Katalog

BİLGİSAYAR 6RAFİK BİLGİSAYAR DÜHYASI nın gelışımınıın basından berı denenmekteydı llk tıcarı versıyonu ıse geçen yıl Auto Desk fırması tarafından 3D Studıo adıyla pıyasaya surulmuştu Gene de bu yenl ozellık mımarı tasa rımın takdımındebır zengınlık getırmesıne karşın bır tasarımın hazırlanmasında ve ırdelenmesınde kullanılamıyor Stereoskopık çalışma ortamındakı asıl onemlı ılerleme sıbermekan (eyberspace) denemelerıdır Sıbermekanlar butunuyle ınsanın beş duyu organını harekete geçırerek gerçekte varolmayan (vıtual realıty) b'r dunyayı yaratmayı amaçlamakta Bu ortamda elektronık gozlukkulaklık elektronık eldıven ya da elbıse sayesınde ıma|in ıçınde yuruyebılınmekte mevsım olanakları hıssedılebılmekte ve objelerın yerı değıştırılebılmektedır (Şekil3) Yakın bır gelecekte soz konusu teknık ıçınde el yordamıyla tıpkı çamurla oynar gıbı objeler şekıllendırılebılecek ve değışık geometrık operasyonlar yapılabılecek (ŞeklU). Auto DeskCyber Space Research Team ın tıcarı bır versıyonu yanında Washıngton Unıveersıtesı Human Interface Technology Laboratory de çalışmaların son aşamaya geldığı belırtılmektedır (5) Daha şımdıdon olektronık eldıven Data Glove ılk elektronık eıbıse Data Suıt ın patentlerı alınmıs durumdadır Bu teknıgın ılk tıcarı aplıkasyonu ıse Swıvel 3D nın Machıntosh versıyonu ıçın gerçekleştırılmektedır Ancak sıbermekan henuz çok yenı bır teknıktır ve bır çok algılama sprunu vardır En onemlı sorun elektronık gozlukte yaratılan goruntunun netlığı, bugunku goruntL tuplerının kalıtesıyle sınırlıdır Imaj ıçınde yurunebılmesı ıçın sanıyede en az 30 karenın goz onunden geçmesı gerekıyor kı bu da mevcut bıreysel bılgısayarda henuz mumkun olamıyor Goz sağlığı açısından ekrandan yayılan ışığın zararları ve gerçekte var olmayan ortamın psıkolojı etkılerı de henuz tam olarak kestırılemıyor Ikıncı en onemlı çalışma alanıysa bılgısayarla yaratılan hologratık goruntuler dır Hologralının avantaji, bılındığı gıbı herhangı bır ara eleman gerektırmenın gelışımınıın başından berı denenen, gerçek uç boyutlu mekansal ımajlar olmasıdır Gunumuzun holografılerı opak ve 90 dereceden daha buyuk açılarda yaratılabılmektedır Bu konudakı onemlı çalışmalardan bırı olan holovıdeo MIT tarafından gelıştırılŞeklis mektedır Teknık, gerçek zaman hareketlerı (RealTıme) ıçınde ama tek renklı bır ortamda, mınyatur bır obje ımajını yaratabılıyor Goruntuler uç boyutlu bır holoskop, yanı uç boyutlu bır ekran ustunde gerçekleştırılmekte (6) Texas Instrument fırmasıyla klasık holografı kuralları dışında gerçek anlamda x, y ve z koordınatlarına bağlı olarak tasarlanan Omnı Vıew adlı bır teknığı gelıştırmektedır Holografıler dığerlerınden farklı olarak yarı şeffaf bukuk ve helozon bır ekran uzerıne duşurulerek yaratılmaktadır Ancak bu teknıklerın hepsı tek renklıdır Tam renklı ımaj yaratabılen Art gıbı fırmalar da vardır ama bu Phscologlam lar bır çok açıdan çekılmış bırden fazla holografının bır yerde odaklanmasıyla gerçekleştırılmekte ve henuz pratık bır çozum olarak gorulmemekte (Şekll 5). Ulaşılan teknık duzeye bakıldığında, bugun ıçın holografı teknığı