Katalog

anlatımla bılım dılı terımlerı de kapsayan bıhm soyleınının anlatım aracıdır Nasü salt sozcuklerle anlaşamıyorsak (anadüde ya da yabancı düde) terımlerın bümmesı de bılım anlatımı ve bılım metınlermın anlaşıl ması ıçın yeterlı degüdır Varsayımın hangı yapılarla anlarüacagı anlatımda yansızhgm nasü saglanacagı sonuç ya da ozetın nelen ıçerecegı kesınleşmış ya da henuz kesınleşmemış bulguların nasü aktarüacagı, ven çozumlemelerınde tartışmalann nasü yurutulecegı turunden bıhm soylemı kavramlan anlaşümadan bılım düınde tu tarlılık ve anlaşüırlık saglanamaz Bıze gore, bılım düınde bu tutarlüık en ıyı anadüde saglanabüır çunku yazann da açıkça düe getirdıgı gıbı, 'ınsamn anlama ve kendını ıfade edebüme ışını en ıyı şeküde kendı anadüınde yapabüecegı tartışümaz bır gerçeknr' bır gız perdesıne saklanmak yerıne anadılm saydamlıgıyla duşuncemızı aydırüıga kavuşturmak geıelar 4. Ote yandan her ulkenın ve kışının büıme katküarından sozedüebüecegı gıbı burun dülorın büım düme kendı ozgul nı telüderıyle katkıda bulunabüeceklerınden kuşku duyulmamalıdır N Uygur un soyledıklerıru (fızü< yerıne büım koyarak) yınelersek 'aynaynanadülerıbüımdüınıbesleyen ayn ayn kaynaklar dıye yorumlamak, ayn ayn anadülenn bıhme ozgu dogrulan arayıp bulmada bırbırlerının ek südennı burunleyen bakış açüan saglaya büecegını gozden yıtırmemek gerekır' (Kocaman 1997 ıçınde) Büım elbette evrenseldır, ama büım düının evrensel olması gerekmez 5. Sayın Serbest'ın muhendıshk alanındakı hızlı degışım nedenıyle muhendıshk dallannda yabancı düde egıtim yapüması duşuncesı de bıraz acele venlmış bır karar gıbı gozukmektedır Kımı muhendıshk dallanndakı kadar hızh ohnasa da, gunumuzde burun büım dallannda bügının hızla eskıdıgı ve bu bügüenn bır oğrencının okul yaşamı sonunda nerdeyse tumuyle geçersız hale geldıgı son yıllarda genel kabul gormuş bır goruştur Bu durumda yabancı düde de egıtim yapılsa yenı terımlere yenı kavramlara sureklı gereksınım duyulacagı açıktır Oyleyse daha az çabayla yenı kavramlarm ogrenüebüecegı anadüde büım anlatımını neden erteleyehm7 Işık hızı, fizik yasalan ve • "haberdler" Size bir süre önce ışığın nasıl "ölümlülerin hızına yavaşlatıldığını" anlatmıştım. Bu kez iş daha zor. Son günlerde yayın . ortamlarında bir bomba patladı: Işık hızı aşıldı! Einstein yanıldı! Fizik yasaları çöktü! (mü?) tarıhlı New York Tımes çıkan bır yazının başhgı ' Lıght Exceeds ıts Own Speed Lımıt or Does If (Işık Kendı Hız Sınınnı Aşıyor, Mu9)'' Junes Glanz adlı bır bıhm yazan bu yazıda, ışıgın çeşıtlı koşul ve ortamlardakı davranıslannı mceleyen bıhm kışüerının son günlerde karşüaşüklan çok ügınç ve çarpıa olan ama hıç bırfizücyasasını ya da ükesını altust etmeyen bır olguyu ele alıyor Durum tam yazıya konulan başhktakı gıbı Ama kımseler ahnmasın anlaşüan ogrerumlerı sırasında fizik ve matematıkten çektıklen tum süantüann bıhnçaltlanna ıtümesıyle oluşan ortuk bır "oç alma' duygusunun da durtmesıyle yerel/yabancı çogu habercı, degü yazının tumunu, başhğın bıle sonunu okumadan balüdarnd atlamışlar "Fizik Yasalan Çoktu1 Eınstem Yaruldı1 Sonuç Sebebın Onune Geçıyor1 vb, vb ' Bu durumu ABD'de Montana Unıversıtesı fizik profesorlennden AIexander Rebane şoyle ozetlıyor ' Bu deneylenn hıç bırısınde sebepselhgın bozulmadıgı kanısındayım Her yıl bır tur ışıkotesı yayüma etbsının bulunmasına üışkm yenı bır 'sansasyonel bulgu' ortaya atüması