Katalog

Paranın beşiği Anadolu ve Para toplumlara biçim vermiş, Mezopotamya ticaretine ivme kazandırmış, matematiğin gelişmesine katkıda bulunmuş, memur ve kralların vergiler toplayıp para cezaları uygulayarak yan gelip oturmasına neden olmuştur. mazdı" Eskı çaglardan kalma metmlerden, pararun Yakm Dogu'da ortaya çüctıgı andan ıtıbaren herkesın ügısını çektıgme tanık oluyoruz 1 nsanın ıçını daraltan kuçucuk odada karşısındakı kadının soyledıklerını kavramaya çalışan yazman, yuzunde cıddı bır ıfadeyle, ıskemlesmde donup duruyor. Sippar'ın en varlıklı aılelermden bırının uyesı olan ve tapınaktakı dınsel torenlerı yuruten genç kadın ışle ügılı bır konuyu kayda geçırmesı ıçın yazmanı odasına çagırt mış Soyledıklerme bakılırsa, tapınaga gırdıgınde ana babası ona halka bıçımınde ırı bır gumuş parçası vermiş Gumuşun degerı bır hızmetkânn 60 aylık emegı karşılıgında kazanacagı ucrete denkmış Genç kadın bu gumuşle toprak almaya karar vermiş Bu nedenle, yazmandan bır ıkı aynnuyı kayda geçırmesını ıstemış Yazman ışıra bıurınce tabletı arşıve kaldınyor Soz konusu tablet 19 yuzyılın sonlarında Fırat boylanndakı, şımdı Irak olarak bılınen, Sıppar oren yennde yapılan kazüarda bulunana dek, 3700 yıh aşkın bır sure boyunca karanlıga gomulu kaldı Benzer tabletler gıbı, bu tablette de gumuş halka bıçımınde olan ve yeryuzunde ılk paranın basümasından ıkı bın yü once tedavulde olan, eskı ve gızemlı bır paradan soz edılmekteydı Soz konu su tablet yazüdıgında bu para, belkı de, bın yıldır tedavul deydı lnsanoglu para kavramıyla ılk kez ne zaman yuz yuze geldı 9 Bu kavramın ortaya çıkışı hangı koşulların etkısıyle oldu ? Ve bu kavram onu yaratan eskı çag toplumlarını nasıl etküedı? Yakm bır geçmıse dek büım adamları tum bu soru lara yanıt getırdıkler>ru duşunuyorlar, ılk sıkkelerın 6 ya da 7 yuzyılda Akdenız kıyüarında ortaya çıkan ve dunyamıza Partenon'u, Eflatun ve Aristo'yu kazandıran uygarlığın bır urunu oldugunu sanıyorlardı Gelgplelını, artık çok kışı konunun bu denlı basıt olmadıgını bılıyor Eskı çağlardan kalma tapınak lesımlerı, kıl tabletler ve topraga L gomulu sıkkeye do^ ^7 nuşturulmemış ma denler gıbı, bırbıık rınden çok farklı bul gulardan yola çücan büım adamlan çok daha eskı sıkkeler, gumuş ve altın parçalar, ırı halkalar ve ışıltüı kulçelen gun yuzune çıkardüar Bu sureç ıçmde paranm kokenlerı de gunluk guneşhk Akdenız kıyılarmdan daha otelere, Mezopotamya'dakı dünyanm en eskı kenüerıne taşınmıs oldu Büım adamlan, bu yorede yasayan varlüdı kışüerın 10 2500 yülanndan, belkı de bırkaç yuz yü daha oncesınden berı parayla haşır neşır olduklannı one suruyorlar ve Mezopotamya'da gumuşun, tıpkı gunumuzun parası gıbı, bır degış tokuş aracı olduguna dıkkat çekıyorlar Çok sayıda büım adamı, paranm daha da esküere dayandıgına manıyor, ancak elde hıçbır yazüı belge olmadıgından bunun kesm olarak kanıüanamadıgına parmak basıyorlar Toplumları biçimlendirdi Para oldum olası toplumlara bır bıçım vermiş, Mezopotamya tıcaretme ıvme kazandırmış, matematıgın gelışmesme katkıda bulunmuş, memur ve kralların vergüer