Katalog

Otoyolların deprem sınavı 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinden almacak dersler Esen Arpat C umhurıyet Bılım'Ieknık'ın 4 Aralık ve 25 Arahk sayılannda, otoyolların Kocaelı ve Duzce depremlermdekı davranışlannı yapımı surmekte olan Bolu dagı otoyolunu ağırhkh olarak ele alıp degerlendıren ıkı yazı yayımlanmıştır Konu ıle ılgılı bazı onemlı noktalann, bu ıkı yazının sonucunda da, yeterınce aydınhga çıkmadıgı kanısmdayım Buyuk bır depremın hemen sonrasında ulaşımın onemlı olçude aksamadan surmesının ne denlı onemlı oldugu goz onune alınırsa, otoyolların son depremlerdekı sınavlannın sonuçlannı dıkkatle ırdelemek, alınacak dersler varsa, bu firsattan yararlanarak bu derslen almak gerekır Bu yonde bır katkı olabüecegı ınancıyla, sayıca sınırh oldugunu bıldıgım, gozlemlerımı ve onlara üışkın duşuncelerımı aşagıda gundeme getırmek ısüyorum Büındığı uzere, Anadolu otoyolunun Arifiye dolayındah dort küometrelık bolumu 17 Agustos depremınde çok buyuk hasar gormuştur Bu hasar, otoyolun bu kesımde, 17 Agustos depremınde oynayan ana fayın yuzey kınğının uzerınde yer almasından kaynaklanmıştır Bu bolgede, kırıgın karşüıklı yanlarında yer alan arazı bırbırlerıne gore uç metre dolayında yana kaymıştır Sonuçta, otoyol kaplamasında, bırbırını ızleyen buyuk sırtlar ve çukurlar şeklınde dalgalanmalar ve çok sayıda genellıkle sıkışmaya ışaret eden tam bır uyum ıçınde olan, ongorulebılecek turden deformasyonlardır Bu kesımde, otoyol uzerınden geçen koy yollanna aıt koprulerden bır tanesı (ayaklanndan bır bolumu fayın bır yanuıda, dıgerlerı fayın ote yanında olan kopru) otoyolun uzerıne yıkılmış ve trafıgı uzun sure engellemıştır Ayaklarınrn arası depreme baglı yer degıştrrme nedenıyle uç metre dolayında uzayınca koprunun yıkılacagı, yıküınca otoyolu ükayacagı da kolaylıkla ongorulebılecek bır olaydır Açıkça anlaşümaktadır kı, kolayca ongorulebılecek bu olay, gerçekte ongorulememışur Bunun nedenının ırdelenmesı ve gereklı derslerın alınması toplumun ügılılerden beklenüsı olmalıdır. degerlendırüebılır Yukanda sayılmış olan hasarlardan Arifiye'deh ustgeçıt koprusunun yıkılması ve Bolu Dagı yukselülmış yolunda çokmenın eşığıne gelmış deformasyon kabul edılemeyecek hasarlardır Bdındıgı uzere, onemlı otoyollar şıddetlı yer hareketlerı karşısında belırlı bır hasar golecek ancak yılalmayacak şekılde tasarlarurlar Kaldı kı son depremlerde meydana gelmış olan yer hareketlerı gerek ıvme, gerekse hız bakımından bu faylarda meydana gelebılecek azamı hareket mıktarlann altında kalmıştır Anlaşılan odur kı, projelendırme aşamasında yuzey kınklannın yerlerı ve bu kınklar boyunca meydana gelecek yana kaymalann mıktarlan Şekll I . 12 Kasım ytlzey kınğmın Bolu Dağı yükseltllmlf yolunu kestlğl yerde, kınğın hesaba katılmamıştır Duşmuş kuzeyinde kalan ayak, saatln teni yönde dönmüftür. Fotoğrafta görüldüğü Uzert olunan bu yanlış, konu ıle ılgılı tabllyenln blr bölümü, tafiyıcı ayaktan kurtulmuf, tabllye blr köseslnden asılı kalmif, kışılerın sık sık dıle getırdıklerı düsmekten şans eseri kurtulmustur. gıbı, temel nıtelıkte bır yanlış yaklaşımın urunudur Ders alınması gereken konuların narak asılı kalmışlardır (Şekil 1) 12 Kasım depremınde başında gelen bu konu çok ozet olarak, şoyledır soz konusu ayaklar bolgesındeh yuzey hngında 120 cm olan yana kaymanın, buranın bır kılometre kadar batısınKural olarak depremlerde koprulerın ve ayaklann da Kaynaşlı, Danyerı'nde 350 cm oldugu, bu kaymanın uzenndekı yollann sınırh bır bolumunun bıle, uzerlermkınğın başka yerlerınde 5 metre dolayma kadar ulaştıgı dekı ulaşımı tumuyle durduracak olçude hasar gormegoz