Katalog

ten sorumlu Medulla uzerındekı kas ger gırüıgı kontrol sıstemı uyanıkken de genel kas gergmlıgını duzenlemekle yukumlu duı Bu bolge hdyvanlar haıeket halındey ken etkın konumda degüdır, hayvan otururken veya yatarken orta derecede aktıftır, nonREM durumımda etkınlıgı artar, REM uykusunda en etkm konumdadır Gergınlıgınızı uzennızden atmaya veya kdslarınızı rahat bır konuma geürmeye çakşııken, aslında beynınızdekı bu bolgeyı çakşır konuma geürmeye çalışmaktdsınız Magoun'un bulgularından yola çıkarak, medıal medulla'dakı sıradışı faalıyetm, narkolepnklerde gorulen kataplektik duruma yol açıp açmadığı sorgulandı 1991'debuvarsayımın dogrulugu kanıtlandı Narkoleptık kopeklerde bu bolgedekı noronlar kataplektık atak sırasında faahyete geçıyordu Aynca, normal kopeklerde bu bolgemn faalıyetı ancak REM uykusu sırasında drüyordu Bu bul gu bundan oncekı çauşmalardan elde edılen sonuçlar üe uyum ıçındeydı, çun Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Lokus Koenıleus L ANAHTAR Uyana tlpl *t^Uyancı slnlr «JL Engelleylcl uyana slnlr fonkslyonlann m yltlrilifl 4 ) Blllnmeyen + Hypocetln/Onxl • Nonpinephrlne Acetylchollne Clutamate Clyclı* CABA 'Yaktşıklı depremler' ve Sokrates'in mirası Geçenlerde Prof. Dr Muhsine Helimoğlu Yavuz aradr "Geçen gun dente bir saat seni konuftuk" dedi. "Hayrola Hocam," dıye merakla sordum, "ne zamandan beri halk bilimi için tartışma konusu oluyorum?" "Şu 'yakışıklı deprem' lâfın yuzunden. Çocuklar sana kızmışlar, ben de bir saat senin ne demek istediğini anlattım, hattâ bir de kendimden örnek verdim: 11 Haziran 7 997 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Borneo'da yamyamlığın hortlamış oldugunu okudum. Bir halk bilimcl olarak bu habere sevtndim. Oğrencilerime sevincimin tabıî kı yenılenlerin âkıbeti nedenıyle değil, artık çok az orneğim gorduğumüz sosyal bir olayı ınceleme sansının ortaya çıkmış olması açısından oldugunu söyledim. Senin de depremi böyle gördüğünü anlattım. Ama sonra Çellk Gülersoy'la görüştük, 0 bile senin sözünü biraz fazla dobra bulmuşl" Bu konuyu Muhsine Hanım'la daha epey konuştuk tetefonda (bır taraftan da içimden bu sozumu Radlkal'deki soyleşimizde biiyuk bir cesaretle yayımlayarak populer eden Nese Düzel'e aferln diyordum). Aynı konuyu bana kimler sormadı ki? NTV'de Murat Birsel, Kanal D'de Yasemin özdemlr, Tempo'da Emine Çaykara, en son da ATV'de yekten All Kırca... Hepsi de "bu biraz insafsız değil mi?" diyorlardı. İnsafsız?! Bir doğa olayını beğenmek, ona hayran olmak? Bir çlçeğin güzelliğlne yazılan mısralar, bir grubun büyüsüne harcanan tuvaller, blr dağ basının ihtisamına bestelenen nâmeler? Ya denizin cazibesini terennüm için şahlanan onca marifet? Bunlar da herhalde insafsızlık, gaddarlık eseri olmalı. Ama deprem onbinleri öldürdü, onbinleri evsiz barksız bıraktı... Ya Alpler? Ya Hlmalaya? Her yıl çığlann, sellerin, heyelunların, dağalık, skl kazalannın katlettikleri, yok ettikleri? Onlar nedense dağlann guzelllklerlne destanlar yazılmasına mâni değil. Orada ölenlerin canı yok mu? Onlar