Katalog

aslında zamanın derınlıklerınde bır yolculuk yapmış oluyoruz" İnsanlık uzaydaki zamanı yakalayabilecek mi? Teleskoplar zaman makınelerıdır Işık, sanıyede 300 000 Mometrelık bır hızla yayümakta, bu yuzden 300 000 km uzaklıklakı bır cısme baktıgımızda, bır sa rayehk geçmışı gormuş oluruz (Bu bügı kurdmını Albert Eınsteın'a borçluyuz) Araştırmacılar Hubble teleskopu üe on ıkı mılyar ışık yüı uzaklıktakı cısımlerı gozledıklerınde de dogal olarak evrenuı yaklaşık uç mılyar yıl daha yenı oldugunu, ga laksılerm ıse henuz yenı yenı oluştukları kanısına varacdkkrdır Gozlenen cısım ne kadar uzakta ıse o kadar eskıdır Pekı teleskoplar, cısımlerın, uzaydaki oluşum tarıhıyle eşıt olan goruntuler gonderebılır mı ? Daha gelıştırılmış teknıklerle, dunyanın ılk oluşum anı (başlangıcı), ızlenebüır mı? Uzmanlar, bu olayları ızleyebılecek kadar hassas teleskoplann yapılmasının mumkun olduguna kesınlıkle ınanmaktalar Fakat hıç kımse bunun gerçekten yararlı olup olmayacagını bümıyor Çunku teleskoplar ne kadar çok cısım algılarsa gokyuzu o kadar gorunmez olacak ve astronomlar yıldızların çoklugundan dolayı gokyuzunu goremeyeceklerdır Kesın olan bır şey var kı, o da uzayın ılk oluşum evrelerının, hatta ılk patlamanın bıle sesı "duyulabılıyor" olmasıdır Uzay atmosferınde, evrenın başlangıç evresıne aıt, o çok guçlu enerjının sogumuş kalıntılan bulunmakta, elektro manyetık bır ışın, rezonans gorevını yerıne getırerek, buyuk ılk anmdan ınbaren algılayabıl"Geçmışın kozmık ışınlaması" olarak adlandırılan bu olayın aynntılan, Cobe uydusu (Cosmıc Background Explorer) taraündan verılendırılmış 900 km yukseklıktekı bır yorungeye yerleştırılen bu gozlem uydusuyla, geçımışın ışınlannm hemen hemen tum yonlerden geldıgı tespıt edılmış Elde edilen verüere gore evren başlangıçta ışık hızını aşan bır suratle genleşmış Bır atom çekndıgmden daha ufak olan ılk evrenın, astronornık olçulere gore, sanıyede mılyarlarca kuçuk parçacıklara bolunmuş olması gerekıyor Cobe uydusunun sınyal lerı, ancak bu şekılde açıklanabılmekte Eger durum boyle olmasaydı, evrenın parçacıklan bırbınnden farklı olarak gelışebılecek zamanı bulabıleceklerdı Ve bu farklüıklar bugun, ışınlama sıstemıyle gorulebılırdı Işık hızını aşan suratlı genleşme ve kozmık patlama gıbı oluşumlar, ılk bakışta bagıllık kuramı ıle ters duşmekte Bu karşıtlık ıse şu şekılde açıklanıyor Eınsteın oğretısı, yalnızca, uzayda bırbırlerıne dogru hareket eden cısımlere aıt ışık hızlarının bellı bır hareket lımıtme dayanmaktadır Ornegm, dunya yonunde seyreden uzay gemılerı gıbı Oysa patlama esnasında, uzaym kendısı ve ıçındekı cısımler, sınırsız olarak buyumeye devam ederler Cobe uydusu goruntulen dunyaya gondermeden once, Andrej Dimitri625/14 bıldıklen boyle esrarengız maddelerın gerçekten de bulundugu ve uzayın da buyuk bır kısmmın bunlardan oluştuguyla sınırlıdır "Evrenın %90'ı belkı de %99'u bu maddelerden oluşmakta" dıye tahmın etmekte astronom Bender. Yenı elde edilen verılen bu tdhmınlerı dogrulamakta Gecelerı gokyuzunde parlayan galaksı lavrımlan, gezegenler ve yıldızlar, aslında çikolatah pasta üzerindeki beyaz krema gibi, yalnızca bırer susleme parçası gıbıdırler Cısımler, pastanın uzeıındekı suslemeler gıbı karanlık madderan uzerınde parlamaktalar Bu kaEvrendekl gerl plan ifiması. BUyUk patlamadan ranlık madde, patlamanın geride kalan. 