Katalog

GEZEGEN ARAŞTIRMALARI ıkı onemlı fırtına daha oldu ve ekvator bolgesınde beyaz buyuk lekeler duzenlı olarak gozlenıyordu Fakat hıçbır zaman bu lekeler ne boyle genış bır alana ya yılmıştı ne cfe boylesıne bır yoğunluğa ulaşmıştı Eskıden kalan belgeler uzay teleskobuna yararlı olmaktan uzaktır Fakat şımdı gozlenen fırtına o kadar buyuktur kı eskıden olsaydı mutlaka gorunurdu Dolayısıyla bugun geçmışte asla gozlenmemış şıddette bır meteorolojık olgu sozkonusudur Nıhayet Saturn u tam anlamıyla gor meyı sağlayan bır duzenek bulundu Ga lıle den bu yana çok buyuk bır mesafe katedıldı takat Saturn un bıze olan uzak lığı o kadar fazladır kı (1 5 mılyar km) yı ne de bıldıklerımız Mars veya Venus hakkında bıldıklerımızden çok azdır özellıkle de halkaları dalma bır esrar oluşturmaktadır Elbette bu halkaların boyutları mm nın kesırlerınden bırkaç on metreye kadar varan buz parçaları ve taşlardan meydana geldığı bılınıyor 1yı bır teles kop halkanın homoıen olmadığını ve Cassını Bölgesı tarafından ıkıye bolundüğunu gormeyı sağlar Aletlerın gelışımı clçusunds başka ayrışımlar da bulunacaktır Voyager sunı uydusundan once 6 halka sayılıyordu Bugun ıse bunlardan yuz kadar oldu ğu bılınmektedır Fakat bu durumda uzay mekanığınden hareket ederek bu bolumlerın çokluğunu açıklamak çok zor olmaktadtr Bızzat 18 uydu ve halkaların parçacıkları uzerınde ortaya çıkan tum çekım kuvvetlerı arasındakı rezonans ol guları stabıllıklerı ıle açıklanamaz Bazı astronomlar orada elektrostatık veya manyetık turden etkıleşımlerın de bulunması gerektığını duşunuyorlar Gelecek uzay sondaları 2000 yılından once Saturn e varamayacaklar Bunu beklerken gezegenın ıncelenmesı uzay teleskobuna kalıyor Her şeyden once aynadakı eğılme hatası onu etkısız kılıyordu Yalnızca bırkaç ay sonra mıkrop rosesorler onu buyuk olçude kurtarmayı sağladı Bılgısayar teknolo|isının gelışmesı olçusunde mantıken eğer ayna kusursuzsa göruntu ışlemının, yakında oldukça lyı fotoğraflar elde etmeyı sağlaması umuluyor (Sctonca et Vle, 2/91) Satürn'ün öyküsü 1 Salurn4un dunyaya olan uzaklığı ayın dünya ya olan uzaklığının Ikl katı kadar olsaydı gezegen çıplak gözle bbyle görünecektı Görüntü o kadar netki ekvatordaki kasırga gözükuyor arasında sıcaklık farklarından kaynaklamrı konveksıyon akırnlarıyla suıoklı çalkalanır Oysa sıcaklık larkları kırılma ındpkbindt değışımlere yol açar Bır gezegenden veya bır yıldızdan çıkan ışık ışınları bu durumda duzensız bıçımde sapar ve ustelık hava taba kalarının yer değıştırmelerı ıle zayıflar Bu pt kıler çıplak gozle sıcak bır yaz gecesınde gokyuzunde gozlenen yıldızların goz kırpma sını ve uzak uzay bolgelerının flu gorunmesı nı açıklar XIX yuzyıl astronomları laralından yapıl mış çızımlerı bılhassa Her^chel ın yaptıkları nı ayııntı yonıınden aşmak pratıkçe ımkansız oldu Genellıkle çok soğuk olan u\ uygun gozlem gecelerınde astronomlar netlığı kuşkulu ha reketlı goruntuyu ızlemek ve onu mumkun ol duğunca aslına sadık bıçımde resımlemek ıçın rasathanelerde uzun saatler geçırdıltv Guçluğun olduğu yer burasıdır çunku goz ça bucak yoruluyordu ve optık aldanmalardan sakınmak gerekıyordu Elde edılon en lyı re sımlerın gerçeğe uygun oldugundan emın olunması