Katalog

Genel zekâ faktörü ve hayatta Zekâ testleriyle ilgili bazı yaygın iddialara rağmen "g" adıyla anılan tek bır zekâ faktörü IQ testleriyle ölçülebiliyor ve bu faktör hayattaki başarmm göstergesi olarak kabul ediliyor. de edüen sonuçları hıçbır şeküde sorgulamadan buyruk olarak kabul etmektedırler Kamuoyunda yapılan tartışma larda da olaylar çarpıtılmakta ya da yanlış yorumlanmakta dır Zekâ ıle ılgılı bulguların yankş yansıtılmasının nedem ıdeal ıle gerçek arasındaki çatışmadan kaynaklanmaktadır Zekâyla ılgılenenlerın ıdeal yorumu, herkesın doğarken zekâ açısmdan eşıt yeterlılıkte oldugu, ancak yaşamdakı sosyal eşıtsızlıkler sonucu bu potansıyelın farklı şeküleı de gelıştığı yonundedır Ancak gerçekte doga ınsanlara eşıt ddvranmamakladır Tıpkı fızıksel farklüıklar gıbı ınsan ların zeka yeterlılıklerı de ayra degüdır Daha sonra Vdşamda kazanüan deneyımler bu potansıyeh şekıllendırmekle beraber sosyal çevre çok farkb zıhınsel ışlevlen olan kışüe rı entelektuel açıdan eşıt duzeye getıremez Tabıı kı, bıreyın mutluluk ve başansını belırleyen çe şıtlı yetenek, zıhınMesleki becerileHe IQ verileri arasındaki illfki "g"nin bilgiye dayanan olgulann ele alınntasel ışlev ve kışüık unda onemli blr rol oynadığını ortaya koyuyor. Aynca verilerin bazı sosyal sonuçlarla da yaturlerı olduğunkmdan ilintili olduğu görülüyor. dan soz edüebüır Yüktek Savaş Ayakta Başta KaybeaTp km Gunluk yaşamda Yaşama fanu rkk alanı kalabilmek olmak betmemekklşl genel zıhınsel yenin ellnde terlüığın ışlevsel Apk, ve pratlk Yaulf materyaller ve Kendl kendine bilgl toplaonemı, bıreysel deneylm , ytp değerlendlnbinyor ozgurluğe sınırlaEğitim malar getırümeVzmanlaima thtlverslte' Yavaş, baslt, konıtroilii den de zekâ duzeyındekı farklüıkların sosyal eşıtsızlıAvukat, Müdür, ög Canon yanmge yol açabüeceğı Katip, polii, Meslekl retmen, mu klmyager, ğı, hademe makiniit, satıcı tist dilzey potansiyel anlamına gelmekhasebeci yönetid tedır sıkolojıde hıçbır konu ınsan zekâsı kadar yoğun bır araştırma alanı oluşturmamıştır Zekâ ve zekâ testleııyle ılgılı taıtışmalar ınsdnları salt bügıye daydnarı yetüerle olçmenın doğru olup olmadığı uzermde odaklanmaktadır Gerçekte, genel olarak 'zekâ' adıyla tanımladığı mız zihınsp] bır ışlev var mı ve bu gunluk yaşamdd gereklı mı, drye bır soru sorulduğunda bunun yanıtı evet olacaktır Şekıllerı ya da ıçerıklerı ne olursa olsun, zıhınsel yeterlüıkle ılgılı testler kesın olarak, kavrama ışlevmın tum yonleıını ıçeıen genel bır faktorun vaı olduğunu ortaya koymaktadır Bu faktorun ıse kışının gunluk yaşamını onemlı olçude etkıledıgı duşunırimektedır 10 testleriyle olçulen zpkâ kışının okuldakı VP ıştekı perforrnansırıı degerlendııen en onernlı qosterge olarak tanımlanmaktadır Ote yandan, gunumuzde zekâ draştırmacılannın çoğu, bu testlerden el P 70 w Topluluk yüzdderl Topluluğun toplam dağılımı Ynda I oyaan daha uzun blr Ulre isgücunün diiinda (erkek 90 100 110 130 I 20 50 20 'g' faktörünü ayırmak Bu yuzyüın başın dd yapılan zekâ araştırmalan sırasında, bılım adamlan tum zekâ testlerınm hşüen he men hemen aynı şekılde sıraladik larını belırledıler Buna gore zekâ testlerının hemen hepsı genellıkle ogrenme ve bılgı ye dayanan bellı yetılerı olçmek uzere tasarlanmalarına ragmen bır testte başarılı olanların dığerlerını de ıyi yapma ya eğılımlı olduk lan ya da başarısız olanların dıger testlerde de ıyı bır perfoı mans sergıl eyemedıklerı gozlendı Bu paralellık turn bu tur testlerın zı hınsel yeterlılıge ve aynı zamanda bügıye dayanan 5 kr) 22 19 15 14 Yılda 1 aydan daha uzun blr süre ifilz (erkekler) S yıl içlnde böfanmif Bvllllk difi lllfkller den çocuk sohlbi (kadınlar) Yoksul Hapls cezası olan 12 10 21 32 30 7 22 17 16 7 23 15 9 Sürekll sosyal yardım alan (anneler) Yüksekokuldan atılmif 622/4 31 55 17 35 0.4 becerılere ozgu global bır unsuru olçtugunu oı taya koydu Son yülarda