Katalog

Akdeniz belırlendıgınden, bır malrn bınlerce farkh fıyatı olabılırdı Bır başka deyışle, bır çıft sandalet on hurmaya, 7a dd bır kılo bugdaya ıkı lıtre katrana eşıt olabılırdı En uygun fıyat neydı? Durum oylesıne çapraşıktı kı, kımse kârlı bır alışverış yapıp yapmadıgını büemıyordu Tkrıhte ük kez, ınsanlar çok sayıda mdlld karşı karşıya gelmış ve onca farklı fıyat karşısında ılk kez kafası kanşmıştı Degenn bellı bır olçute baglanması artık kaçınılmazdı Mezopotamya'dd bu olçut degerlı bır sus eşyası sayılan gumuştu Gumuşun verımı yıldan yıla pek degışmedıgınden, degerı de degışmıyordu Bu nedenle, gumuş boylesı bır olçut ıçın bıçılmış kaftandı Mezopotamyalılar yontemın sagladıgı yararları kdvramaktd hıç gecıkmedıler ve keresteden arpaya, her tur malın fıyatını bellı agırlıktakı gumuş ' şekel" lerle belırtmeye başladılar Yontemın en guzel yonu gumuşun kolayca taşmabıknesıydı Gumuş bır parayla krallar yasaların çıojıenmesıne de bellı bır eder bıçebüıyorlardı Eşnunna kentı yasalanna gore, bırının burnunu ısırmanm cezası 60 gumuş şekel, tokat atmanın kı ıse 10 şekeldı Babü ya da Ur gıbı kentlerde yaşayanlann faturalarını nasü odedıklerı ıse onlann kını olduklarına gore degışırdı Nufiısun onda bırını oluşturan en varhklı kesıt genel lıkle farklı bıçımlerde gumuşle odeme yapar, kamüerı de, bır kefesınde taştan bır agırlık olan terazının otekı kefesıne konmak uzere, kese ya da çanaklarında degerlı maden parçaları bulundururlardı Ustsınıfın lamı uyelerı ıse, bellı agırlıkta gumuş sıkkeler dokturmek gıbı, çok da ha elverışlı bır yontemı benımsemışlerdı Tab\e\ lerde bu sıkkelerın adı, "halka" para anlamına gelen, "har" olarak geçıyordu Agırkklarına gore 1 ıle 60 şekel arasında degışen bu halka paraların Bdbıl'dekı bırıktırılmış bır degerı temsıl etmek uzere uretıldıklerı açıkça ortadaycü Bır Babll Kralı Hammurabl (MÖ başka deyışle, bunlar ılk 17921750) CUnef Tannsı basılan paralann ataları Shamask'a yüzünü dönmüf. olma rutelıgını taşıyorShamask, ünlU Hammurabl lardı Yasaları 'nı içeren sütunlann Ote yandan, bu turde bu Uzerinde duruyor. paranın degen çok yuksek oldugundan, Mezopotamyalıların yaşamında pek onemh bır yer tutmuyordu Bu yorenın ınsanları odemele nnı bakır, teneke kurşun ve arpa gıbı, daha alçakgonullu para bıçımlerıyle yapıyorkrdı Gumuş ve arpa gıbı olçu lebılır mal bıçımmdekı paralar gundehk yaşamı kolaylaştırdıgı denlı guçleştırmekteydı de Tapınak gorevhlerı bır yıl once bıı katırla odeme yapan çıftçının vergı artışını he saplamak ıçın aıtık ter dokmek zorunda degıldı Gumuş şekeller karmaşık matematıksel ışlemlere kolaylıkla uyum sağladıgından, borçlardan kaynaklanan bıleşık faızın hesaplarımdsı artık bebek oyuncagı ıdı Bır tarıh uzmanına gore, Mezopotamyalı yazmdnldr bu ışlemlerı gerçekleştımlerken logarıtma ve uslu sayılarla da ılk kez karşı karşıya