Katalog

Beyin zihni nasıl yaratıyor? Felsefeciler, sinirbiHmciler ve konunun uzmanı olmayan kişiler bilincin/zihnin nasıl ortaya çıktığmı uzun süreden beri merak ediyor. Beyin üzerine yapılan daha kapsamlı araştırmalar sonucunda yüzyıllardır akılları kurcalayan sorun çözülebilir. Antonio Damasio (1) B ır bınyıl sona eıdıkten sonra yaşam bılımlenndekı yanıtlanması gereken sorular lıstesının ük sırasında şu sorunun geldıgı goruluyor Zıhm (duşunce) dedıgımız bır dızı sureç bpyın adıru verdıgımız organın etkınlıgıyle nasıl ortaya çıkıyor? Aslında bu yenı bır soru degıl Yuzyıllar boyunca ay nı soruya şu ya da bu şekılde farklı çozumler onenldı Son zamanlarda bu soru hem uzmanların bılışsel (cognıtıve) sınırbılımcılenn ve felsefecıle rın hem de zıhrun ozel lıkle de "bdıncın" kokenını merak eden başka kışüerın kafalannı kurcalıyor Büınç bugun uzennde çok durulan bır mesele çunku genei anlamıyla bıyolojı ozelde sınırbılım yaşamın bır suru sırnnı gozle gorulur başanyla açıga çıkanyor 1990'larda kı bu zaman düımı "beynın on yıh" olarak adlandınlıyor beym ve zıhın hakkmda psıkolojıyle sınırbılımın tum geçmış tarıhı boyuncd elde edüen bügıden fazlası ogrenıldı Bıhncın norobıyolojık temelını aydınlatmaya yonelık verüen mucadele buna bedenzıhın problemının başka bır turu de denılebüır gıderek guçlenıyor Araşürmanın temel konusu ' bılınç ' olunca, zıhm formule etmeye çalışan hşıde bu çaba yılgınlık yaratabılıyor Bazı duşunurler uzmanlar ve hatta amatorler sorunun yanıtlanabılecegıne ınanıyor Başkalan ıse yenı bılgı ahşındakı manılmaz aruş sayesınde kuram dogru ve kullanılan teknık etkın oldukça, bılımın saldınsına hıçbır problemın karşı koyamayacagı gıbı baş donduren bır hısse kapüıyorlar Ancak bu tartışmalar büıncın/zıhnın oge len olan gorme ya da bellek gıbı sureçlerı beynın nasıl gerçekleşnrdığını açıklamaya yonelık karşılıklı fikırler one surulmedıkçe anlamlı olamaz flk problem beyin ıle ondan turedıgını duşundugumuz "bılınç/zıhın arasındakı ılışkıyı kurarken hangı perspeküften bakılacagıyla ılgılı Herhangı bırının bedenı ıle beynı başkalan tarafindan gozlenebılır oysa zıhın ancak ona sahıp olan kısı tarafindan ıncelenebılır Aynı beden ya da beyınle ugraşan farklı bıreyler o beyin ya da bedenle ılgılı aynı gozlemı yapabılır ancak karşılaştırma amacıyla uçuncu bır şahsın herhangı bır kışının zıhnını dogrudan gozlem olanagı yoktur Beden ve onun bır parçası olan beyin dışa açıktır ve objektıf olarak ıncelenebılır Oysa zihin (duşunce) kışıye ozeldır gızlıdır ıçseldır ve oznel bır varlıktır Oyleyse bırıncışahsa aıt zıhın ıle uçuncuşahsın bedenı arasındakı bağlantı nasıl ve hangı noktada kurulacak' ' • KÖTÜMSERLER NE DtYOR? Beynı ıncelemek ıçın beyin taraması ve beyındekı noronlar arasındakı elektrıksel etkınlıgı olçmek gıbı çeşıüı teknıkler kullanılır Ancak kotumserler, toplanan bır suru vennın ancak zıhm durumlanıu deneştırmeye (korelasyona) yarayacagını asıl zıhın dummuna ılışkın ıse bılgı veremeyecegını duşunuyor Onlara gore yaşayan madde uzennde yapılan detaylı gozlemler bızı