insan değil mi? Ya denizin yuttukları? Ama onlar deprem gıbı değil! Yanl? Yani, deprem kadar sinsice gelip bır anda ortalığı kasıp kavurmuyor diğer olaylar. Depremin oldürdükleri tam gafıl avlanıyor. Kim demis sinsi geldlğlni? Bir borazan çalmadığı kaldıl Sonra, deprem "bize" gelmiyor kil "Bize" gelen kendi miman olduğumuz felâketl Depremi insanlarla hiçblr ilgisi olmayan, Anadolu yılda 2 cm batıya kayarken arada blr takıldığı bazı yerlerde takılan kayalarm direndni yenip onları kıran bir doğa olayı olarak görmeyi bir denesek? Ve o doğa olayını tum ihtisamıyla seyredip, doğanın keyfi guçlerinin yaraüığı o inanılmaz intizamı, anlaşılması imkansız anlaştlırlığı, o hiç beklenmedik düzeni inceleyip, anlayıp, bunu anlayabildiğimiz için mutlu olsak? O toprağı yarıp geçen dehşetli faylara tekrar dönüp baktığımızda onları o gerçek kişilikleriyle görsek? Her bir kıptrdanıslarında bize blr şeyler sö'yleyen, dünyamızın taş kabuğunun hareketlerini anlatan, tüm kaderimizin kaderine bağlı olduğu gezegenimizln sırlarmı bize ifsâ ederek daha rahat, daha emin, daha iyi yasamamıza imkân verebilecek olan o faylar. Ama bunu yapamayız! Çunkü çoğumuz o Sokrates denen peygamber musveddesinin müridiyiz. Doğa bilimleriyle uğraştığı için Urla'lı Anaksagoras'la alay eden, "bana gökler, toprak değil, insan gerek" dıyen ve insan uğruna, lyonya'nın büyük doğa bilimcilerinın zincirlerinden kurtardıkları insanı tekrar hayalî tannlann tutsağı eden Sokrates'in. Her doğa olayının nasıf olduğunun değil, kimin onu niçin yaptığının onemli oldugunu oğreten, her yağan yağmurun doğanın yasalarına gore değil, birileri askına yağdığını anlatan Sokrates'in. Tales, Anakslmandros, Anaksimenes, Herakleitos ...Bu buyuk isimlerınsana kendi dışındaki doğaya nesnel yaklasmasını, rahat ve emniyetini bu yolla edineceği bilgide aramasını tavsiye etmislerdı. Sokrates buna karsı çıktı, "doğa vasıtasıyla bınleri bize bırşeyler oğretiyor" diye tutturdu. Insanlık Sokrates'ten sonra onbeş yuzyıl O'nun izinden gitti ve tarihinin en karanlık donemini yaşadı; bir defasında tek bir veba salgını Avrupa nüfusunun üçte birini götüruverdi ...ve bir arpa boyu ilerlenilemedi. Ne zaman ki Galileo Sokrates'in oğretisme tekmeyi atarak lyonyalıların izine döndü, Galileo'nun peşinden giden uygar dunya rahat bır nefes aldı. O dünyada depremler yakışıklıdır, çunku kişiliklerı anlaşılır, onlara gore yaşam düzenlenir, zenginlesir. O dunyanın dısında kalanlar ıse hâlâ Sokrates gibi sıradan doğa olaylarını birilerinin cezası sanır, onlann güzelliklerini öğrenemez, dediklerini anlayamaz ve tekrar tekrar güzel doğa olaylarınm değil, çirkin bilgisizliğınin kurbanı olur. Ben depremi yakısıklı buluyorum, çünkü Sokrates'in acuze mirasını reddediyorum! Kendi topraklarımızın insanları Tales'e, Anaksimandros'a, Anaksimenes'e, Herakleltos'a, Anaksagoras'a... ve hangi topraktan olurlarsa olsunlar onlann İzinden gitmis diğer elestlrel akılcı doğa bilimcllere dönmek istiyonım. Doğamızı tanımak istiyorum, ondan yararlanmak istiyorum, ona gore yasa^ yıp onu cennet