gelmışlerdı Para kavramını ılk oıtaya atan Mezopotamyalılar ol makla bırlıkte, Yakın Dogu'nun otekı eskı uygarlıklan da kavıamı benımsemekte hıç gecıkmedıler Mısır'dan Surı ye'ye dek uzanan Dogu Akdeniz uygarlıkları gelışıp ser Dünyanm Ilk madeni paralan, MÖ 7. ve 6. yuzyıllarda Udya'da elektnım denllen doğal altıngumuf alafimından yapılmıştır. pıldıkçe, salt takasa dayalı eskı sıstem de gıderek rafa kalıle gumuşun dogal bır alaşımı olan elektrumdan yararlandırıldı ve bunun yerıne genelde gumuş olmak uzere, başdJar Aşagı yukan aynı donemde, bır rastlantı sonucu, ka yerel deger olçutlerı benımsendı Çınlı krallar da, uzerlermde nerede uretıldıklerını ve agır Eskı çaglarda tıcaret gelıştıkçe ınsanlar da para olalıklannı belırten damgalar taşıyan, bıçak kesımınde mınık rak neyı kabul edeceklerı konusunda daha seçıcı davranbakır parçalarından oluşan ılk paralarını bastırdılar maya basladılar Sonunda çogu Yakın Dogulular yaklaşık Yuvarldlrpdralar ıse Çın'ın yaşamına daha sonradan gırdı IO 1500 yıllarında tek bu olçutte, gumuşte karar küdılar Bu yuzyılın başlarında, Dtinyanın Yedi Akdenızlı haddecıler tıcaretı hızlandırmak amacıyla, paraHarikası'ndan bırı olan, Efes Artemis Tapınağı'nda nın kolaylıkla taşınmasını sağlayacak yontemler gelıştırdı yapüan kazüar sonucunda ılk kez gun yuzune çıkarılan ler Mısır'ın kımı yorelerınde halkalar yaygınlık kazanırLıdya sıkkelen gunumuz paralannın temel ozellıklerıne ken, kımı yerlerde de çubuk bıçımınde altın ya da gumuş sahıptı Inceden ınceye olçulmuş degerlı maden parsıkkeler agırlık kazandı çalanndan oluşan sıkkelerın uzerinde aslan ve guçlu Tum bu gelışmeler Akdeniz yaşamına yenı bır bocanavarlann resımlerı vardı Bu sıkkeler Lıdya kralların yut kazandırdı Paranın ortaya çıkışıyla bırlıkte uzak kıyıdan Krezus'e oylesıne bır servet sagladı kı, adı tarıhe bollardakı toplumlar yepyenı bır konuma geçtıler 1 Bu toplumlar Fınıkelı ya da Sunyelılerle tıcaret ılışkılerı kurabıldıklerı ıçın artık kendı kendılerıne yetmek zorunda degülerdı Bundan boyle tek bır urun uzerinde uzmanlaşabılırler, boylelıkle daha uretken olabılırlerdı Boylesı bır uzmanlaşmayla edınılen servet soylencelere konu oldu Ateşlı Mıkan sa vaşçılannı tunçtan zırhlar ve savaş arabalany la donatarak onlann utkudan utkuya koşmasına neden oldu Tutankamon'un mezanru donatarak ruhunu gorkemlı bır bıçımde otekı dunyaya gonderdı Suleyman'ın saraymı oyle sıne goz kamaştıncı guzellıklerle bezedı kı, Saba Melıkesı büe bu guzellık karşısında so luksuz kaldı Bu kllden yapılmış semboller İran Susa'da MÖ 3300 yıllannda Ne var kı, Dogu Akdenız'de para olarak kullanılmiftır. Soldan sağa: koyun, yağ kavanozu, glysl, madeni kullanılan gumuş ya da altından halka, kulçe ölçü birimi, bilinmeyen blr eşya, ve başka blr glysl... ve parçalar gunumuz parasmdan bır haylı farklıydı Bunlarda, gunumuzun