ıse, psıkologlar kısaca 'g olarak gosterüen ge nel faktoru, zekâ testleriyle olçulen dığer zıhınsel ışlevler den ayırmak ıçm çalışmalar yuruttuler 'gyı ıstatıstıksel olarak dığer faktoılerden <ıyumak ıçın faktor analızı olarak adlandınlan bır yontem kuUarııl maktadır Bu yuzyüın ortdlarında Ingüız psıkolog Charles Spearman tarafından gelıştırüen faktoı anahijı, olçumleı arasındakı bağıntüarı açıklamaya yonelık asgarı sayıdakı unsuru belırlemektedır Spearman'ın zekâ testleımın analı zınden oıtaya koydugu genel zekâ faktorune dayanan bulguları, Berkeley'dekı Calıfornıa Unıversılesı'nden Arthur R. Jensen ve North Carolma Unıversıtesı'nden John B. Carroll gıbı psıkologlar tarafından da desteklenmıştır Genel faktor çeşıüı zekâ testlerındo kışılerın sergüedıklerı performanslar arasındaki farkhlıkları açıklamaktadır Bu farklar, testın hangı ozel yotenegı deger lendırmeyı arnaçladığı, testın ıçerıgı ve testın ne şeküde uygulandıgnıdan (yazüı ya da sozlu) bagımsız olarak belır lenmektedır Degışık zıhınsel ozellıklon saptamak uzere hazırlanan zekâ testlen aynı zamanda degışık derecelerde 'g' faktorunu de yansıtmaktadır Başka bır deyışle, çeşıtlı testlerden elde edüen sonuçlardan 'g' faktoru ayıklanabü mektedır Ancak her zekâ testı bellı zıhınsel ozellıkleı ı değerlendırmek uzere oluşturuldugundan salt g'yı olçen herhan gı bır zekâ testı yoktur 'g' faktorunu dığerleıınden ayırma çabası, genel zekâyla ılgüı aıaştıımakrda evrımsel nıtelık te gelışmeler saglanmasına yol açmıştır Bunun nedenı ıse, züıınsel ışlevlen olçen testlerın geçerlüıgının, bellı yetenek lerın saptanmasından çok butunuyle bu global faktorden kaynaklandıgını büım adamlanna kanıtlayabümesıdu Zekâ testlerı, bıreyler arasındaki farkları ortaya koymasının yanı sıra, gunluk yaşamda zekâ olarak tanımlanan olgunun da daha yakmdan ıncelenmesıru sağlamıştır Bazı testlerın ıse 'g'yı dığerlerme gore daha ıyı ortaya koyabıl dıgı saptanmıştır Bunlar genellıkle, 'g'nın daha çok çevreye gırmesını gerektıren karmaşık sorular ıçermektedırler Daha karmaşüc sorunlar zıhnın daha ıyı ışletümesını gerek tırmekte ve bu bügı yonetımı de etkııı duıumdakı zekâyı oluşturmaktadır Gerçekte zekâ, bügıye dayanan karmaşık olgulann ele alınması yetenegı şeklınde tanımlanabüır 'g' faktoru ozellüde manük yurutme, sorunları çozme, soyut duşunce ve çabuk ogrenme gıbı züıınsel etkınlüder de onemli bır rol usüerımektedır Ancak genel zekâ faktoru bılgı bınkımı yerıne salt zekâ duzeyını tanımlamasına rağmen kışının bügı bırüamının de 'g' duzeyıyle bağdaştığı gorulmektedır Bunun nedenı ıse, buyuk bır olasüıkla, soz konusu bırıkımın kışının ogrenme ve yenı bügılerı kavrayabüme ozellığını yansıtmasıdır Zekâ testlen uzerınde yülardan ben suregelen faktor analızı araştırmaları sonucunda zıhınsel ışlevlerle ügüı hıyerarşüc bır model oluşturulmuştur Bu sıralamaya gore, sozel yetenek, matemank ışlemlerı ve bellek 'g' faktorunun altında yer almaktadırlar Aynca, daha çok bügıye VP deneyıme dayanan bellı bır meslekle ügüı becerüer de alt sıralarda yer ahyor Bazı araştırmacüar bu sınırlı yeterlılıklerı betımlemek amacıyla "çoklu zekâ" tanımını kullanıyorlar Orneğın Harvard Unıversıtesı'nden psıkolog Hovvard Gardner, çeşıtlı alanlarda kendısını sergüeyen sekız degışık 'zekâ' tum olduğunu belırtıyoı Gardner ' g"nın varlığını yadsı mamakld beraber zekâ testlerının bu degışık turlen olçme de başarılı olamayarağına ınanıyor Aynca büım adanüaıının tdnımlaıma goıe zekanıtı başka çeşıtlen de bulunuyor Bunlar arasında en çok büınenleı duygusal zekâ ve pıatık zekâ, bu ıkı zekâ turu de bellı alanlarda ve koşullarda sergüenen zekâ turlennı tanımlıyorlar Oysa genel aıüamda zekâ daı bu alandakı be cerüerı kapsamıyor "g" faktoru, ogrenme duzeyını duzen lıyor, başka bır deyışle, bügının deneyıme donuşturulme orarunı etküıyor, ancak burüardan herhangı buının yeruu tutmuyor