Katalog

lesnellik ve eğitime yansıması deyışle gereç uzeı ırıde duşunur Usundakını gerece aktaıuken geıeçte yakdladığını da usurıa aktanr Bıuada ustalık onemlıdır Tasarlananın, duşlenemn, anlatılmak ısteneran mad dede geıçekleşmesı bu ustalığa baglıdır Ustaüğa ılışkm ışlemler sureıken estetık algı da Uf bdşındadıı Sureklı değerlendrrme yapılır Bu değerlendıı me nıtelıksel duşunmedıı Sanatçı butun oldsıkklan dener Estetık algının ıkı boyutu, duşunme ve sezgı, urun uzerındekı değışımlpn guzellık adına denetler Bu aşamddd çeşıtlı estetık olçutler uygulanır Sdnatçı tasaı ımına yaptığını yap tığına tasarurunı uyduı maya çalışır Bu ışlemı unlu sanat tarıhçı Gombrich 'makıng and matchmg ' (yapma/uyduı ma) oldrak ta mmlar Yapıtın bıttığı an bu yapma, uyduı ma ışlemının tanıanüandığı ve en uygun bırlık telığın saglandıgı andıı Sonuç, estetık de ğeıleı yuklu yapıttıı Bu, geıçekte saııcılı bu suıeçtıı Bu surecın bılımsel nesnellığe en yakın boyutu nu ustalık oluşturuı Guıecırı oldsıhklan ve sınıılılıkları bu dızı teknık bügı ve uygulama üe keşfıdır Bu bügı, bırbırını ızleyen aşamalarda, bır dızge ıçınde oğrenılu Sanatçmın goı uleıı bır nesneyı ıkı boyutlu resım duzlemıne, ya da boşlukta bu foı ma donuşturmedekı yetkınlığı de bu be cerı ve ustalık kapsamı ıçınde yeı alu Sanatın anlatımsal yaratıcı boyutu, bır başka deyışle sanatçınııı lutelıksel araçları rıın anlamlı ve estetık bır butunluk oluştur mak ıçın duzenlenmesı daha çok sezgıseldır ve ozneldır Bu sureç dızgesel değü butunculdur Yaratılması parça parça da olsa, algıldnmasının bır defada olması gerekır Once usuııda o butunluğu tasarlayan sanatçı yapıtmda o butunluğu yakalayıncaya kadar çabalar Yaptığı ışlem değerlerle [Renk, Çızgı Doku, Bıçım ve Uzam (me kân)] duşunmek ve nıtelıksel sorun çozmektır sanatta nesnellık, sezgıselhk tartışmasından hareketle sanatçı eğıtımıne değınmek ıstıyorumYetenek sınavları de ğerlendırmelerıne yonelık yaptığım bır çalışmada aynı zamanda sanatçı olan oğretım uyelerme şoyle bır soru yo neltmıştını Adayın çızgısını degerlendırırken hangı olçutlerı kuUanırsınız9 Kımüerı bu soruyu yanıtlamış lamüerı ıse bunun tamamen sezgısel ve oznel bır bırüamm sonucu ol dugunu, sanat çalışmalarının nesnel olçute uyamayacağını soyleyerek yanıtlamdktan kaçınmışlaıdır Sanata yonelık eğıtım veren ku ruıııkrdd genel yaklaşım, ogrencının kendı kendıne urdştnma yapması ve saıidtsal so tunldiı kendı başına çozmeye çalışmasıdır Monet, genç sanatçı adaylaıının çızgı gelışımleı ıne yonelık onerısınde şoyle der, "Kotu yapmaktarı korkmadan uzun suıe yapabüdıklerı kadar çok resım yapsınlar Eger resımlerı bır gelışme gostermemışse, bunun drüarnı yapılacak bır şey yok demektır" (Beıttel 1970) Monet'nınonensı sanatta ogretım yontemlerınden ancak bır tanesıdır Çok uretmek ve bunun sonucu butunu, tamı yakalamak bu yontemm ozunu oluşturur Sandttd dgrenmenın bır başka boyutu sorun çözmedır Burada sanatı oğrenen kışıden bır sanatsal sorunu bügı ve deneyım1P çozmesı beklenır Bunu tıpta sanatçüaı gıbı yapmalıdır Bu sorunlaım kımüerı, teknıkle ügüı olabüır ve ustalıkla çozulmesı gerekıı Ustalık oğrenmede kışı bılımsel alana, yakın nesnel davıanışlaı seıgüeı Kınıı soı unlar ıse nıtehkseldır Ozgun bır yapıt ortayd koymada ımge zengırüığı, nıtelıksel bügı ve deneyım gerektırır Sanatı ogrenmede, sorun çozme Mo rıet nın onerdıgı gıbı çok çalışarak kendı kendını duzenleyen