toplayıp para cezalan uygulayarak yan gelıp yatmalanna neden olmuştur Tunç çagında Akdenız kıyüarı uygarlüdannda gelışen para, denız tıcareünm dallanıp budaklanmasına, bol gelır getıren kuçuk sanayı daUannm ortaya çüanasma ve çok buyuk servetlerm toplanmasına yardımcı olmuştur Mıssourı Fyalet Unıversıtesı ekonomı uzmanı Donald Trump ırı behrttıgı gıbı, ' Para olmasaydı, servet de ol I 3300 yıllık blr duvar panosu. Mısır, Thabes'de bulunan pano terazide tartılan altın halkaları resmediyor. 622/18 Mezopotamya'da 10 3000 yümda yazmanların, tahıl sevkıyaüanyla ügüı kayıtlarını duşmek uzere basıt resımlı yazılardan yararlandüdarını, beş yuz yü sonra bu resımlı yazüarın, çıvı yazısı adı verüen, daha esnek bır yazı turune donuştugunu goruyoruz. Paranm ınsanoglunun odagı dunımuna gelmesı, buyuk bır olasüüda, Mezopotamyalüann ük kentlerı kur mak amacıyla çamurdan tuglalan kıreçlı harçla sıvadıkla n doneme rastlar O gune dek Yakm Dogu'da yasayan msanlar oncehkle tanm ve avcüıkla geçınmekte, kendı uretemedüderını takas yoluyla başkalarmdan sağlamaktaydüar. Ancak IO 3500 yülannda "zıgurat" adıyla bümen ve uzerlerme tapmaklannı kurdukları yapüarı oluşturmaya başladüar Zıguratlarm dıbını de, ıç ıçe gıren sokaklar ve mınık tugla evlerle çevreledıler Bu yenı tapınakların sYıslenıp bezenmesı, tapmak gorevlüerme hızmet verılmesı amacıyla, çok sayıda ınsan çıftçüıkten zanaatçüıga yoneldı Bu donemde çok sayıda tas ustası, kuyumcu, sepıcı, dokumacı, gemı yapımcısı ve marangoz turedı Bırkaç yuzyıl ıçınde kentler gıderek buyudu ve ekonomık yaşarna da baglı olarak gıderek gelıştı ve daha karmaşık bır yapıya burundu Boylelıkle, da ha oncelerı kapalı aüe ekonorrusının egemen oldugu bu yerlerde ük kez yuzlerce urun ve bunlan alıp satan bır yı gın ınsan bır araya toplanmış oldu Bu ılk metropollerde yaşamm ne denlı karmaşık bır duzeye ulaştıgı konusunda Yakm Dogu'da koy evlerı ve kent tapınaklannda yapüan kazüar sonucunda elde edılen ve dunyanın en eskı muhasebe kayıtları sayılan 8162 adet kü sücke bıze ışık tutabüır Bu sıkkelerı ınceden ınce ye araştıran Teksas Unıversıtesı kazıbüım uzmanı Deinise SchmandtBesserat onları bıçımlerı ve uzerlermdekı ımlere gore smıflara ayırdıktan sonra bümen en eskı yazılı ımlerle bır kıyaslamaya gıttı SchmandtBesserat sonuçta her sıkkenın bellı bır malm belırb bır müctarmı temsü ettıgme ve koy südcele rıyle kent sıkkelen arasmda garıp bır farka tanık oldu Kentlenn doguşundan oncekı kuçuk toplumlarda, Mezopotamyalüar duzenlı olarak, uç temel malm farklı mıktarlannı temsü eden yalnızca beş farklı turden yararlanıyor lardı Bu mallar insan gücü, tahıl ve keçi ya da koyun gÜDi canlı hayvanlardan oluşuyordu Ote yandan, kentlerde mallarm çeşıtlıhgı nedenıyle 16 tur sıkke ve bunların alt sınülardan yararlanüıyordu Dahası, bu maüar aı tık çıftlık unmu olmaktan çüanış, mo büya, ekmek ve dokuma güDi, bellı bır uretım surecmden geçmış mallardı Boylesıne bır bollukla yuz yuze olan ınsanlarm alışverış etmelerı, kuşkusuz hıç de kolay degıldı T^kasa da yalı bır ekonomıde heı malm degerı otekı mallara goıe ^