Katalog

Nobel Odülleri Proteinlere Olum Opucuğu nu konduran bulundu 2004 Nobel kimya ödiilü, protein yıkınıı ile ilgili çalışmalanndan dolayı Israilli Aaron Ciechanover ve Avram Hershko ile Amerikalı lrwin Rose'a varildi. Proleınler tüm canlıların temel yapı laşıdır. Bıtkılcr, hayvanlar vc (tolayısıyla insanların sağlığıınn unahtarı pıoteinlerdir. Biyokimya, son yıllarda Ö7cllıklc hücrenın çeşıtli pmtcınlcri nasıl ürettiği konusuna ağırlık vermış, protcınlerın parçalanması konusıınu ihmal etmişti. Aaron Ciechanover, Avranı Hershko ve Irvvin Rose bu akımın tersıne giderck, l9X()'lı yılların başlarında hücrenin en önemli işlevleriııden biri olan düzenlı protein yıkımının gızını çö/diiler Bıı buluş 20 yıllık bir geciknıe ile bu yıl Nobel Kiınya ödülü'ne layık bulundu. Cieehanover, Hcrshko ve Rose. hücrenin, proteınlerın biiyük bır hızla ürctılıp parçalandığı son dereee vcrimli biı kontrol istasyonu gibi çalıştığını keşfetti. Bu göriişe göre hücre yıkımı gelişıgü/el bir düzen icinde değil, tam tersi ayrıntılarına kadar kontrol altında tutıılan bir sürec ıçinde gerçekleşiyor. Dolayısıyla paıçalanması gereken proteinlere "ölüm öpücüğü" olarak isimlcndırilcn moleküler bir ısarel yerleşti\ ııliyor. lşaretlenen protcı i ınler, daha sonra, hücrenin "çöp öğütücüleri"ne yönlendiriliyor. Protea/om denılen çöp öğütücülerınde proteinler küçük parçalara aynlıyor ve yok ediliyor. Moleküler işaret "ubikuıtın" adı verilen bir "Olüm molekülden oluşuyor. Bu öpücümolckül parçalanacak olan IIİİ pıoteine bağlaıııyor ve proteazoma kadar kendisitemsil eden ne eşlik ediyor. Son olaubikuitin. rak, protcınin parçalanması gerektiği yönünde talimatı da veriyor. Protein, proteazom tarafından sıkışlırılmadan önee ubikuitin işareti, yeniden kullanılmak üzcre üzerınden alınıyor. Bu üç bilim adanıının sayesinde, hücrelerın moleküler ba/da, bclırlı protcinlcrı parçalayarak bazı lenıel faaliyetleıi nasıl kontrol altına aldığı anlaşıldı. Ubikuitin tarafından belırlenen protein yıkımının yöncttigi işlemlere örnek olarak hücre bölünmesinı, DNA onarımını, yeni ürctilcn proteinlerin kalite koııtrollerini ve bağışıklık savunmasının önemli kısımlannı gösterebiliriz. Protein yıkımı gerektiği gibi çalışmaz ise hastalıklar ortaya çıkar. Kistik fibroz ve rahim boynu kanserı buna en ıyi örnektir. Ubikuitin kontrollu protein yıkımı konusunda elde edilen bu bilgıler, bu hastalıkların tedavısindc kullanılacak ilaçların geliştirilme şansıııı artıracaktır. Bu yılkı ödül, tıbbi bir buluşa ardı ardına verılen ikinci ödül. (ieçen yılki kımya ödiilü moleküler bıyoloji dalındakı bir buluşa verilmişti. Iş döngüsündeki dalgalanmaların EK5NOIW[ tetikley icileri 2004 Nobel Ekonomi Ödiilü, dinamik makroekonomi konusundaki çalışmalanndan dolayı Norveçli Finn E.Kydland ve Amerikalı Edward C.Prescott'a verildi. Kydland ve Prescott, ekonomik politikalann tasanmı ve iş döngülerindeki dalgalanmalan tetikleyen etmenler gibi makroekonominln iki temel konusuna larklı bir yaklaşım getirdi. I Aaron Ciechanover 1947'de israil, Hayfa doğumlu. israil Teknoloji Enstitüsü'nde (Technion) doktora çalışmalarını tamamladı. Technion Biyokimya Ünitesi'nde öğretim görevlisi ve Rapport Ailesı Tıbbi Araştırmalar Bölümü yöneticisi ş döngülerindeki dalgalanmaların ardındaki ıtıcı giiç ve ekonomik politikalann tasanmı, makroekonomik araştırmaların temel iki konusudıır. Fınn Kydland vc Ldvvard Prescott'un bu temel konulara yaklaşımı, yalnızca makroekonomik analizlcr açısından değıl, pek çok ülkedc para vc mali politikalann