devıngenhk ıçınde olmaı Bu tur bır ogrenmede oğrenım suresı de yeterlı olmaz Bu nedenle sanatı kesırüıkle bügüı ve deneyımlı, sanatçı kımlığıne sa hıp öğreticilerin ogretmesı gerekır. Sanatın sezgı boyutuna agırlık vererek ya da sanatın salt sezgı üe bağını kurarak bu alanı oğretümez saymak en azından sanatı oğrenmeyı amaç edıııen gençlere haksızlık olaraktır Unıversıte duzeyınde oğretım ele manlaıının, sanatı ogrenmek ısteyenlerle, sanata üışkın oğrenümesı gerekerüerı an lamlı bıçunde buluşturması gerekır Bır başka deyışle, sanatı gnece oğretmek ıçın çaba harcaması gerekır Ne teknık, ne yenı teknolojüerın sana ta sağladığı olanaklar, ne gerecı denetım altına tutmayı gerektıren ustalık ve ne de anlatım ve yaratıcüıkla ügüı sorunlar bır oğretıcı yonlendırmesı olmadan çozulebüır Kaldı la, bu kurumlarda oğrencıyı kendı halıne bırakmak çok yonlu yanügüarı bırlıkte getırır Bu yanügüardan bizincisi; kendı eğı tımcüığımızı yadsımız olmamızdır Bunu sanatın oğretüebüırhğını goz ardı ederek, sanatsal sezgıyı oğretüemezler arasına yerleştıreıek ve Sanatçı olunmaz sanatçı doğu lur' gıbı bır olumsuz soylemın arkasına sığınarak yaparız tkincisi; oğretım elemanın dan sanatçı olma yolunda pek çok beklentısı olan oğrencüerı duş kıııklığına uğıatırız Dahası onları yaratıcüü< adına kpndı halme bırakarak sanatsal sorunlar ıçınde bunaltırız Sonuçta çok yaratıcı olmasım bekledıgımız genç ya kopyacı ya taklıtçı olur, ya da urunlerınde çok sığ kalır Üçüncüsü ıse sanat sal oğretımı ornekleme yolu üe oğrenen genç, kendısı oğretım elemanı olmayı yeğledığmde aynı, "Bırakınız yapsınlar" yontemını kendı oğrencüerıne uygulama yolunu seçecektır Bu da sanat eğıtımı veren kurumlarda nıtelık duşmesıne neden olacaktır Sonuç olarak Sanatçı ve sanatçı/eğıtımcı yetıştıren yuksekoğretım kuı umlarında yapüan sanat oğıetımının tekrar gozden geçırümesı gerekmektedır Kendımıze şu soruları sorarak ve yanıtlaı ını arayarak ışe başlamalıyız * Sanatın dort boyutunda (Uygulama, Eleştın, Estetık, Sanat Tarıhı) oğretımı tam yapabüıyor muyuz 9 * Oğrencı ve oğretım elemanı olaıak oğretım ıçın ayrılmış o çok değerlı çalışma surelerını yeterınce anlamlı kullanabılıyor muyuz' * Derslere hazırlıklı, ornekleıle desteklenmış, derın bügı üe gırebüıyor muyuz 9 * Kendı bügı ve deneyımımızı oğrencıye aktarmak ıçın yenı yontemler araştırıyor muyuz' * Sanatçının bıreysel toplumsal kıütu1 rel sorumluluğuna kafa yoruyoı muyuz' ' Bu büıncı oğrencüeı ımıze verebüıyor muyuz' * Oğrencüerın sanatı oğTenme gereksınımlerı nelerdır'11 Bır derste oğrendığı gorsel ya da duşunsel estetüc bügı ve deneyımı nı bır başka deıste uygulayabüıyor mu' Bu nu araştırıyor muyuz' * Zamanımızı, paramızı bunca haıca dığımız halde, neden kulturel bügibizlığımız artarak suruyor'? * Sanatın oğretımı konusunda aıaştırrna yapabüıyor ve bu konuda yapüan araş tırmaları ızleyebüıyoı muyuz 9 Sanatta sezgısellık ve nesneüık tartışması bızı en çok sanatsal yaratma surecı çozumlemelerı boyutuyla ügüendırmektedır Çunku, bu çozumlemeleı sanatın oğretımıne yontem açısmdan ışık tutucu nıtelüctedır Kaynaklar Arnheim R 1969 Visual 'nunhng Berkeley Urııver'îity of Calıfornıa Press Arnheim, R 1960 Art and Visual Petceptıon A Payrhology of the Cıudlıve Eye Fdber and Kaber Lon duıı Beıttel KR 1970 Skeelches Toward A Psycho logy of Learnıng ın Art Pappas G Concepts ın Aı t dnd Educdtıon An AnthologyofCurrantlssues TheMacmü lan Company London Ecker WD 1966 . The Artıstıc Process as Ou dlıtatıve Problem Solvın Readıngs ın Art Educatıon (ed By WD Ecker E W Eısnuı) Blaısdell Pub Co lcndon Efland AD I99S The Spıral dnd The Ldttıce Changes m Cognıtıve Leaırang Theory wıth Implıcatı ons for Ari Lducatıon Studıes ın Arl Educatıon 36 (1) Gaıdner H . 