Katalog

cilerin kullanüdıgı yöntemler almış durumda. Bugım DNA dizi analızınde maliyetin baz başına 2030 sente indırüdıgı belırtüıyor. Insan genomunun DNA dızısinın saptanmasıyla bıtmıyor iş. Dizi bulünüyle açıklıga kavuşturulduktan sonra başka çalışmalar bekliyor bilimcilerı. Genlerin yeri ve özellikleri, DNA dizisinin hastabklarla ilişkisi, normal fonksiyonu, çevresel etkenlerin önemi gibi... Insan genomunun haritalanmasından sonra bu alanlarda da araştirmalann hızlanması kaçınılmaz. Bu ış tamamlandıktan sonra bilimcüeri bekleyen genlerin yerlerınin, yapı ve görevlerinin açüdıga kavuşturulması ve bu bilgilerin klinik durumla bagdaştınlması görevi belki çok daha büyük çaba gerektiriyor. Bugün henüz insan genomunun küçük bir bölümünün hastalıklarla ilişkisi saptanmış durumda. Insan genomunun açıklıga kavuşturulmasının başlıca pratik yaran, elde edilen bilgiler ile büimsel ve klinik veriler arasında baglanülann kurulması. Sonuçlandıgında, IGP'nin yeni büimsel ve teknolojik gelişmelere kapı açacagı, üp pratigini geliştirecegi, yeni üretim alanlan açacagı kesin. Çünkü şımdiden bu alanlarda. yeni gelişmeler oluyor. Insan genomunun haritalanması, başta diger canlı türleriyle daha kesin bir karşüaştırma yapümasını saglayacakür. Bu hem geçmişe dönük olarak insan geromunun diger canlılardan farklanna, dolayısıyla evrimsel gelişmeye ışık tutacak, hem de gelecege dö fızyolojisini anlamada da kolaylık saglayacakür. Genetik harita, hastalıga neden olana genlerin yerinı verecekür. Eldekı verüere göre genetik hastalıklarla ilgili yaklaşık 4000 gen bölgesi vardır. Ve bu geneük hastalıklann çogu için genler ve fonksiyonlan tam anlamıyla tanımlanabilmiş degildir, Çogu hakkındaki bilgi kalıtim yollan ve bazı dolaylı belirtilerdir. Gen yerleşiminin ve özelliginin bilinmesi, hastalıgın temel özelligini ortaya koyacak, tanıyı kolaylaştiracak ve kesinleştirecek, tedaviyi de olumlu yönde etküeyecektir Örnegin, kronik (mflzmin) granttlomatöz hastalıkta böyle olmuştur. Once hastalıga yol açan gen dizisi bulunmuş, sonra bu genin ürettigi hatalı protein saptanmış, bu bilgi yeni bir tanısal test saglamış, hastalıgın anlaşılmasını ve tedavisini geliştirmiştir. Bu, geriye dogru bilgi edinilen bir hastahkür. Gelecekte de, böyle geriye dogru, gen dizisinden başlayarak benzer bilgierin elde edilmesi olasıdır. Gen yerinin ve özelliginin belirlenmesi ilk aşamada tam bir klinik yarar sağlayamayabilir ama en azından hastalıgın erken saptanmasını saglayarak hekimin ve hastanın yakınlannın uyanlmasını getirir, böylece dolaylı da olsa tedaviyi kolaylastrabilir. Yakın gelecekte, genetik mekanizmalann daha iyı kavranmasıyla gen tedavisinde de daha başanlı olunması beklenebilir. Insan genomunun haritası, aynca, tedavide kullanılabilecek yeni gen ürünlerinin ttretilmef lnl getirecektir. Bugün, insan gen ürünlerinden insttlin, inteıferonlar, lnderlökinler rekombinant DNA teknolojisi ile elde edilebümektedir. Genetik harita, bu ürünleri daha da çeşitlendirecek, zenginleştirecekür. Ük klonlanarak ürünlerı pazarlanan genler, fonksiyonu saptanmış olan ve klinik yaran görülenlerdir. Dolayısıyla, yeni yararh gen ürünlerinin üretilmesi kaçınılmazdır. Ben