Katalog

ÇERNOBİL V I I N I R J İ POLİTİKASI Çernobil faciasının dünyaya faturası Doğu Bloku'nda yaşanan rezaletler: Gerçekleri saklayanlar mahkemeye çıkıyor... Kapanansantrallar... Değişen nükleerenerjidüşüncesi... O numü2deki aylarda, Çernobıl'dekı nukleer kazanın sonucu olarak ortaya çıkan sorunların gıderılmesı veya zararlarımn onlenmesı konusunda ıhmalı görulen Sovyet yetkllller mahkeme huzuruna çıkacaklar Iddıaname çok uzun olabılır Radyoaktıf serpıntının yoğun olduğu bölgelerde yaşayan halk, patlamayı ızleyen saatler ve gunlerde uyarılmamış Kazanın olduğu gun, reaklöre uç kılometre uzaklıktakı Pryplat şehrınde çocuklar, açık havada jlmnastık yapmışlar Prypıat patlamadan 60 saat sonra boşaltılmış, reaktömn çevresmdekı 30 kılometrelık yançap ıçınde kalan bölge ıse ancak bır hafta sonra boşaltılmaya başlanmış Kazadan yaklaşık uç yıl sonraya kadar Sovyet yönetımı, 30 kılometrelık yançap ıçınde bulunan "yalıtım bölgesi" dışında kalan yörelerle çok az ılgılendı "Yalıtım bölgesı" dışındakı bölgelerde, löseml ve kongenital anomalllerln sıklığında görulen artış, resmı kanallarca ıstatıstık açıdan Önemsız olarak değerlendırılıyordu Şubat 1989'dan sonra, sezyum 137 kırlenmesıyle ılgılı ılk harıtalar kamuoyuna açıklanıp da "yalıtım bölgesı" dışında kalan bolgelerın de içtekl bölge kadar kirlenmiş olduğu anlaşılınca, resmı kuruluşlar önlemler almaya başladılar mal ve bununla ılgılı tehlıkenın varlığını tumden ınkâr ettıği gerekçesıyle bir suç dosyası hazırladı Batı Avrupa'nın buyuk bır kesımı ıçın Çernobıl'den yayılan radyasyonun uzun surelı fızıksel etkılerı azdı Yalnız iskandlnavya ve Brltanya'da durum larklıydı Kuzey ulkelerınde, ozellıkle Norveç ve isveç'te lıkenler bulutlardan yağmurla bırlıkte ınen radyoaktıf sezyumun çoğunu tuttular Lıkenler, Laponlar tarafından yetıştırılen ren geyıklennın başlıca besını isveç'te 1986 yılında kesılen ren geyığı etının yuzde 80 ı aşırı radyoaktıf sezyum duzeylerı yuzunden atıldı Lapon yaşam bıçımıne yönelen tehdıt, yonetımlerın aldığı, ren geyıklennın temız yem gıderlerlnı de kapsayan tazmınatların öden mesı pıbı önlemlerle hafıtletılmış olmakla bırlıkte, iskandınavların sorunları halen surmekte Norvac'te halen 100 000'ın ustunde ren geyığı ve 120 000'den fazla koyun, radyoak olarak, Çernobil kazasının sonucu olabılecek az sayıda sağlık sorunu ortaya çıkmış Ancak çoğu kansere bağlı ölum olayları olarak ortaya çıkacak olan bu sağlık sorunlarının, sayısal azlık nedeniyle gelecek 50 yıl Içınde 30 mılyon kışının kanserden olmesı bekle nen Avrupa ulkelerınde, ayırt edılmesının guç olacağı bıldırılıyor Şımdıye kadar geçen sure ıçınde, kazanın somut olan tıbbı sonuçları, kazaya tepkı olarak alınan önlemlerle ortaya çıkmış durumda Ocak ayında Stockholm'de yapılan bır toplantıda, Italya Sağlık Araştırma Enstıtusu'nden Angela Spınelley, italya'da kazayı ızleyen beş aylık sure Içınde gebelığe yasal son verme olgularının beklenen sayının yuzde on ka H ar ustunde olduğunu bıldırdı Danlmarka'da radyoaktıf serpıntının en yuksek olduğu Guney Jutland'da da benzer bır eğılım gözlendığı verılen bılgıler arasında Değişen düşünceler Çernobil facıası yalnız çevre kırlılığı sorunu yaratmakla kalmayıp yarattığı şok, normal ınsanlar arasında nukleer endustrıyle ılgılı duşuncelerı de temelden değıştırdı Avrupa ulkelerının çoğunda Çernobıl'dekı kazanın ertesınde nukleer enerjı kullanımıyla ılgılı tartışmalar hız kazandı Bu tartışmaların Doğu Avrupa ulkelerındekı sonuçları gayet açık Kazanın olduğu sırada Polonya'nın Baltık'ta Zarnowlec'de yapım halınde olan tek bır nukleer santrah vardı Halk, Çernobil felaketının etkısıyle santrala "Zarnobil" adını taktı Halkın tepkısı sanlralın kapanmasına ve ıkı projenın daha durdurulmasına neden oldu öteden berı nukleer enerjı karşıtı hareketın guçlu olduğu Yugoslavya'da federal yönetım, gelecek ıçın planlanan nukleer enerjı santrallarının yapımını erteledığını