parasından farklı olarak, lugun sımgesı olarak damgasını vurdu eksık tek bır şey vardı Gerçek oldugunu kanıtlayıcı gozle En kuçugu, 0,17 gram agırlıgında farklı bırırnlerden gorulur bır guvence Boylesı bır guvence olmaymca, çok oluşan Lıdya paraları yaşamın her dalında herkes ıçın kışı bunları bır yabdncıdan dlmaya çekmıyordu Bu guvengeçerhydı Bu yontem kısa bır sure ıçınde komşu Yunan ce ancak yetküı bır kışınm bır pararıın soz verüen agırlık kentlerı tarafindan da benımsendı Bırkaç on yıl ıçınde ve büeşımde oldugunu onaylamasıyla saglanabılırdı Yunan kralları uzerlermde tann ve tanrıçalannın resımlerı olan katıksız altın ve gumuşten goz kamaştıncı sıkkeler Yakın Dogu'nun eskı çag uygarlıklannda kral ve tucbastırmaya basladılar carlar paranın uzerıne kendı muhurlerını bastırmak suretıyle bu guvenceyı saglama yoluna gıttıler Boylece MezoBu yenı Yunan paralan Avrupa uygarlıgının temel potamyalıldr en azından paranın agırlıgı konusunda emın taşlanndan bırı durumuna geldı Ceplerınde çok fazla oluyorlardı Ama bu tuı onlemler onlarm aldatılmasını enbozuk para taşımak zorunda kalmayan Yunanlı tuccarlar gellemeye yeterlı degıldı Hüeye karşı çok daha etkılı onSıcılya'dan Ispanya'ya dek tum kıyı kentlennı dolaşarak lemler gerektıöfi su gotuımez bır gerçektı lsraıl'ın kuzey bır yandan ender bulunan guzel şeylerı satın aldılar bır kıyısmda eskı yerleşım bolgelerınden bın olan Dor kenyandan da sanat, polıtıka ve felsefe alanındakı goruşlerını tınde yapılan kazılarda ıçı hemen hemen 10 kılo agırlıgınburalara yaydılar IO 4 yuzyüa gelındıgınde ulke smıı da gumuş parçalarıyla dolu, yaklaşık 3000 yıl oncesıne aıt lannı genışlettıkçe altın ve gumuş stoklannı da arttıran toprak bır çanak bulundu Buyuk lskender uzerinde kendı resmı olan paralar bas tırıyordu Bu paralar, bır bakıma, bır ımparatorlugun nasıl Ne var kı, bulunan bu gumuşlerın saklanış bıçımı oluşturuldugunu tum dunyaya duyuran bır araç nıtelıgınkendılermderı çok daha ılgı çekıcıydı Gumuş parçalar deydı farklı yıgınlara aynlmış ve her bırı bır kumaşa sarüarak uzerlerıne resmı muhur basılmış kılden bır yafta ıLştırıl Gerçekten de, cebımızdekı ufaklık paralar sayesınmıştı Bu yaftalar bır bakıma ımza ışlevı goruyordu de Batı dunyası bugunku duı umuna ulaştı Para hıç ortaya çıkmamış olsaydı, bugun hepımız hâlâ takasa baglı bır ekonomıde yaşıyor olurduk Para tıcaretm yollannı açtı, İlk para Anadolu'da tıcaret ıse uzmanlaşmaya neden oldu Uzmanlaşma da, Bu genelde 10 600 yıllarında kımlıgı belırsız bır dolaylı olarak, çagdaş toplumların ortaya çıkmasma Anadolu kraUıgmda yuvarlak madenı parçalann uzerıne olanak tanıdı damga basma bıçımıne donuşturuldu Lidya adıyla bdıRita Urgan nen bu krallıkta tuccar ve koku uretıcılerı dunyanın ük Kaynak Dıscover Ekım 98 parasını bastırdılar Soz konusu paralann basımmda altın 622/19