Katalog

Big Bang'ın öncesi mi var? Bir görüşe göre Evren Big Bang ile başlamadı. Fizikçi Gabriele Veneziano'ya göre, Big Bang, Evren tarihinde yalmzca önemli bir dönüm noktası. ig Bang'den once ne oldu ? Sız sız olun bu soruyu bir kozmologa sormayın çunku buyuk bir olasüıkla sızı boyle aptalca sorular sordugunuz ıçın kınayacakür Stephen Hawldıı bu soruyu "Kuzey Kutbu'nun kuzeyınde ne vardır'" sorusuna benzetiyor Hahhazırda yaygın, genel kanıya gore her şey zaman ve mekân Big Bang ıle başladı Demek kı "Bıg Bang'den oncesı" yoktu Ancak bunun dogrulugu konusunda farklı goruşler one suruluyor Tartışmalar surerken, cesur bir &2akçı ortaya çıku ve kımsenın sormaya cesaret edemedıgı bu soruya yanıt buldugunu açıkladı Eger bu fiakçı haklı ıse evren Bıg Bang'den çok once başladı Cenevre yakınlanndakı Partkul Fızıgı ıçın Avrupa Laboratuvan'nda (CERN) çalışan Gabriele Veneziano Bıg Bang üe ügüı şunlan soyluyor "Bıg Bang zamanın başlangıa degıl Yalmzca Evren tarıhınde çok onemlı bir donum noktası' Venezıano'nun Bıg Bang'ın oncesıne ılışkm araştırmalan 199O'lı yülarda başladı O gunlerde Venezıano Turın Unıversıtesı'nden meslektaşı Manrizio Gasperini üe standart Bıg Bang Modelı'nın eksıklıklermı araştınyor havada kalan sorulara yanıt anyordu O sıralarda Bıg Bang Modelı'nde pek çok eksık halka vardı Ornegm Evren'ın genışlemesını tersıne sarüan bir film gıbı duşunursek yogunluk ve sıcaklıgın amansızca sonsuza dek artması gerekırdı Sıngulante (her şeyın tek bir noktada bırleşmesı) olarak büınen bu sonsuz nokta fizıkçılenn başını agntan en onemlı sorunlardan bın "Sıngulante bızlere Evren tanımırun Evren'ın ılk varoluş zamanına uygulanamayacağını gosterıyor' dıye konuşan Venezıano bu goruşunu şoyle açıyor' Çunku Planck zamanı (Bıg Bang'ın 10 4 3 sanıyesı ıçınde) dıye büınen bir nokta vardır Bu noktada kutleçehmı kuvvet açısından doğanın dıger guçlen üe karşüaştınla büır Bu nedenle sıngulante fizıgını sağlam bir temele B oturtabümek ıçın kutleçekımının kuvantum versıyonunun oluşturulması gerekar Ne yazık kı boyle bir teon yok" Bu aradafizıkçüerkuvantum teonsının kutleçekunıne nasü uygulanacagı konusunda bir takım fikırler one suruyorlar Bunlann ıçınde en akla yatkm olanı Slclm Tvoriıi (strıng theory) Buna gore doganın temel parçalan 9 bo yutlu bir uzayda ütreşen ınce sıcımlerdır Bunlann 3 boyutunun dışmda hepsı yuvarlanarak atomdan daha kuçuk bir şeküler oluşturur Temel tıtreşım mod'lanndan bın gravıton' denüen kuramsal kutleçekım kuvveünı taşıyan kutlesız bir parça hahne gelır Işte bu nedenle Venezıano sıcım teonsının sıngulante sorununun çozumune ışık tutacagına manıyor Bu konuda şoyle konuşuyor 'Kanımca erken Evren kozmolojısı, sıcım teonsını uygulamak ve test etmek ıçın en uygun zemını oluşturuyor ' Duvarların ötesi Venezıano sıcım teonsının sıfir zamanındakı sıngulanteyı ortadan kaldıracagını ortaya çıkartü Sıcımlenn boyutu sonsuz otaladıgı ıçın, zaman genye dogru aktıkça Evren kuçulmeye devam eder Ancak hıçbır zaman sıfir hacım soz konusu olmayacagı ıçın sıngulanteye ulaşmaz Bıg Bang'ın standart modelınde sıngulante tuğladan bir duva ra benzer Sıcım kozmolojısınde boyle bir duvar yoktur Dolayısıyla Bıg Bang'den oncekı doneme donmek mumkundur Bıg Bang'den once de bir donemın bulunma olasüıgı standart Bıg Bang modelının başka bir sorununu daha çozumler Uzayın genel gorelılık teonsınde açıklandıgı uze re ük donemıne dogru genışlemesını surdurdugunu var sayarsak Evren üe ügüı çok tuhaf bir olguyla karşüaşınz Bugunku