1989, Artıstc Intellıgences, Aıt Educaüon 36 (2) Karaesmen H 1998 Sanatta Büımde Nesnellık CBTS 589 Mooı H, 1966 Henry Moor onSculptuıe Ed by Phüıp Inmes s 62 Mardon<ıld London VVeıner, ] S 1996 Agıng through the eyes of Mont Alexander Von Humboldt Stıftung Mıtleılungen Nr 68 p 3 4 Vfflttam Turner, Ktyıyo Yaklafan Kayık anlağın mantıksal gucunuıı saıidtsal ve bılımsel buyuk buluşlarda bırbırını dengele dığını, bu ıkı büeşemn bırbırının karşıtı ol mayıp, bırbırını tamamladığını soyler "An cak bu denge, mantıksal guce bağlı bıçımlenmış reçeteler gorsel sezgının ve yargının yerıne geçerse sanat adına bozulur" der (Arnheim 1996) Unlu ingüız heykelüraş Henry Moor ıse bır soyleşıde şoyle der, "Usun mantık dışı, büınçaltı ve ıçgudusel bolumlerı sanatçının yapıtında rol oynadığı kadaı, bu ışlem de bılınç alanının da etkın oldugu bır ger çektır Sanatçı butun kışüıgı üe ışıne yoğunlaşır Bu kışüığın büınç bolumu ıküemlerı ço Aynm noktası Sanatı bılımsel nesnellıkten ayıran ışte bu boyutudur Bu nedenle bılımsel nesnellıkle karşılaştırmada sanat Sağhksız yapı lanmış" bır alan olaıak tanımlanır (Efland, 1995) Sayın Karaesmen ın, degerh sanatçı Selim Turan'la yaptıgı soyleşıden aktardıklarınm, bu yazıda açıklanmaya çalışılan larla yakın ılışkısı vardıı, "Saııatçı sezgıyle NasıP' ' sorusunu araştırırken, büım ınsanı "Nıçm'?"e yonelır (Karaesmerı 1998) Bır araştırmada, Monetnın resımle rınde uyguladığı eş zamanlı zıtlıkla renklerın ışıga en yakın pırıltısını nasıl elde ettıgı anla tılır Monet bır soyleşıde şoyle der, "Olmayacağı yapmayı denıyorum, ışığı tek başı na resmetmek ıstıyoıum1 (VVernes, 1996) Monet, renk kanşımlarında karşüaştığı bu ? sorunun ' Nasü "ını araştırırken o yıllarda büım ınsanlaıı ıkı tuı renk elde etmenın [(1) subtractıvesuzulerek (2) addıtıveeklenerek] "Nıçın'"ını ve ' Neden'"ını araştırıyor du Yıne unlu Ingılız ressaın Turner, eş zamanlı zıtlığı rpsmmde kullanarak ışığı elde etme teknığını, ızlenınıcüeıden 40 yü once bulmuştu Arnheim algının sezgısel gucu üe Claude Monet, Porlamento Londra zer beüeğı duzenleı ve en onemlısı sanalçıyı aynı zamanda ıkı yone bırden gıtmekten korur" (Moor, 1966) Ozetle sanatta sezgı ve bılımde sezgı ve sanatta nesnellıkle büımde nesnellık yaratıcı sureçlerde bırbırınden ayrılırlar Yo ğurüukları etkııüüdeıı bırbırınden faıklıdıı Sonuca, bırı nıtPİıksPİ sımgeleı ve tormlarla, otekı, nıcel sımgeleı ve foı rnlarla ulaşır Sunuçta ıkısının de vardığı son nokta butunluk tur Unlu matematıkçımız Cahıt Arfın, "Matematığın Şıır Yonu" adlı yazısında belırttıgı gıbı, sonuç büım ınsanı ıçın de, sanatçı ıçın de estetık hazdır Estetık haz, sonuçta ortaya çıkan aıüamlı dengelı uyumlu butunluk karşısında duyulan hazdır (Arf 1998 CBT 564) Werner, Monet üe ügüı makalesınde şunu soyler 'Sonuçta, büım ve sanat en az bır amaçta bırleşmıştır, ınsanlığı zengınleş tırmek Tartışmaların sanatçı eğitimine yansımaları Her zarnan yazılarırnda sanat pğıtımı nın heıkes ıçın olanına değınırdım Bu kez * Pıo! Dı Mustafa Kcmal Unıvcısıtesı Guzel SanaÜar Fakultesı Dekanı Antakya 622/17