ıçın bırçok gece gozlemı gereklın yordu Bu şekıller daıma fotoğrafın verdıklerınden daha lyı oldu Fakat bunlar 1880 lı yıllarda Mars kanallarında olduğu gıbı halaya da ne Saturn projelerinin karışık tanhçesı 1 Ikl kulplu blr küre (1616 Galıle) * Ikı saplı bır hındistan covizl (1638Fontana)3 Iki uyduya bağlı blr den oldular O yıllarda Italyan Schlaparelll, denızlerı bırbırıne bağladığını ılerı surduğu dltk (1645Fontana) 4 Nlhayet halkalı bır gezegen (1665 Huygent) ınce çızgılerı yanı canalı lerı keşfettı Boylece tum astronomlar bunların bır kısmı Mars uze rınde bırçok kanal gozledıler dığerlerı ıse hıçbır kanal gormedıler gezegenı gozlemeye başladılar Oysa Mars ı yakından lılme almaya gıtmış olan sondaların yakın bır geçmışte kanıkladıkları gıbı optık bır yanılsama sozko nusuydu En guvenlı çozum çızımlerle ve gozle farkedılecek bıçımde dığerlerıne uymayanları eleyerek bırkaç fotoğrafı ustuste koyup elde edılen en lyı karmaşık goruntulerı kı yaslamaktan ıbarettır Boylelıkle en ayrıntılı Saturn resımlerını ortaya koyan kışı Meudon Rasathanesı nden M Ântoniadl oldu 1990 dan ıtıbaren Saturn hakkında bılınmeSatürn'ün halkalarını "kabartı" olarak ilk keşfeden Galile oldu. sı mumkun olan her şey aşağı yukarı bılını Bu gerçeği doğrulayan da Huygens.. Fakat Huygens bu yordu Çapı ve kutlesı atmosfeıının yapısı halkalarının olası bıleşımı dokuz buyuk uydubuluşunu "ya yanlışsa" diye şifreli yazdı. sunun boyutları ve dığer bılgıler Buna karşı lık atmosfer nedenıyle ne bu unlu halkaları buyuk ve daha uzun odaklı merceklerden yapf ı f k yılında Galıle uçuncu gok bıraz yakından gormek ne de uydularının ze tığı durbunlerle daha kalıtelı goruntuler elde ™ ' "durbununu Saturn e doğru çemınını gozlemlemek asla mumkun olmadı ettı ve sonunda bır halkanın sözkonusu oldu vırır ve gozlerını oğuşturur Gezegen her ıkı Dunyanın yorungesıne yerleştırılen 2 metrelık ğunu tark edebıldı Fakat cısım oyle tuhaf goyanında bırer kabartı varmış gıbı gorunmekte basıt bır teleskobun almoslerın bızden sakla runuyordu kı Huygens hem bır hata yaparsa dır Galıle once merceklerın kusurlu oldugudığı herşeyı gormeyı sağlayacağım bılen ast bılım çevrelerınden gelecek acı eleştırılerden nu duşunur ve durbunu Saturn e yakın goruronomlar ıçın bu durum çok sınır bozucudur kaçınmak hem de buluşun onculugunu yapnen yıldızlara yoneltır Bunlar kuçuk noktalar Ve sonra uzay çagı geldı ve uzay çağı beramak ıstıyordu şekllnde parlamakta ve kenarlarında oyle ka berınde de Ay Venus ve Mars uzerıne kona bartılar göstermemektedır Bılgın daha son Esrar çozulmuştu fakat Galıle bunu ancak cak otomatık sondalar Daha sonra ıkı Voya rakı gecelerde bu gozlemlerı tekrarlar ve socennette oğrendı Çunku 13 yıl once olmuştu ger sondası Jupıter Saturn Uranus ve nunda artık şu gerçeği kabul etmek zorunda Saturn un halkaları astronomların kafasını uydularına yakından fılm çekmeye gıttı Gonkalır Gozlemlerı doğrudur durbununde kusur çok karıştırdı ve gezegen cıhazların gelışme derdıklerı fotoğraflar ayrıntı ıncelığınde dunyoktur ve Saturn Jupıter veya Mars gıbı basıt sı ıle paralel olarak daha lyı ıncelendı 1671 de yadan yapılabılen her şeyden daha ustundu kuçuk bır yuvarlak değıldır Nevvton