zıhnın (duşuncenın) açıklamasına degıl ancak yaşayan maddenın detaylanna goturebılır Yaşayan maddenın zıhnın ayırt edıcı bır ozellıgı olan benlık bılıncını (sense ofself) başka deyışle zıhnımdekı ımgeler bana aıtür ve benım perspektıfımde oluşmuşlardır' duşuncesını nasıl yarattıgını açıklamak olanaksızdır Bu sav yanlış olmasına karşm zıhm açıklamaya çalışan bırçok umut dolu araşürmacıyı sessız bırakır Kotumserlere gore bıhnçzıhın problemım çozmek o kadar guçtur ka, daha zıhınsel sureçlerın farklı beden durumlanyla ya da dış dunyadakı nesnelerle ılgılı neden ıçsel temsıller yaratügım açıklamak büe olanaksızdır (Fel sefecıler zıhnın bu temsıl yetenegıne karşüık gelen "amaçlılık (ıntentıonahty) gıbı aklı kanştıran bır terım kullanır) Bu karşıt duşunce de yanlıştır Son karşıt duşunce ıse şoyledır Bılıncın/zıhnın nasıl ortaya çıkügını aküda tasarlamak ıçm yalmzca ıncelene cek zıhnın kendınden yararlanılabılır Kendı uzennde ınceleme surdurulen bır araç zıhın ıle araştırmayı surdurmek hem problemın tanımım hem de çozume yonelık yaklaşımı busbutun karmaşık hale getınr Bıze şoyle soylenır 'Gozlemcı ve gozlenen arasındakı bu çatışma nedemyle ınsan zekasımn, beynın zıhm nasıl oluşturduğunu tartışması mumkun degıldır Boyle bır ıkılem vardır an cak bunun ustesınden gelınemeyecek oldugu goruşu kusurludur Ozetle, bılınçzıhın problemının benzersız oluşu ve bu probleme yaklaşımı karmaşık hale genren zorluklar ıkı etkı yaraür Bunlar hem çozume ulaşmaya kendım adayan araştırmacılan hayal kınklığına ugraör hem de çozumun bızım sınırlanmızın otesınde olduguna koru korune baglı kışılen haklı çıkarır Temel sorunlar ve karşı savlar Ben kendıne guvenenlerden yanayım Zıhnın nasıl oluştuguna yonelık sağlam bır açıklama belkı de çok ya kında yapılacak Ancak "bılıncın/ zıhnın" bıyolojık temelını araştıranlan bekleyen onemlı problemler var Zorlukların Değerlendirilmesi Beyrun yaşayan maddesı uzennde zıhnın tozunu" açıklamak ıçın araştırma yapmanın olanaksızlıgım duşunen kışıler yaşayan maddeyle ılgılı eldekı bügınm boyle bır son yargıya varmak ıçın yeterh olduğunu varsayar Ancak bu yanlış bır yaklaşımdır Çunku norobıyolojık olgulan daha tam anlamıyla açıklayamadık Molekuler duzeyde noronlann ve sınır hucresı devrelennın ışlevlenyle ılgılı bır suru detayı aydınlattık Ancak lokal bır beyin bolgesındekı sınır hucrelennın (noronlann) grup halındekı davranışlanm henuz tam anlamıyla kavrayamadık Farklı beyin bolgelennden oluşan daha buyuk olçeklı sıstemlerı de tam olarak aydınlatamadık Bırbınnden ayn beyin bolge Slnlrblllm belll beyin yapılanyla, yaptığı mız belll Iflevler araunda bağlantı kurmayı lUrdürüyor. A ve b'de dil yeteneğtyle ttglll bazı bölümler görülüyor. Cde Ise rengln (kırmızı) ve yilzün (yefll) tanınmasından tonımlu bölümler görülüyor. Blr klmsenln kendl bedenlne tahlp olduğu düfüncetl Ise d'de gösterllen bölgede oluftıyor. Benllk blllncl beynln çeklrdeğlnde glzll. Beynln dif kabuğu kaldınlınca, duygu, farkındalık dunımu ve benllk blllndnden tonımlu beyin bülgelerl göritlttyor. 671/8