Katalog

Sürekli uyuma arzusu: Narkolepsi Önüne geçilemeyecek kadar şiddetli uyuma arzusu olarak tanımlanan narkolepsi hâlâ gizemini koruyan bir hastalık. Ancak bilim bu konuda epey yol aldı. NARKOLEPSİ NEDİR? I skelet kaslannın normal tonunu (saglıkh gergınlık durumu) büınç kaybı olmadan yıtirmesı olarak tanımlanan katapleksı, noıolojık bır hastalık olan narkolepsmın en belırgın semptomlanndan bındır Utanç vencı durumlara hedef olmak, yabancüarla ılışkı kurma zorunda kalmak, anı o£ke nobetlen, sportıf faahyetlerde aşınya kaçmak veya hızlı bır cınsel yaşam katapleksı ataklannı tetıkleyen onemlı etkenlerdır Narkolepsının dıger bır ozellıgı ıse gunduzlen ortaya çıkan inatçı uykn halidlr 48 saat uyumamıs. bır ınsanın ıçınde bulundugu durumu bır narkolepük her gun yaşar Her zaman uykulu olmalanna karşın gece uykulan çok duzensız ve kalıtesızdır Bu kışıler kısa bır uykudan sonra dınlenmış bır şekılde gunluk yaşamlanna gen donseler dahı, çok kısa bır sure sonra uyku hah yenıden baslar Sonuçta, narkoleptık, aşagıdakı film karelennde gorulecegı uzere en olmayacak yerde ve en uygunsuz zamanlarda uykuya da lar ledavı edılmez ıse hasta trafik kazalanna kurban gıtme, okul ve ış yaşamında ortama uyum saglayamama gıbı olumsuzluklara m aru z kalır Son yıl larda bılım adamları bu sık goru len hastalık ıle ılgüı araştırmaldnna hızverdıler Son olarak katapleksıde beynın etküendıgı bolgeler net bır şekılde tespıt edıldı Herkesı şaşırtan nokta, bu bolgenın ruyalanmızla senkronıze bır şekılde hareket etmemızı engelleyen bolge olmasıydı (Omegın ruyasında koşan bır hşı, yatakta bacaklannı koBU DİtiU şar gıbı üen gen hareket ettırmez) Aynı şekılde narkolepsıde noronal dejenerasyonun ılk kanıtlan bulundu. Bazı bılım adamlan ıse kopeklerde narkolepsıye neden olan, mutasyona ugramış genı aynştrrmayı başardılar En onemlısı, narkolepsırun otoımmun bır hastalık olduğuna ılışkın ıpuçlannın elde edılmesıydı Bu da bagışıkhk sıstemının normal beyın dokularuıa yabana doku gıbı saldırması anlamına gehyor Pek çok sıradısı ozellığe sahıp olan bu hastahgın, katapleksı ve uyku hahnın dışında iki klasik belirtiıi daha vardır Bunlar nykn paralizi ve hipnotik halttsinaıyoadur. Uyku felcı veya paralızı, uykuya dalarken veya uyanırken kunüdayamama, hareket edememe şeklınde ortaya çı kan durumdur Normal ınsanlar yaşamlannda bır veya bırkaç kez kısa suren uyku paralızı durumu ıle karşı karşıya kalır Ancak narkolepukler bu duruma her gun maruz kahrlar Hıpnouk halusınasyonlar uyanma sırasında yaşanan ru ya benzerı sannlardır, genellıkle çevresel faktorlere bağlı olarak oluşurlar Bunlar ozellıkle narkoleptıgın en uykulu oldugu donemlerde ortaya çıkar Hastalıgın belırtılen hastalann tumunde aynı şekılde seyretmez Omegın katapleksının ve uyku halının şıddeü kışıden kışıye degışır Narkolepsının gorulme sıklıgı da ulkeden ulkeye farkhlık gosterır ABD'de hastalık her bır veya ıkı bın kışıden bırını etkıler Dıger ulkelerde durum daha farkhdır Japonyada hastalık 600 kışıden bırınde gorulurken Israıl'de her 500 bın kışıden bırınde ortaya çıkar Bu farkhlıkta geneük faktorler veya çevresel koşullar rol oynayabüır Narkolepsının ılk belırtılen üpık olarak bulug çagında veya 20'lı yaşlarda ortaya çıkar Bırkaç yü ıçınde şıddetlenen behrüler bır sure sonra aynı sevıyede seyreder sonra REM uykusu başlar Oysa narkolepük kışıler dogrudan REM uykusuna dalar Araştırmacılar, bu ozellıkten yola çıkarak, narkoleptık semptomlann