Katalog

Herşey açıklandıysa bilime Bilim dili üzerine gerek var mı? düşünceler.... Sn Yaman Örs olasüık ve bılım uzenne başlıklı yazımla ılgılı açıklamanız (Cumhuııyet Bılım Teknık Sayı 689 03 06 2000 / Geçmış, Gelecek ve Bılım) ıçın teşekkur ederım Ifade etmek ısterım kı, bu saurlann yazan kendı çabasıyla ve elden geldı gınce 5zık büımını anlamaya kı son beş altı yü ıçersınde kuantum fizıgı çerçevesınde gelışmıştır sorgulamaya ve yanıtlar aramaya çalışan bır büımseverdır Tum bu çabaların bende bıraktıgı ız Emın olmamak Nedensellık ılkesınden uzaklaşmak, Ve olasüıkçı yasalan olan bır evren modelıne yonelmek olmuştur Nedensellığın sadece kendımızı daha ıyı hıssetmernız ıçın bızler tarafından ortaya atılmış bır ılke oldugunu duşunuyorum Bu sayede evrendekı konu mumuzdan ve olup bıtenlerden dolayı kendımızı yormamız gerekmıyor Anladıgımızı duşunuyoruz ve kendimizi güaynı parçacıklar herhangı bır gozleme maruz bırakılmadan bırıncı levha uzenne gonderıldıklerınde drkadakı ıkıncı levha uzerınde gırışım ızlenne rastlanmıştır Yanı parçacıklar tanecık gıbı davranmak yeııne dalga gıbı davranmayı tercıh etmışlerdır Buradan aşagıdakı sonuçlan çıkar tıyoruz • Parçacıgı gozlemlemeye çalıştıgımızda tanecık (kı gozlemledıgımız anda onu tarafımızdan gondenlen ışık demetıne maruz bırakıyoruz) gozlemlemedıgımız anda ıse dalga gıbı davranıyor • Bır olayı gozlemlemeye (ya da olçmeye) çalıştığımızda onu degışüdıge ugratıyoruz Dolayısı üe bızım anladıgı mızı sandığımız her şey aslında olup bıten degü bızım onu olçerek ya da anlamaya çalışarak degıştırdıgımız halı Daha da garıp olan çıft yarıklı lev haya tek bır elektron gonderüdıgınde dahı gozleme maruz bırakılmadan yapı lan deney sonuçlannda arkadakı ıkıncı levhada gırışım ızlenne rastlanmıştır • Yanı parçacık bır levha uzenndekı tfa yanktan sadece buını seçmek gıbı bır zorundalık hıssetmemış, aynı anda her üa delıkten de mı geçmıştır? • Bır dıger deyışle elektron ıkı delıkten bırmı seçmek yerıne, bır olasılık dalgası kımlıgını seçecek ve aynı anda her üa delıkten de belırlı olasüık dalgaları halınde geçecektır Ta kı bız onu olçup tanımlamayana (ya da anzaya uğratana) kadar Gelecege donuk tum bu olasüıklann geçmış ıçın de soz konusu olabüeceğını duşunuyorum Benım ılk yazımda ıfade etmek ıstedıgım geçmış ya da gelecege yolculuklann olup olamayacagı degü kı bu konuda bır şey soylemek ıçın bana gore şu anda henuz erken ancak yukandakı yaklaşımlann çerçevesınde bızlenn tanımladıgı geç mışın ne olçude gerçekten o geçmış olup olmadıgının sorgulanmasıdır Cafer Demir Makıne Muhendısı Ahmet Kocaman(') üım çok kısa ve yalm bır anlatunla dunyayı ınceleme ve anlama çabasıdır ınsanoglunun fızıksel evrenı ve kendısını tanıma merakmdan dogmuştur Yenıden doguş (Ronesans) donemıyle bırlücte evrende ınançlar yerıne usun egemen olmaya başlaması büıme olan gereksırumı artırmıştır Gerçekten de yuzyüımızda ulusldnn gelıs.mışlıgı buyuk olçude büıme verdıklen degerle olçulmektedır Büıme ve ınsana yatınm yapmayan ulkelenn azgelışmış ulke nıtemınden kurtulmalan zordur B vende hissediyonız. Oysa dnlddıkldrımız ve yaptıgımız tum tanımlamalar algüadıklanmız üe sınırlı Yazınızı okurken yukandakı saürlar dılımın ucuna geldı Her şeyı tespıt etmışsınız ve tanımlamalarını yapmışsmız Neyı hıssetugımı ıfade edebılmek ıçın yazınızdan bazı cumlelerı buraya almak ıstıyorum ya da zamanla degışmesı aruk soz konusu olamaz/ bır kesınlıkten soz etmemız artık çok yenndedır / daha oncekı olasılıklardan sadece bınsının soz konusu olmasıdır / yalnız bırınde kazayı gerçekleştırebüır / daha oncekı olasılıklardan yalnızca bınsının soz konu su olmasıdır