neredeyse kural oldu Bunun bu denlı medyatık olmasınm sebebı 'ışüc hızından çabuk' oluşun, habercüerm rahatlıkla anlayıp yazacaklanru sdndüddrı belkı de yegâne olgu olması ve şu ya da bu sebeple kendı reklamını fena hdlde ydptırmdk ısteyen kımı büım kışüerının de bunu bümesıdır" masa gıbı degıl, eteklen one ve arkaya dogru sonerek uzanan yuksek ve genış bır tepe gıbıdır Anlaşüan şu kı, ozel olarak hazırlanmış atomlarla dolu odacığa, atmanın on etegının en uzak, yanı kaynaktan en once çıkan ucu (bır tur oncu bırlık) gırıyor Buraya kadar onemh bır şey yok, her şey beklendıgı gıbı Asü çarpıcı olay şımdı başhyor Odacüctakı ortam, etegın onu ıçen gırer gırmez bundan sanb etekzırve tum atmanın yapısını anlayıp aynen kopyaldması ve bunun bır degü jJb tıpkıornegını oluştunıyor1 Evet dogru okudunuz üa tpkıornek1 Bu orneklerden bınsı üen dogru gıdıp odacüctan dışarı çüayor, hem de asü vuru henuz ıçenye gırmeden1 Hoppala şımdı de enerjı korunumu mu bdtıyor' Bır koyup uç ahyoruz1 Korkmayın, ya da sevınmeym Boyle bır şey yok Bınncı ornek üen giderken üancısı tam genye, ana atmaya dogru gıdıyor, yanı gerıhyor Aslında bu omek ana ornegın tam tıpkısı degü ancak bunun onarka ve altust ayna sunetrıgı Dolayısıyla gen giderken karşüaşdcagı ana dtmanm her tepesıne karşüüc eşıt dennlıkte bır çukur her çukuruna karşüık da eşıt yuksekhkte bır tepe sunar Sonuç 1 + ( J ) = ( J ) + 1 = 0 Demek kı gen gıden ornek, ana ornekle bırhkte yokoluşuyor Bu olguya üzüc opuk düınde yokedıcı gınşım' denüır Bu olgu madde karşıtmadde yokoluşmdsınddkının tersıne enerjı yaratmadıgından üen gıden ornek artık ana atmanın yenne geçmış ve başka da bırşey kahnamış oluyor tlerı gıden atmanın te pesı ortdmı, arid dtrndnın tepesı ddha oddcıga enşmeden terkedıyor ama hıç bır bügı ya da enerjı ışıktan hızh aktarümıyor Zıra on etek odacıga ışüc hızıyla gırıyor çıkan ornek de oyle Yalnızca ana tepe ıle on etegı arasındakı uzakhgın dogurdugu zaman farkı odacıktan çücan omegın ışık hızını 300 kat aştıgını sandınyor Ancak, burada henuz tam anlaşüamayan bır mekanızma var On etegın tum atmanın yapısını nasü taşıdıgı bunu ortama nasıl aktardıgı ve ortamın da bu bügıyı alarak hemen üa zıt ornegı nasıl yapügı Burüar da yapısal karmaşüchk yetennce çozumlenebüdıgınde, atom ve molekullenn bıreysel ve toplu davranışlanyla bunlann ışüda etkıleşmesını betımleyen kuantum mekanıgı ve elekrrodınamıgı aracüıgıyla anlaşüacaktır Ama daha once ABD Pnnceton'dakı NEC laboratuvanndan Dr Lijnn Wang ın Nature dergısınde yayımlanması beklenen (hakemlerın ıncelemesınde) makalesını gormemız gerekıyor kı, bu oldvın yukarıddkı açıklamalara hıç sıgmayacak bır yanı olup olamdyacagını dnlayahm R. Omur Akyuz, Bogazıçı Unıversıtesı James Glanz ın yazısını ve rneslelctaşldiıruıı gonışlerını ıleten Monlana Unıvereıtesınden Pıofesor R*e«p ATCI ya teşekkur edenrn Haklı nedenler Ote yandan büım düının Turkçeleşmesı konusundakı çabalan haklı gosterecek bırçok neden bulunabüır Bunlann kımüerıne satırbaşlanyla degınmekte yarar goruyorum 1. Büımbıreysel bır etkınlık olsa büe sonuçlan bakımından ınsana ve topluma yonelık bır etkınlıktır Toplumun büıme ısındırılması bakımından anlaşüırlık onem taşımaktadır Bellı bır bılım alanının ıncelüden elbette alan uzmanları dışmda anlaşılamaz, ancak gundelık düe mdırgenmeden de büım soylemmm Bilim üretmek anadilimizi düşüncelerimizin odağına yerleştirmek