900 km yüksekliktekl Cobe kıvrımları arasında çok uydusu tarafından ölçuldu. Renkler farklı guçlu bır dokuya donuştu yoğunluklan gösteriyor. ve o zamana kadar uzayda oluştuklannı kanıtladı Burada da bulunan boş alanlar bu karanlık doku ıle aynı neden soz konusu Buden bı doldu re meydana gelen genleşme Astrofızıkçıler, samanyolundan aldıkBaşlangıçta, uzayın, henuz bır ları verılerle, kozmostakı bıçımlenmelerın, atom çekırdegınden daha ufak olkara cısme baglı olarak oluştuklannı oğ dugu zamanlarda, Lmde'ye gore, devamlı wltsch Linde bu teonler uzerınde çalış renmışler Dıştakı yıldızlar galaksılerın hareket halınde olan ılk parçacıklann alanmaktaydı ve 1983 yılında "kaotik patlamerkezı etrafında oylesıne hızh hareket larındakı kurallar geçerlıydı Enerjı, denızma" ıle ılgılı duşuncelerını fızıkçılere açıkedıyorlar kı, eger samanyolu yalnızca godekı dalgalar gıbı etrafta savrulup durmaklamıştı Ne var kı, Lmde'nın fıkırlerı o zarulubılen kutleden oluşmuş olsaydı, yıldıztaydı Kozmosta meydana gelen anı genmanlar henuz kanıtlanamıyordu Bu yuzların hareketlerı sonucunda dagılması geleşme, bu duzensız dalgalanmaları muazden duşuncelen pek cıddıye aünmamıştı rekıyordu Ama karanlık madde, bunları zam bır şekılde buyuttu ve bunlardan gaOysa bugun Stanford Unıversıtesı profesobellı bır çekım gucuyle bır arada tuttugunlaksı ve yıldızların ılk tohumları oluştu ru Lınde, kozmolojının en parlak şahsıyetdan asla dagılmıyorlar lerınden bırı olarak da gostenlmekte Buna gore, bızım hayal edemeyeceUzaktakı yıldızların ışınlarını bırleştıLınde, teorısıyle yalnızca uzayın negımız buyuklukte olan uzay, aslında yıne ren veya saptıran "çekizn mercekleri" den bu kadar buyuk olduğunu açıklam'akduşunemedıgımız kadar kuçuk olan bır de karanlık maddeye gore hareket ederler la kalmadı, aynı zamanda da, duzensız ılk cısmın genışleyerek şışmesınden başka Pekı bu karanlık madde hangı cısımcısımlerden yıldızların ve galaksılerın nıçın bır şey degıldı Cobe uydusundan alınan 9 lerden oluşmakta Bır bolumu kırmızı beverıler, Rus araştıramacısınm teorısını yaz, kahverengı ve sıyah cuce cısımlerden dogrulamakta Ilk patlamanın yankılanmeydana gelır Bunların hepsı bır hıdrojen Uzaydaki oryantasyon ışıklan masına aıt kozmık ışınmalarda en ınce gezegenı olan Jupıter gıbı gok cısımlerdır kıvnmlar dahı gorulmekte Genleşme• Bir yıldızın nığı goreceli bir rahatlık Kımyasal olarak yddıza donuşebüır gıbı olden sonra oluşan duzensız mınık paricinde yeryuzune degismeden ıılaur salar da termo nukleer ateş ıçın gereklı çacıklar, ılk cısım bulutlarınm dagüımıenerjı sahıp degıllerdır nı yansıtıyorlar ve bunlar gerçekten Bu yuzden bazı kozmık cısımler gokde, 'mını uzayda' bulunması gereken yuzunde gorunmezler Kısa bır sure once doiga uiunlugu dalgalanmalara benzıyolar Hubble teleskobu guneş sıstemının yakıUzaydaki ılk oluşumlar, karanlık JJ Yıldız Dunya dan hızta uzaklafiyona nında bulunan, kahverengı cısımlerın gomadde taraundan bıçırnlendırıldı Evdolgo arotıklan aranndaki mesafe buyur runtulerını yakalamış Fakat yalnızca bu kate nıgın rengi kırmızıya donuiur rende kaybolan kutlelerın, hangı bıleranlık yıldızlarla bu bılmece çozulemıyor şımlerden meydana geldıgı, henuz Çunku yenı hesaplamalar uzayın ılk dokozmık bır sır olarak gostenlmekte nemlerınde oluşan atomların karanlık Araştırmacılann, bu konuda şımdılık rridddeyı ohışturnuıy.ı y<l"iiı nlrnadıklannı öalga uzunlugu Samanyolu yıldızlan \80 blnışık I yıhna kadar Calakil NCC | 1288 300 milyon ışık yılı Hubble m derin kif alanmdakll laksller I İ2 mltyar ifik yıbğ lakJıkta LESKOP Yıldızların nıgklarının rengT^IFenın gennlemeıınt Wf|p* konu iundd bilyi verir. Objeler Dunyadan nc kadar ıı/oklaııyorlor.a yöllarına o kadar daha hızlı devam ederler 'hubble iuia'.ı^)akı DUNYA golaksilerdeki nıklar da giderek kırmızaya caiarlar