerikan vatanda?ı. 1941, Washington doğumlu (63yaşında), Berkley'deki Kaliforniya Üniversitesi'den Doktora Derecesi. Santa Bar• bara'daki Kaliforniya Üniversitesi Kavli Kuramsal Fizik Enstitüsü'nde öğretim görevlisi çıkartmak içın gerekli olan roketleıe bakınca, şiddetli bir kuvvet olarak değerlendirilir. Ancak elektronlar ve protonlar gibi parçacıklar arasındaki mikrokozmosta yerçekimi kuvveti çok zayıftır. Mikrokozmosta geçerli olan üç kuvvet Standart Model tarafından lanımlanır. Bunlar elektromanyetik kuvvet, zayıf kuvvet ve şiddetli kuvvettir. Mundan önceki Nobel ödüllü fizikçilerin katkılanyla Standart Model son derece sağlam kuramsal bir temele oturtulmuştur. Çünku Standarl Model Einstein'ın görelilik kuramı ve kuantum mekaniğini hesaba katarak oluslurulmuştur. Standart Model kuarkları, leptonları ve kuvvet laşıyan parçacıkları tanımlar. Kuarklar, sözgelmıi, atomik çekirdegin protonlarmı ve notronlarını iıışa eder. Atomların dış kaplamasını oluşturan elektronlar leptonlardır ve bilmdıği kadarıyla daha küçük yapı taşlan içernıez. Atomlar birleşerek molekullen oluşturur; moleküller yapıları oluşturur ve bu şekilde tünı evren tanımlaııahilir. David Cıross, Havid Politzer ve Fraıık VVİlczek'in buluşu sayesmde fizikçiler, yıllardır peşinde koştukları en bü yuk düş olan "Her şeyın kuramı"ııa bir adım daha yaklaşmış oldular H. David Politzer Amerikan vatandaşı. Harvard Ünıversitesi'nde 1974 yılında Doktora Derecesi. Caltech Fizik Fakültesi'nde öğretim görevlisi 917/13 1 6 Ekim 2004 Amerikan vatandaşı. 1951, üueens, NY doğumlu. Princeton Üniversitesi'nde 19/4 yılında Doktora Derecesi. MIT Fizik Fakültesi'nde öğretim görevlisi