Hasta Değilim Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarının Psikososyaf Yönü "Ben Hasta Degüim" kitabı ülkemizde çeşitli üniversitelerden 28 psikıyatnst, 25 pedıatrist, 10 psikolog ve pedagog tarafindan yazümış, edıtörlügünü Prof. Dr. Aysel Ekşi yapü. Yazarlar emeklerinin karşüıgı olan telif ucretlenru, varoşlardakı çocuklann egitimiyle ügüenen Bizim Ülke Dernegi'ne bagışladüar; kitap Nobel Tıp Kitabevleri tarafindan basüdı. Kitabın ük bölümünde bebek ve anne psikolojisi ele almdı; anne üe yeni doğan bebek arasındaki bagın önemı, bu etküeşımde olumlu ve olumsuz tutumlar, ani bebek ölümü konulan işlendi. Bundan sonraki üd bolum noraıal çocugun özeüiklerinı, uyum ve davranış sorunlannı içeriyor. Çocukluk çagında beklenen normal gelişim belirtileri üe bir çocukta ruhsal bozukluk olasüığını düşündüren işaretler tablolarda sergüendı. Gençlik döneminde çok daha sık gönüen ruhsal kaynaklı yemek bozukluklan, intihar, uyuşturucu ve uyancı madde kullanımı, davranış bozukluklan, cinsel bozukluklar, cinsiyet kimligi bozukluklan dördüncü bölümde incelendı, yeme bozukluklan konusunda üç ömek vak'a sunuldu. Beşinci bölüm çocuk ve gençteki cıddı ruhsal bozukluklarla ügüidir. Son yülarda halktn da ügisini çeken, ancak ne yazık ki çogu kez yanlış degerlendirmelere yol açan Otizm, Dıkkat Eksüdıgı Hiperaktivite Bozuklugu, Disleksı ögrenme bozukluklan, sosyal fobi, panik bozuklugu ve diger temel bozukluklar son yayınlann ışıgında incelendi. Bir çocuk hastalanmayı, uzun süreli ve ciddi hastalüdan, sakathklan, hastaneye yatinlmayı, ameliyatlan nasü algüar, yaşına göre tepküeri nasü olur; ciddı hastalıklann anne baba ve aüe üzerine etküeri nelerdir? Kıtapta bu konular genel çızgüeriyle ele alınmış, özel olarak da astim, şeker hastalıgı, kanser, organ transplantasyonu, kronik kalp ve böbrek hastalüdan, AflDS ve ölümcül hastalık karşısında çocugun, aüenin ve hekimin tepküeri ıncelenmiştir. Normal çocuk ve hasta çocuk için ölüm olayının anlamı, ölümü büışsel ve duygusal bakımından nasü algüadüdan aynntüı olarak ele alındı, doktorun hastalıgın gidişini aüe üe konuşması, hasta çocugu ve aüeyi duygusal bakundan hazırlaması konusunda önerüer vurgulandı. Ölümcül hastalıklarla uğraşan doktorlann da ruh sağlıgına ve oluşabüecek Tükenmişlik Sendromuna degindi. Kitabın yedinci bölümü acülere aynldı. Bu bağlamda, intihar, uyku bozukluklan, katüma nöbeti, kolik, beslenme sorunlan, çocukluk çagında kazalar ve korunma üe cinsel istismar ve kötüye kullanmada acü yaklaşımın temeüerıne degınüdı. Kışüerin bırden karşüaşügı ve yaşamına yönelik tehtidin söz konusu oldugu deprem, savaş, trafik kazası, saldınya ugrama gibi büyük felekatlenn ınsanda ruhsal karmaşalarla bağlantüı oldugu büinmektedir; son aylarda ülkemizde meydana gelen depremler nedenıyle daha da güncel bir sorun halini alan Travma Sonra» Stres Boznkluğn başlıgı üe çocuklann bu gibi olaylaıdan nasü etküendüderi hayli aynntüı olarak incelendi. Kitabın 8,9 ve 10'uncu bölümlen psıkolojık degerlendırme, yaklaşım, tedavi ve eük alanlannı ıçerir. Kitabın genel olarak düi yalındır, üp ve psikoloji ugraşı dışındakı meslekten bireylenn de kolay anlayabüeceklen şeküde hazırlandı. Çocuk hastalıklannın ruhsal yönü konusunda böylesine kapsamlı bir kitap ülkemizde ük kez yayımlandı. Ben Hasta Degüim kitabı pediatnst ve psikiyatristler başta olmak üzere psikologlar, diger sağlık çauşanlan, aydınlar, hasta çocuk ana babalan kadar çocugu ve genci anlamak isteyen tüm çocukseverler ıçın yol gösterici ve yararlı olacaktir. ; •.