REM uykunun uygunsuz zamanlarda ortaya çıkmasının sonucu oldugunu üen surerler Uyku sorunu narkolepsının en belırgın semptomlanndan bın olmakla bırlıkte, hastalık uzennde yurutulen çakşmalar genellıkle başlangıç noktası olarak katapleksı konusuna oncelık venr Uyku hah normal bır durumdur, narkolepsıde anormalhk, uyku hahnın aşın duzeye çıkmasından kaynaklanır Bu durumda doktorlar narkolepsıde gorulen uyku hahnın anormal olup olmadıgına karar vermekte zorlamr Oysa katapleksı normal ınsanlarda hıçbır zaman gorulmez Katapleksıyı tespıt etmek, olçum yapmak, seynnı ızlemek kolaydır Katapleksıyı gozleyerek bazı yonlennı kontrol altına alarak narkolepsının pdtalojısı hdkkındd daha fazla bılgı edınmek olasıdır Uyku ve narkolepsi Narkolepsi uyku kontıol mekanızmasında gorulen bır bozukluktur Uyku duzenı normal olarak ıkı kısımdan oluşur Bın "hızlı goz hareketlen' ya da "REM' uykusu dığerı ıse "hızlı goz hareketlen dışında kalan" ya da Non REM uykusudur Non REM sakın uyku halıdır Kaslar gevşemekle bırlıkte gergınhgını behrlı bır olçuye kadar korur Soluk almd duzenlıdır Beyın yuksek voltajda dalgalar uretır Beynın tuketngı enenı mınımum duzeydedır REM'de, NonREMde oldugu gıbı çevre büıncı yıürılmış olsa da fizyolojık olarak çok buyuk farkhlık gostenr REM'de soluk alma ve kalp ntmı duzensızdır karakterısük olardk hızü goz hareketlen belırgındır, beyın hızlı duzensız duşuk voltajlı dalgalar gonderlr, canlı renklı ruyalar gorulur beyın metabolızması kışının uyanık oldugu zamankı performdnsını sergıler Narkolepük olmayan ınsanlar gece uykulanna Non REM ıle başlarlar Yaklaşık 90 dakıka 671/4 197O'lı yıllann başında köpeklerin, ınsanlara ozgu oldugu sanılan narkolepsi behrtılennın benzerlennı sergıledıgı anlaşıhnca, narkolepsının büınmeyen pek çok yonu gun ışıgına çıktı Stanford Unıversıtesı'nden Williun C.Dement'e venlen narkolepük kopek yavnılan hastahgm kahtsal ozelhklerı konusundd yapılan deneysel çahşmalarda kullanıldı Da narkoleptık kopegı çıftleştırerek narkolepük yavrular elde eden Dement, hastahgm hem anneden hem de babadan kahüm yoluyla geçügını keşfetü Kopeklerde katapleksı halı aşın yorgunluk veya sevılen bır yemek karşısında ortaya çüayordu Köpekler uzennde surdurulen elektrouzyolojık çahşmalar, narkolepsının şaşu"ücı semptomlannın nedenlennı ortaya çıkartinaya yonehkü Beyın sapındakı sınır hucrelennın, beynın ve omunlıgın dığer bolgelenndekı hucrelerle haberleşırken gonderdıgı elekrnksel durtulerı kaydetmek ıçın mmık elektrodlar kullanıldı 1970'h yıllarda gerçekleştırılen bu çahşmalarda beyın sapına aıt kayıtlann kullanümasının nedenı, 1940'h yıllarda Northwestern Unıversıtesı nden Horrace W. Magoun'un yuruttugu çahşmalarda beyın sapının onerrunın ortaya çıkmasıydı Magoun beyın sapının bır parçası olan medıal medulla'ran elektnksel olarak uyanldıgında kasın normal gergınlıgının yok oldugunu keşfettı Bu keşfın ortaya çıkügı yıllarda ABD de şıddeth bır çocuk felcı salgını yaşanıyordu Magoun bu durumda şu varsayımı ortaya attı medulla hasar gordugu zaman çocuk felcının akut donemınde gorulen kas gergınhgıne neden oluyor Magoun bu gozlemı ıle uyku arasında bu bağlanü kuramadı çunku bu bulgular REM uykusunun 1953 yıhndakı keşfînden ve REM ıle kas felcı arasındakı ıhşkının ortaya çıkmasından once ortaya aühmşü Bugun hayvanlar uzennde yuruüılen çahşmalar başka bır gerçegı daha su yuzune çıkartti REM uykusunda kas faahyetlennı konn"ol etmek Narkoleptik köpekler