mınyatur ve tam olçek boyutunda gelıştırılıyor özel lıkle araba tasarımı ıçın tam olçek bır ımajın yaratılması prototıp modellerın yapımı zorluklarını ortadan kaldıran bır çozum olarak gorulebılır Ancak bu teknıkte de henuz doğrudan goruntu uzerınde operasyonlar yapılamamakta Sıhırlı bır el gıbı uç boyutlu gorsel ımajın ınsan tarafından şekıllendırılmesı belkı de bıtmekte olan yırmıncı yuzyıl son mucızesı olamayacak Tasarımı gorselleştırme evrımının son halkası da Ama mımarın muşterısını, var olmayan evınde gezdırmesı o kadar da uzak g o runmuyor (1) Brıdges Alan (1985) Any Progress ın Systematıc Desıng CAAD Futures Delfet (2) Oxman Robert Oxman Rıvka Radford Antony (1990) The Language o) Archıtectural Plans, RAIA Australıa (3) Mımari lasarım teorısi konusunda daha detaylı bılgı ıçın Akın ömer (1986) The Psychology of Archıtectural Desıgn Pıon Lımıted England (4)BoverTGR (1972) The Vısual World of Infants, Perceptıon Mechanızm and Models Readıng from Scıentıfıc Amerıcan W H Freeman Company pp 349357 USA (5) Mac Nıcol Gregory (1990) What s Wrong wıth Realıty Computer Graphıcs World Yol 13, No 11 pp 102108 (6) Emmett Arıelle (1991) Mıracle Hologram, Computer Graphıcs VVorld, Yol 13, No 2, pp 4452 Bilgisayarda çeviri ne dupumda? Dünyanın bir çok ülkesinde, tam ve doğru çeviri için yoğun çalışmalar sürüyor. Çeviri:Nezıhe Bahar . ılgısayar endustrısının ılk yılların!dan berı konuşma dillnin çevlrlsl, 'bu bılım dalının amaçlarından bırı oldu 1966da ALPAC (Automated Language Processıng Advısory CommıtteeOtomatık Dıl Işlem Danışma Komıtesı) raporunda, otomatık çevırının yakın gelecekte mumkun olamayacağı açıklanıyordu ABD de otomatık çeviri çalışmasını 10 yıldan uzun bır sure aksattı, ancak Avrupa ve Japonya'da araştırmalar devam ettı 1989 da Japonya Tıcaret ve Sanayı Bakanlığının destekledığı 10 yıllık bır çalışma, ALPAC ın tavsıyesıne yol açan tum koşulların tamamen değıştığını ortaya çıkardı Bu çalışmanın sonucunda makıne çevırısının hem pratık olacağı hem de belırlı araştırma gereksımmlerı ve bellı dokuman turlerının ucuz bedelle uretımı ıçın zorunlu olduğu belırtılmıştı ilk çeviri sistemlerlnde, kaynak dıl, hedeflenen dıle sozcuk sozcuk çevrılıyordu Bu çeviri sıstemlerınde cumle yapılarında buyuk çeşıtlılık olduğu ve bır sozcuğun değışık gorevlerı farklı anlamları olabıleceğı gozden kaçırılmıştı Bugun kışısel bılgısayarlar ıçın mevcut ucuz çevırı programlarının çoğunda bu yetersızlık vardır Soğuk savaş yıllarında, Rus teknolojisının gelışımını ızlemek ısteyen ABD IBM ın Mark II denen kelıme kelıme çeviri yapılmasını sağlayan bır çeviri sıstemı ıçın gereklı fonu sağladı 1970 de Mark II 1964 te çalışır duruma gelmış olan SYSTRAN program ıle değıştırıldı Şımdı Translatıon Systems şırketıne aıt olan Systran sozcuk sozcuk çeviri yerıne cumlenın sıntaksının analız edıldığı bır yontemle çalışır Systran çeviri programına, bedelını odeyerek modemle ulaşmak mumkundur Bu programın ış ıstasyonlarına taşınması duşunulmektedır Şırket 20 den fazla dıl çıftı ıçın karşılıklı çeviri sağlamaktadır PAHO (Pan Amerıcan Health Organızatıon) ıkı çeviri