uygulanması açısından da önem taşıyor. araştırınak ü/ere tasaılanan yöntemlenn, hangı temele oturtulnıusı gerekliğını gösterıyor Dolayısıyla bu çalışma, ekonomik polıtıka tartışmalarının merkezine tek tek alınan önlemleri değıl, karar alma kurumıınıı bütün olarak oturtuyor. İŞ DÖNGÜLERİNİN ARKASINDAKİ İTİCİ GÜÇLER Kydland ve Pıescott'un araştırmaları, ayrıca, ış döngülcrı kuranımı ekonomik kalkınma kuramı ile bırleştiriyoı. Oysa daha öncekı çalışmalaı, biiyük ölçüde ekonomının lalep alanıııdakı makroekonomik şoklara odaklanıyordu. Bu iki bilim adaıııı, aıv alanındakı şokların daha büyük ctkileıi olabileceğını ıddıa ediyor Bıınların ış döngüsü modelınde, teknolojık kalkınma hızındaki dalgalannıalar, gerçek yaşamdakı dalgalanmalara çok yakın bir görüntü veriyor Daha öncekı ış döngüleri ise, kilit noktalaıdaki makroekonomik değışkenlerın arasındaki tarıhi ilışkılere dayandınlıyordu Ancak l%0'lı yıllarda sorunsuz çalışan modeller, l()70'li yıllardaki ekonomik çalkantılar petrol fiyatlarındakı dalgalanmalar, birbiri ardına yiiksek enflasyon ve ışsızlik karşısında parçalanmaya haşladı. Kydland ve Prescott, daha dayanıklı ve sağlam modellerin temelini attılar Bu bağlamda, ış döngülerini, tüketicilerin ileriyc yönelık aldıkları sayısız kararların ve şirketlerin yatırım, tüketım, ışgücii gıbı taktörlerı dıkkate alarak behrledıklerı politikalann toplıı bir sonueu olarak ele aldılar. EKONOMİK POLİTJKALARDA ZAMAN TUTARLILIGI Tüketıcılcr, bırıkımlennden daha fazla vergi kesileceğı bcklentısi ıçıne gırerse, tasarruf etnıe eğilimleri azalır !>ırketler ıse para politikaları pahalılaştıkça ve yiiksek enflasyon beklentisi içine girdikce iicret ve fiyatlarda artırıma gıderler. 2004 ödülü, geleceğın ekonomik polıtıkalarına ilişkin beklentilerin, zaman tutarlılığı ile ılgılı sorunlara nasıl yol açtığını gösteren bılım adamlanna verildi. F.kononıik politikaları belırleyenler, spesıfik bır kurala uyma iradesini önceden gösteremezlerse, daha sonra en uygun politikayı gerektiği gıbı uygulayamazlar. Kydland ve Prescott'un elde ettiği sonuçlar, daha önce hatalı politikalardan kaynaklandığı düşüniilen olayların, aslında gcncl bir sorundan kaynaklanmış olabıleceğıni göstcriyor. Sözgelimi para polıtıkalannda ana hedef, fiyatlarda istikıarın sağlanması olarak belırtılse dahi, ekonomi yüksek enflasyon tıızağından bır türlü çıkamayabilır. Bu yıl ödiillendinlen çalışma, ekonomik politikalann siyasal açıdan uygulanabılırlığını ve güvenirliliğini AmmHershko 1937yılında Macaristan'da doğdu doğdu. israil vatandaşı. Kudüs'teki Hebrew Üniversıtesi Hadassah Tıp Fakültesinde doktora çalışmasını tamamladı. israil, Hayfa'da israil Teknik Enstitüsü'nde (Technion) Rapport Ailesi TıbbiArastırmalar Bölümü'nde araştırmacı. Irv/inRose 1926'da New York'ta doğdu Amerikan vatandaşı. Şikago'da 1952yılında Şıkago Üniversitesi'nde doktora çalışmalarını tamamladı. Irvin'deki Kaliforniya Üniversıtesi Tıp Fakültesi Fizyoloji ve Biyofizik uzmanı. FinnEKydland Norveç vatandaşı. Norveç, 1943 doğumlu (60yaşında) 1973yılında CarnegieMellon Üniversitesi'nde doktorasını verdi. Bugün Carnegie Mellon Üniversitesi'nde ve Santa Barbara'daki Kalılomıya Ünivetsitesi'nde öğretim görevlisidir. Edmrd C.Presscott Amerikan vatandaşı. ABD, New York eyaletinde Glen Falls'da 1940yılında doğdu (63 yaşında). 1967yılında Carnegie Mellon Üniversitesi'nde doktorasını tamamladı. Arizona State Unt versity'de öğretim görevlisi ve ABD, Minneapolis Federal Reserve Bankası'nda uzman olarak çalışmaktadır. 917/14 16 Ekim 2004