onune alınırsa otoyolun çokmemesının bır hesap somesı gerekır Yanı gerek Arıfiyedekt, gerekse Bolu Dagı nucu degıl, tumuyle ıyı bır şans esen oldugu anlaşümakyukselrümış yolundakı yıkıhnalar kabul edılebüır hasarlar tadır (2) degüdır Bu ıstenmeyen sonuç neden meydana gelmıştır9 Zemin ve dolgu sorunu Arifiye üstgeçit köprüsü neden yıkıldı? Aııfıye otoyol ustgeçıt koprusunun yıkılmasına yol açan yanlışın nedenlerını ele almadan once, bu kez 12 Kasım depremınde meydana gelen, benzer bır olayı daha ıncelemek yararlı olacakbı Anadolu otoyolunun yapımı surmekte olan Bolu Dagı kesımınde, yolun uzun bır bolumu, ayaklar uzerınde yukseltılmış olarak planlanmıştı Cumhurıyet BüımTbknık'ın 4 Aralık sayısında konu ıle ılgılı yazının 2 numarah şeklınde de goruldugu uzere, 12 Kasım'da oynamış olan faya baglı olarak meydana gelen yuzey hrıgı soz konusu yukseltılmış yolu keserek yolun bır yanından dıger yanına geçmektedır Burada da kmgın karşılıkla yanlarında kalan arazı, bırbırlerıne gore 120 cm kadar yana kaymıştır Yuzeydekı bu yana dogru yer degıştrrme mıktan kıngın hemen yanında en fazla olup, kırıktan uzaklaştıkça gıderek azalmaktadır Bunun sonucunda da buradakı kmga komşu ayaklardan kuzeydekı saatın tersı yonde (Şekil 1) guneydekı ıse (Şekil 2) saat yonunde donmusrur (1) Ayaklar uzerındekı tablıyeler ayaklara gore hem yol doğrultusunda hem de yola dık dogrultuda hareket etmış, yol dogrultusundakı hareket ayaklar uzerınde üerı gerı kaymalar şeklınde olmuş, ayaklardakı donmeler de (Şekil 2) bu harekete eklenınce sonuçta bazı tablıyelerın bır bolumu ayaklardan kısmen kurtulmuş, ancak bır koşelerınden bırkaç santrmetre tutu670/20 Anadolu otoyolunda 17 Agustos depremı sonucunda oluşan dıger onemh bır hasar şeklı de lzmıt ıle Hendek sapagı arasındakı kesımde tum dolgular boyunca meydana gelmış olan buyuk boyuttakı oturmalardır Bu oturmalann bır mıktan dolgu yukunden dolayı alttakı gevşek zemındekı sıkılaşmalardan kaynaklanıyor olabüır Ancak bır mıktannın da dolgunun kendı ıçındekı sıkılaşSozu edılen kapsamh depremseUık araşürması ıle madan kaynaklanıyor olması durumunda, dolgulann yakastedüen çahşma, aletsel venlen bılgısayara yukleyıp pımında gerek uygun gereç seçımınde gerekse sıkıştırbehrh olasüıklar elde etmekten çok ote bır çabayı ve büma ışlemlen sırasında yeterınce ozen gosterümemış olgıyı gerekh kdmaktadır Aletsel verüenn dışmda kalan, dugu sonucuna ulaşılacaktrr Bu nedenle soz konusu bu ancak gerek 17 Agustos'ta, gerekse 12 Kasım da meydaoturmalann nedenlerının aynntılı olçumler ıle ortaya çıkanlması ozel onem taşımaktadır Ote yandan, otoyolda ozellıkle Sapanca Golu'nun guney kayısı boyunca meydana gelmış olan dalgalanma şeklındekı deformasyon ıse 'donmuş dalgalar1 olarak adlandınlan ve deprem sırasında zayıf zemınlerde uygun koşullarda oluşan 'çekım dalgalan'nın ethsı ıle meydana gelmış bır hasar turudur Onlem alınması çok masraflı buna karşın otoyolun kullanılmasında onemlı bır engel oluşturmayan, dolayısıyla belırlı zemın ozellıklerıne sahıp yerlerde beklenecek, ancak ozel onlem alınması ıçın yatınm yapıl Şekll 2. 12 Kasım yuzey kınğmın Bolu Dağı yükseltllmlf yolunu kestlğl yerde, kınğın güneylnde kalan ayak saat yönünde donmUştür. mayacak bır hasar turu olarak Basıt bır ınceleme bıle, çokmelenn (veya çokme aşamasına gehp de rastlanü sonucu çokmeyen kesımlerdekı hasann) yapım hatasından kaynaklanmadıgını gostermektedır Yanlış, projelendırme aşamasında yapdmıştır Çok açık olarak anlaşıldıgı uzere projelendırme, konunun onemını gozeten, kapsamlı bır depremseUık araşurmasından yoksun olarak yapdmıştır Konunun can alıcı noktası da buradadır