bu şekılde devam edıyor Her şeyden bu kadar emın olundugu bır ortamda artık herhangı bır şeyı sorgulamd ıhtıyacı olmaz Fızık bılımıne bu kadar onemlı katkıları olmuş ınsanlar hdkkmdah ıfade tarzınız bır yana, ben sızın her şeyden emın olan tavnnızı eleştırıyorum Yazınızda gelecek üe ılgılı olarak bır olayın sonradan saptadıgımız gerçekleşmesınde daha oncekı oldsüıkldrddn yalnızca bırısının soz konusu olmasıdır dıyorsunuz Buıada çıft yaıık deneyınden ozetle bahsetmek ıstıyorum Uzerınde bır çıft yarık bulunan bir levha uzenne bır elektron demetı gonderümış ve arkadakı ıkıncı levhada bınken ızler ıncelenmıştır (Soz konusu deney fo ton demetı gonderılerek de tekrarlanmış ve yıne aynı sonuçlara ulaşılmıştır) Dışarıdan gozleme maru7 kalan tum deneylerde, yarıklardan geçen pdrçacıklar arka levha uzenne duşmuş ve herhangı gırışım ızıne rastlanmamıştır yanı parçaaklar tanecık gıbı davranrnışlardır Oysa Ulkemız kımı dalgalanmalara ve kıt kaynaklanna karşın ozverüı bılım ınsanlan sayesmde büım kervaruna katümak ıçın buyuk çaba harcamaktadır Son yülarda TLJBITAK ve unıversıtelenn onculu guyle uluslararası büımsel yayın sıralamasında ılk 2 b ulke arasına gırmemız bunun en ıyı gostergesıdır Bu olumlu gelışmelere karşın Turkçe büım düının yetermce yaygınlaştıgını soyleyemeyız Dr Necdet Osamla 1999 yüında tamamladıgımız bu araşürma (bu çalışma S Karabaş a Armagan kıtabı ıçın hazırlanmıştır) çok yaygın dıye duşunulebüecek tenmlenn büe (orn amaçlüık dogalcüüc çatı çatışkı bıçımbınm büış vb) kullanım südüdannın çok anlamlı olmadıgını gostermıştır Oysa 1983 yüına değın TDK tenm kolunca çeşıth büım daUannda 102 tenm sozlugu yayımlanmış ve bu sozluklerde 107 bın dolayında büım tenmı onerümıştır Alan uzmanlan ve dücüerın ortak çalışmaldrı sonucu onerüen bu tenmlenn kullanım südıklannın drtınlması ve bunlara yenüerının eklenmesı Turkçe büım düınm gelıştırümesı açısın dan onem taşımaktadır Bu noktada geçenlerde dergımızde (CBT 683) büım düı konusunda bır yazı yayımlayan Prof Dr Hamit Serbest'ın yonelttıgı bır soruya degınmek ıstıyorum Yazar soz konusu yazıda muhendıslıktekı hızlı gelışmeler nedenıyle muhendıshk egıtımının yabancı düde yapüması geregıne ışaret ettıkten sonra büımm anadüde yapümasını savunanlara büım düı mı uretelım yoksa büım mı uretehm' soru sunu yoneltmektedır Büım ınsanının temel eregı eLbette oncehkle büım uretmektır ancak büım uretmek büım düının uretümesıne engel degüdır Elbette butun büım ınsanları düle bu olçude ügüı olmayabüırler nacak büıme ügı duyan dücüenn bulunabüecegı 1983 oncesı TDK çdlışmdlarında kanıtlanmıştır Bır de yazıdd yetermce sozu edümeyen bır üa noktanın daha ırdelenmesı konuya bır olçude açüdık getırebüır Bırıncısı (kımı meslektaşlanmızın duşundugu gıbı sn Prof Serbest bunlann dışındadır) büım düı salt tenmlerden oluşmamaktadır elbette terımler kavramlann temel taşlandır, ancak büım düı terımler yanında tanımlama varsayım oluşturma betımleme açüdama gerekçelendırme tartışma kural yasa duzenleme gıbı edımlen ıçerır Daha açık bır Ydman Ors CBT 689 s 15 tekı yazısmda fızık felsefesı yapıyor ve çogu yerde çızmenın ağzında dolaşıyor Ancak bır noktada çızmeden yukarı çıkmış Zamanda gerı gıtmek şımdılık hıç bır fızüc ükesıne gore ozellıkle mıkrokoz mos ıçın yasak değıl Ancak çok sayıda eleman ıçeren makrosLStemlerın bır an once sahıp olduklan yapüımlara büe gen donmelerı olasıhğı çok kuçuk sayılarla olçulebüıyor Aslında zamarun tanımını bu denlı kesın konuşacak kadar keskın yapmak büe sorun Stephen Hawkmg ın ıse bu konuda hatâlı olabümesı soz konusu olamaz Prof. Dr. R. Omur Akyuz, Bogazıçı Unıversıtesı ZAMAN? 693/lf