gozlenebüır Evren'ın ıçengı 1 müımetre çapında bir hacme sığdırüsaydı t=0 zamanından bu yana ışıgın kat ettıgı mesafe 1031 kez daha kuçuk olurdu Bunun da ük evren uzennde çok denn etküerı olurdu Uzaydala bir bolge nın dıger bolgedekı koşullar hakkında bügı sahıbı olması ıçın bu bolgelerın arasında gıdıp gelen bir takım unsurlann olması gerekırdı Bu unsurlann maksımum hızı da ışıgın hızına eşıt olmalıydı Dolayısıyla erken Evren bırbırınden ayn 10 9 3 bolgeden oluşur Buradakı sorun bugunun Evren'ının homojen olma sından kaynaklamyor Heryerde maddenın yogunlugu aynı olmakla kalmayıp Bıg Bangden artakalan radyasyon da her yerde aynıdır Beklenulenn tersıne 10 93 farklı bolgenın bir dıgerı hakkında bügı sahıbı olmak ıçın bir yol bulmuş olması gerekır Bıg Bang'ın standart modelınde bolgelerın bırbırlen hakkında bügı edınmek sıcaklıklannı ve yogunluklannı eşıtlemek ıçın yeterlı zamanı hıçbır zaman olmadı çunku bunu Evren'ın dogum ve Planck zamanı arasındah ultra kı sa zamanda yapmalan gerekırdı Kozmologlar durumu kurtarmak ıçın Evren'ın tek bir bolgeden super hızlı bir şeküde 'şışugını' üenısurduler Şışme Evren'ın nıçın homojen bir yapıya sahıp oldugunu açüdamakla kalmıyor aynı zamanda mınık kuvantum dalgalanmalannın bugunku Ev ren'de gorulen dev galaksı kumelenne donuşme mekanız malanna da açıklık getınyor Ne var kı bu teonnın de eksık halkalanvar Ozetle Bıg Bang Evren'ın başlangıa olmasaydı ve Bıg Bang'den once başka bir donem daha olsaydı her şey daha kolay olurdu Planck zamanından once 10 93 bolgedekı sıcaklıgın ve yogunlugun eşıtlenmesı ıçın bol zaman olurdu ve standart şışme teonsının gerçekçı olması ıçın yem alt teonler bulma zorurüulugu ortadan kalkardı Venezıano şoyle dıyor' Evrenı homojen hale geürmenın bir yolu da Bıg Bang oncesı zamanı savunmaktır Bunu da sıcım teonsı saglar' Pekı Bıg Bang oncesı donem neye benzıyor olabüır' Veneziano'ya gore bu sorunun yaratı Evren'ın sımetnsınde gızlıdır Elnstein ın genel gorelılık denklemlennın standart kozmolojık çozumlen (kı bunlar Fnedmann'ın Bıg Bang modeh olarak büınır) çok basıt sımetrüer ıçenr Bunlar tersıne çevrümış zaman altında büe sabıttır Başka bir deyışle denklemın çozumlennden bınnde zamanın yenne eksı zamanı koyarsanız başka bir çozum elde edersınız Yanı Bıg Bang üe genışlemek yenne, tersıne çevnlmış zamanda Evren gıderek daralır Sıcım teonsının kozmolojık çozumlen aynı sımetnye sahıp oldugu gıbı başka bir sımetnye daha sahıptır Evren ın skala faktorunun yenne tam tersını yerleştırsenız bıle bunlar yıne sımetrüctır Bu değışüdüderm her ıkısını de uyguladıgmız zaman (zamanın tersı ve skala faktoru degışımı) çok farklı genışleyen bir Evren tıpı elde edersınız Burada genışleme gıderek azalan degü gıderek çogalan bir sureç ızler Başka bir degışle bu şışen bir Evren'dır Vene zıano bu Evren' ı şoyle tanımlıyor ' Her Bıg Bang çozumu ıçm ıçerdıgı uzayın t= »'dan t=0 a kadar şışugı bir çozu mu vardır' Sıcım teorısı dolayısıyla Evren'ın t=oo'dan başlayarak gıderek genışleyen bir donem geçırdıgını gostenr Bu t=0 a kadar surer t=0 olduktan hemen sonra bu donem FVıedmann'ın eskı Bıg Bang modelındekı azalan genışleme donemıne donuşur Arnk Bıg Bang ı farklı bir goruş altnda ıncelıyoruz Venezıano bu goruşu şoyle açıyor Bıg Bangde Evren maksımum bukulme maksımum genışleme hızına ve mak sımum sıcaklıga sahıptı Bıg Bang bir başlangıç olarak or taya çıkmadı Yalmzca Evren tanhınde çok onemlı bir donem noktasıydı" . ? * Reyhan Oksoy 3Hazıran2000 NevvScıentısl 693/6