<•,. aaaggtcaogctctacaaatnnaacccc atttgggttcacctcagtâ *aatc taactggaagatactgat|* ıcaı tgç aatattattataattcct gg tcd rtU' ttata* ctgs ftgcttTataggattt naaaccaatgcttact* nük olan yeni bilgiler saglayacakür. Örnegin, bazı bakteriler, maya, meyve sinekleri ve fare genetigi hakkında daha çok bilgi vardır. Bu bilgiler insan genomu üe karşılaştınlarak yeni bilgiler edınılmesını saglayacakür. Sözgelimi, fare doku uygunluk antıjenleri hakkında elde edilen bilgiler, insan genomunun benzer bölgesindeki bilgilere ulaşılmasını kolaylaştiracak; bu da bagışıklık sistemindeki bozukluklardan kaynaklanan hastalıklann anlaşılmasını, organ naklini vb. kolaylaşüracakür. Bunun tersi de gerçekleşebüir. Örnegin tanm ve hayvancüıkta, bitki ve hayvan türlerinin genetik hantalanna daha çabuk ulaşılacak, bitki ve hayvan hastalıklanyla daha kolay savaşüacak, verim artürüabilecek, zirai ilaçlara karşı dirençleri arttirüabüecektir. Nitekim, bugün, sözgelimi IGP'nin teknik olanaklan sayesinde soya fasulyesinin genetik haritasımn daha çabuk çıkanlacagı belirtilmektedir. Insan genomunun haritası hastalıklann Insan genomunun haritası etik yönüyle de ele ahnmalıdır. Bu konudaki tartışmalara daha önce Cumhuriyet Bilim Teknik'te yayımlanan bir yazımızda deginildi. Sonuç olarak 1GP biten binyü ile yeni binyüı birbirine baglayan bir köprü. Eski binyılın son büimsel devrimı, yeni binyılın ıse ük büimsel dervımı olmaya aday. Kaynaklar: 1. Anonım. Soybean genome mappıng is (acilitated by human genome project. Biotech Intern 1999; 11 (3):(30). 2 Aııonim, Pioneering DNA sequencing technology. Biotech talem 1999; 11 (3):40. 3. Anonım, The age of innovatıon: Genomics technologies. Biotech Intem 1999; 11 (3):2425. 4. Leger B. Human genome project: The ultimate revolution of the 20th century Biotech Intem 1999: 11 (4):4. 5. Anonım. On mappıng the human genome. Clin Chem 1987x 33: 349351. 6. Yucel D. Bıyoteknolojı devrimı ve yaratügı biyoetik tartışmalar Cumhuriyet Bilim Teknik 26 Kasım 1994; sayı 401. (*) Ankara Egitim ve Araştırma Hastanesi Biyokimya Laboratuvan. VUcudunuz ve Siz TEÜBtTAK Popüler BUİm Kitaplan Çocuk Kitaphgı dizisinde yayımlanan Vücudunuz ve Siz, çocuklara vücudu hakkında temel bügüeri veriyor. Kitap şu bölümlerden oluşmakta: Içinizde ne var? Insanlar neden yemek yer? Neden hasta olursunuz? Bebek nasü olur? Insanlar neden farkhdır? 124 sayfa kuşe kâgıda kare boy ve renkli çizimlerle hazırlanan kitabın bölümlerinin nasü ele akndığı ve neler sundugu konusunda birfikiredinmek için, ük bölümün içerigine bir göz atalım: Vücudunuz ne yapar? Yemek. Yedıkleriniz nereye gidiyor? Kan ne işe yarar? Deriniz... Dışınızda neler olup bıtiyor? Işitme ve dokunma.. Başınızın içi.. Nasü hareket edersiniz? Vücudunuz neden yapümışnr? Şaşırticı gerçekler ve sayüar... Fiyati 1,250.000.TL \OJCUDUNUZ *• VE SİZ 671/21