sıstemı gelıştırmıştır Spanam ve Engspan Bugun bu dıller mılyonlarca sozcuğun çevırısını yapmıştır PAHO kendı sıstemının ış ıstasyonlarına taşınması ve ek dıl çıftlerı gelıştırılmesı ışlerını destekleyecek bır kamu sektoru destek konsorsıyumunu organıze etmıştır LOGOS ılk olarak ABD Hava Kuvvetlerı ıçın gelıştırılmıştı Bugun Logos çeşıtlı IBM modellerı ve Wang bılgısayarları dahıl olmak uzere çok sayıda bılgısayar turunde çalışmaktadır ve bır duzıneye yakın dıl çıftı ıle çeviri yapmaktadır Lo gos anlamsal bağları ve sıntaksı aynı verı yapısında st,klayan bır yontem kullanır FORTRAN ıle yazılan Logos ış ıstasyonlarına taşınabılır Başlangıçta DEC VAX bılgısayarları uzerınde gelıştırılen Smart çeviri serısı şımdı Sun SPARC ış ıstasyonları ve 386 lı, 486 lı ış ıstasyonlarında SCO Xenix ıçın hazırdır Smart çok sayıda yayıncılık sıstemı (Interleaf FrameMaker Mıcrosoft Word ve Word Periect vb ) ıle guzel bır arabırım kurarak çalışır 1960 lı yılların başlannda, Unıversıty of Texas Almancalngılızce çeviri ıçın sofıstıke bır sıstem olan METAL ın gelıştırılmesıne başladı Bu çalışmanın sonuda çok kaynak gerektıren kocaman bır Fortran programı ortaya çıktı 70'lı yılların sonlarında Metal Lısp dılı ıle yenıden yazıldı 1980 de bu yazılımı Sıemens satın aldı 1989 da Sıemens, Metal ı bır Unıx ış ıstasyonu ıle uzmanlaşmış Lısp esaslı bır server dan oluşan bır çok dıllı yayıncılık sıstemının entegre bır parçası olarak ta nıttı Metal ışaret kodlarına sahıptır ve kullanıcının sozluğunu guncelleştırmek ıçın bır uzman sısteme gereksınım vardır TOWNA machınes 1985 te Israıl dc 1977 de başlamış bır projenın getırdığı teknolojının tıcarı alanda tanıtımı ıçın gelıştırıldı Tovvna yaklaşık yarım duzı ne dıl ıle çalışmaktadır Sun ış ıstasyonlarında gelıştırılen Tovvna C ıle yazılmıstır Tovvna yapısı hem çeviri ıçın hem de edıtorun çevırıyı şekıllendırışıne bakarak yenı kurallar ogrenmek ıçın çeşıtlı yapay zeka yontemlerı kullanır Bıldırıldığıne gore bu yazılım bellı or neklerden genel kurallar çıkarma kapa sıtesıne sahıptır Alpnet kendı sıstemı ALPS ı kışısel bılgısayarlarda kullanım ıçın hazırlanmıştır Alpnet ın sıstemı makıne yardımlı çeviri sunar Otomatık sozluk arama ve cumle cumle çeviri ıçın çevırmenle ınteraktıf çalışır Executıve Communıcatıons Systems dıl ışlemlerı ıçın bır dızı araç program hazırlanmıştır fıyatları 50 000 dolar ıle 150 000 dolar arasında değışmektedır Hollanda'da BSO Language Translatıon 1982den berı Dıstrıbuted Language Translatıon sıstemı uzerınde çalışmak tadır Şırket tıcarı versıyonların 1993 te hazır olacağı kanısındadır Sıstemın genel ış yazışmalarını ve teknık lıteraturu çevırme gıbı hedeflerı mevcuttur Sıstem taslak şeklındekı çeviri ıçın kullanıcının goruşunu alacaktır Sun3 ış ıstasyonlarında gelıştırılmış olan DTL modullerı C ve Ouıntus Prolog ıle yazılmıştır Japonya da Fujıtsı Atlas G adlı bır çevırı sıstemı sunuyor Bu sıstem sıntak esaslı bır yaklaşıma sahıptır Şırket Atlas II olarak adlandınlan ıkıncı sıstem ıçın ortak aramaktadır Atlas II, aklı selım kullanımı konusunda yoğun bır bılgı tabanına sahıp olacaktır 21816