yapmak istiyorum. Işte o zaman onun bize şimdi zebâni gibi görunen lâtif çiçeklerinl farkedeceğimlzi biliyorum. Hayatta mürsldi llim olan bu yiizden depremi yakışıklı görür, baska şeyler olan Ise kıyamet sanırl 671/5 AMİCDAL OMURİLİKTE BİR KESİT KAS Narkolepslnln slnlrsel devresl: Beyln ve omurillk devreleri normal olarak uyku sırasında hareketlerl baskılar. Oysa narkoleptlklerde görulen kataplepsl ataklannda, bu devreler dunıp dururken tetlklenlr ve kaslarn gerglnllğlnl yltlrmeslne neden olur. Şekllde bunun olusumu basltlestlrllmlf blr model çerçeveslnde sunuluyor. nun hıpokretın/oreksın reseptorlen urettıgını, dolayısıyla bu reseptorlerın aldıklan mesajlara normal yanıt veremedıgını keşfettı Hıpokretın/oreksın beynın hıpotalamus bolgesı tarafmdan ureülır Hıpotalamus vucut agırhgını, su dengesım, hıpofiz ıslevlennı, vucut sıcaklıgını ve pek çok dığer ıslemı kontrol eden bır bolgedır Hıpotalamusta hıpokretın/oreksın ureten noronlar dıger beyın noronlanna bağlı dır Bu noronlar hıstamm ve serotonın ureten noronlar üe temas halındedır Bunun yanı sıra aralannda kas gergınlıgını kontrol eden beyın sapı noronları ıle de yakın üıskı vardır Hıpokretın/oreksın sıstemınde oluşan bır mutasyon ınsanlarda narkolepsıye neden olabılır Ne var kı pek çok narkolepügın, iupokretın/oreksın sentezmden sorumlu genının mutasyon geçırmıs olması gerekmez Narkoleptıklerın pek çogunun narkolepuk akrabası bulunmaz ve hastalık yaşamın ıkıncı ve uçuncu 10 yılından once kendını gostermez Aynca bın narkolepnk olan ıkızlerde ıkıncı kardeşın narkolepnk olması olasüıgı yuzde 75'ür Bu da çevresel faktorlenn de onemh rol oynayabılecegı olasüıgını kuvvetlendırıyor Bu çevresel faktorler hıpokreün/ oreksın sıstemınde hasar oluşturabılır veya bırbın üe süa üışla ıçınde bulunan noron sıstemlennın zarar gormesıne neden olabüır Reyhan Oksay Saennfic Amencan Ocak 2000 sayısı ku REM uykusu sırasında normal ınsanlann kas gergınlıgının mınımum duzeye ındıgı büınıyordu. Katapleksi nedenleri Naıkolepük kopeklerde noron faahyetlennı ızleyerek katapleksının nasü teuklendığı konusunda bügı edınıldı Ancak narkolepüklerde uyanma sırasında bu faalıyetlenn mçın devam ettıgı konusu henuz netlığe kavuşmadı Aynca narkolepük hastalarda noron faalıyetlennın, saghklı ınsanlarda oldugu gibı, nıçın REM uykusu ıle sınırlı kalmadıgı konusu gızını koruyor Son yülarda yapüan geneük çaİLşmalar, bu konular uzenndekı gız perdesını bıraz da olsa araladı Stanford Unıversıtcsı'nden Emmanuel Mignot ve çabşma arkadaşlan, kopeklerde narkolepsıye neden olan bır genı tespıt etmeyı başardılar Mignot hasta kopeklenn hıpokrehn ve oreksın adlı "norotransmıtter reseptorlen"nde mutasyon oldugunu keşfeth Norotransmıtter reseptorlen, noronlann yuzeyıne molekuler kıht gıbı asılı durur Norotransmıtter "anahtar" reseptorune bağlandıgı zaman, alıcı hucrenın ıçınde zırcırleme bır kımyasal reaksıyonun başlamasma neden olur Alıcı hucre bu aşamada uçuncu bır hucreye norotransmıtter sınyal gonderır Mıgnon ve arasurma grubu, narkolepuk kopeklerdekı bır mutasyo