yapı ıtıbarıyla alacalıktan yoksun goGezegenlere aıt bılgıler durbunun keştı ıle Esrar 45 yıl surecektı Soylemek gerekır kı runtuler sağlayan yansıtıcı bır avna ıle teçhız kazan lanlarla kıyaslanabıhr dev bır gelış Galıle sadece daha once yapılan bır buluş edılmış bır teleskop ımal ettı 1675 de J D meydı tan yararlanmıştı 1608 yılında Hollandalı bır Cassını Parıs Rasathanesı nı zamanın en lyı Bunun tek sakıncası yapay uydunun geze gozluk camı yapımcısı olan Hant Llpperahey, cıhazlarıyla donatmışlı Bu da O na Saturn un genın yanından geçerek uzaklaşmasıdır Oy presbıt camının arkasına bır mıyop Camı kohalkasında bulunan karanlık bır bolgeyısa gezegenler gelışımının ızlenmesı gereken nulduğunda buyutucu bır s'stem meydana Cassını Bolgesıkaşfetmeyı sağladı bır atmosfere sahıptır Bunun ıçın uydulardan ge'dığınıkeşfetmıştı 1733 te Chaator Hall, renklı goruntulerın fluher açı altında ve mevsımler boyunca resım luğunu ortadan kaldıran akromatık ob|ektıfı Galıle bu sısteme gore yapılan aletı gelış çekmesı ıstenır Hubble uzay teleskobu proıe keşfedıyordu Bu sayede gezegenın şekh datırdı takat zamanııı camları kabarcık ve çızık sının amacı da budur Uzay teleskobunun at ha belırgın hale geidı Halkaların yapısı ıse ler ıçerıyordu İlk durbunu 3 ıkıncısı 8 ve somosfer dışında yörungeye gırerek gezegen uzun zaman ıkıncı bır esrar oluşturdu Yukarı nuncusu 33 dela buyutuyordu Fakat ışık gucu ler arası sondalarınkı ıle aynı kalıte da adı geçen astronomun oğlu olan J Caaal(lumınosıte) zayıttı sapmaların duzeltılmesı duzeyınde fotoğraflar vermesı gerekırdı nl, 1715 ten ıtıbaren halkaların bırlıkte donen henuz yapılamıyordu ve goruntu uygun şekıl Araç yorungede ıken yapılan hesaplar so bınlerce kırıntıdan meydana geldığını one sur de buyumesıne ragmen flu ve alacalı kalıyor nucunda 2 40 metrelık ana aynanın kenarla du du Bu durumda da Saturn bırbırıne çok yakın rında saptanan eğrılık hatası duş kırıklığı ya ıkı buyuk uydu olabılen ıkı ışıklı lekeyle bırara Sonrakı yuzyılda keşfedılen fotoğraf geze rattı da gorunuyordu gen gozlemı ıçın buyuk bır fayda sağlamadı Sonuçta goruntuler yerden elde edılenler Aslında guçlu ve modern cıhazların ortaya çı Fakat bu lekeler aylar geçtıkçe azalıp ıkı yıl den daha kotu oluyordu Fakat şans esen ha kışından ıtıbaren astronomlar bu çağda orta sonra da tamamen kayboldular Galıle nın tanın aletten geldığı bulunabıldı ve dolayısıyla dan kaldırılamaz gıbı gorunen bır engelle kar bundan çok canı sıkıldı ve bır hayalın kurbanı aynanın profılının nasıl olduğu dogru olarak şılaştılar Atmo«ter Gunluk normal kırlılığı olduğunu duşundu Ertesı yıl zamanın tum bılınebıldı Boylece yansıma kurallarını ve du^unulmese'>ıle hava lyı bır geçııgen değıl astronomları gozlemlerı tekrarladı fakat gor ışık dalgalarının bıleşım kurallarını ttnıyjr ık dır Her zaman goruntulerı perdeleyen olduk duklerı şekıllere kesın bır leşhıs koyamadılar kusursu7 bır aynanın verebıldıgınınk ıle saq ça kalın bır nenı tabakası ıçerır ve bılhassa Kararsızlığı ortadaıı kaldıran lızıksel oplı lanan bır goruntu aslına oldukva baglı olarflyukaııya dugıu sıralanan çeşıtlı tabakaları gın kurucusu Hollandalı Huygens oldu Daha 400 yıl araştırılan gezegen: Saturn