zorundayız. anlaşıhrlıgı bu olçude saglanabıhr Bu yalnızca populer büım yazüan yoluyla da olmayabılır, sozgehmı ders kıtapları büım düının yaygınlaşması ıçın bır araç olarak kullanüabüır 2. Dübüım ve dıl ogretım yazıncasında (bteraturunde) "tam üadülüıgm" ender raslanan bır olgu olduğu belırtümektedrr, tam ıbdühhğm bıuunmadığı bır ortamda yabancı dıhn yaratıcı bıçımde kullanılması soz konusu olamaz Büım düınde yaratıcı dü kullanımının gerekmedıgı soylenebüır oysa ınsan düırun en onemlı ozellıgı yarancüıktır, ısler gundehk dü, ısterse büım düı olsun, anadüınde yaraücüığını kıülanmayan bır kımseden yabancı düde uretken, dü kullanımı beklemek ne olçude gerçekçıdır? 0 zaman yapüabüecek olan salt hazır kalıp ve tenmlerı odunç alıp kullanıvermektır 3. Oysa Prof Orhan Ozturk'un de yülarca once yazdıgı gıbı (1994, 24) ozerk ve ozgur duşunce yensının gehşmesı buyuk olçude anadüde üeüşım gerektırır, yabancı bır düın kahplan ıçınde tutsak olmak duşuncemızı de tutsak edebüır ve bızı bellı bır bıçımde duşunmeye zorlayabüır Bıkmsel duşunce Batılı ya da Doğulu duşunce değıl yansız ,eleştırel, ozgun, kuşkucu duşuncedır Yme ayru yazıda behrtüdıgı gıbı, yabancı düın buyusune kapüıp bır gız ve büınmezhk ortusu ıçınde kalmak, oyi/16 James Glanz'ın yazısında degınüen ve ışık hızının 300 kat fazlasından' soz edüen fızık makalesı ıse henuz yayınlanmadı Yayınlandıgında bıze olaym aynntüanna üışkın epeyce bügı verecek Şımdüık durumu James Glanz ın yazısından ve Montana Unıversıtesınden dığer bır kaçfizü<profesorunun kısa goruşlennden yararlanarak ozetleOzetle, 'büım aktarmak yerıne büım yecegım uretmek, duşunce uretmek ıstıyorsak, büıAynı unıversıteden Prof William me oldugu kadar büım düıne de gerekh Hiacock şoyle dıyor " fotonlarla (ışık taozenı gostermek zorundayız Yabancı dünecüden) ya da maddesel ortamla oynayalerden yararlanmalı, ama, anadüımızı durak sebepselhgı (kozahte, ühyet, yanı sebeşuncemızın, büım dunyamızın odagına bın sonuçtan once ohnak geregı) bozmak yerleştırrnelıyız' (Kocaman 1997, 21) Bu olacak şey degü Herhangı bır beklenmegorev oncehkle anadüıne duyarh büım ındü< olay, fotonlarla ortamın kendıne ozgu etsanlanna duşmektedır kıleşmelennden derı gelır bunun ıse seKaynaklar bepselhgın altında yatan uzayzaman yapıKoccunan A (1997) "Turkçebıhm dılı uzermo sıyla ıhşkısı olamaz' duşunceler Dıl devnmmden bu yana Turkçenın Yanı en başta sebepseUık uzayzaGorunumu S 16 21 DılDernegıY Ankara manın kendı ozdokusuyla ügüı bır üke, oysa Ozturk MO (1994) Bılım ve egıtımde dıl bunun bozuldugunu sandıran olgulann tuBılım ve Egıtım S 17 26 TUBAY Ankara Serbest H (?000) Muhendıslık egıtımı Turk mu bellı bu maddesel ortamda (gaz vb) çe mı olmalı9 CBT 683, Istanbul gerçekleşmekte Nasü mı' En koky anlatüır ve anlaşüır (*) Prof Dr , Dogu Akdenız Uraveraçıklama adayı şoyle Kaynaktan gonderısıtesı Egıtim Fakultesı, Gazı len ışık atması (puls) başı ve sonu keskuı bır Magusa/KKTC Emaü Ulkemızde büım kulturunun oluşum halınde oldugu dogrudur ancak bu oluşum surecınde bılım düının de oluşturuhnası duşuncemızın saydamlaşması açısından değer taşımaktadır Uretkerüık gucunu butun yabancı dılbüımcüerın dc kabul ettıgı Turkçemızde büım düının oluşumunu ertelemek bır anlamda büımın anlaşümasını ertelemektır Yabancı bır düı mutlaka yetkın bır bıçımde ogrenmeh, ama Turkçe büım düını gehştrrmekten vazgeçmemehyiz Makale henüz yayımlanmadı