açıkladı Çernobıl'e en hızlı tepkılerden bırı Isveç'ten geldı Bu ulke 2010 yılında nukleer enerjı kullanımını durdurmayı kararlaştırmış bulunuyordu Çernobil olayından sonra gerıye sayışın başlangıcı 1995 yılına kaydırıldı Bununla bırlıkte, hukumet bu yılın başında, planın ancak alternatıf enerjı kaynaklarının sağlanması dufumunda uygulamaya konabıleceğını açıkladı 1987 yılında yapılan halkoylaması sonunda italyanlar, yapımı suren nukleer reaktörlerın yapısını beş yıl sureyle askıya aldılar, çalışmakta olanları ıse kapattılar Benzer tepkıler Hollanda ve isvıçre'de de goruldu Belçlka ve Ingiltere yenı reaktörlerın yapımının ertelenmesı yönunde etkılı önlemler alıp nukleer enerjı ıle ılgılı polıtıkalarını yenıden gözden geçırmeye yöneldıler Kazanın olduğu gunlerde Batı Almanya olarak bılınen ulkede nukleer endustrı ağır hucumlar karşısında ayakta durma savaşı verıyordu Çernobil facıasından sonra Yeşıller tarafından yönlendırılen halk, nukleer endustrıyı gerileme zorunda bıraktı Almanya'da gelecek on yıllık sure ıçın nukleer enerjı reaktöru yapımı planlanmıyor Ancak Londra, Parıs ve Bruksel gıbı Bonn da nukleer çözume göbeğınden bağlı Çernobıl'ın nukleer endustrıye doğrudan doğruya en az yarar verdiğl tek ulke Frartsa. Patlama sonucu yayılan radyoaktıf bulutların Fransa ustünden geçtığı sırada Fransız yönetıcılerı kamuoyuna hıçbır açıklama yapmamışlar Almanya'da radyoaktıvıte okumalannda görülun artışın verdığı tehlıke sin m V' £ t 1 I 4ı M iç ve dış gelişmeler B'itun bu gelışmelerden sonra Sovyetler Bırlıgı'nde halk grupları çevre sağlığına yonelık tehdıtlere karşı kampanya açtılar. rejım karşıtları da hoşnutsuzluklarını anlatan eleştırılerı ekolojı ağırlıklı konularda yoğunlaştırdılar Bunun sonunda çok sayıda nukleer enerjı santrah kapanmaya zorlandı veya geleneksel yakıtla çalışan santrallara dönuşturuldu Buyuk sehırlerde, nukleer yakıtla çalışması planlanan 10 bolgesel ısıtma ıstasyonu proıesı ıptal edıldı 1986'da Polonya sıkıyönetımden henuz çıkmıştı ve pek çok kımse devlet ve partının verdığı bılgılerın doğruluğuna ınanmıyordu Bu nedonle Bağımsız Dayanışma Hareketı yanlısı çok sayıda doktor ve bılım adarnı, olçumlerını bağımsız olarak yapıyorlardı Polonyalı bılım adamları, yonetımce yapılan 61çumlerde ıyot131'ın gerçek değerlerın ancak yuzde 25'ını gösteren demode bır yöntemle ızlendığını saptamışlardı Ayrıca yarılanma ömru kısa olan ıyot131 'ın parçalandığı surenın sonuna kadar kurutularak saklanmak amacıyla el konan sutlerın yanlışhkla kdzadan altı hatta sonra pıyasaya surulduğu anlaşılmıştı Doğu Bloku ıçındekı dığer ulkelerde radyoaktıf serpıntı oldukça hafıftı Çekoslovakya ve Bulgarıstan'ın sertlık yanlısı yönetımlerı ıçın halkın dıkkatının yogunlaştırılabtleceğı en guzel öfke odağı, Batının Doğudan gelen tarım urunlerıne uyguladığı ambargo ıdı Ambargo. bu ulkelerın halkınca buyuk bır hahsızlık olarak göruluyordu Bulgarlstan'da daha sonraları ışbaşına gelen yenı yönetım, eskı devlet başkanı hakkmda radyoaktıf kirtenmeyle ılgılı uyarıları ıh Radyoaktif klrlenmenin olduğu bölgeler Yağmur, bulutlar radyoaktif maddelerı, çevre ulkelere, bölgelere taşıdılar tıf kırlenme olan bölgelerde otluyorlar Yörenın asıt karakterlı toprağı radyoaktıf sezyumun yuzde 90'ını en usttekı ıkı santımetrelık katman ıçlnde tutuyor Sezyumun ekolojık yarılanma ömrünun 20 yıl olacağı tahmin edılıyor Iskandınav ulkelerınde radyoaktıf kırlılık taşıyan göllerden balık avlanamaması ve turızm gelırlerındekı duşuş nedeniyle uğranan zararlar duşundurücu boyutlarda Brıtanya'da yağmur Galler Bölgesı, kuzeyde Kambrıya, Iskoçya ve Kuzey Irlanda'yı kapsayan bır bandı, yuksek oranda radyoaktıf sezyum ıçeren serpıntıyle kırletmış durumda Yönetımın başlangıçtakı tepkısı yavaş ve tehlıke olmadığı konusunda guvence verme şeklınde kendını gösterdı Ancak altı haftalık bır zaman aşımından sonra, radyoaktıf tozun yere ınmesıyle bırlıkte tavır değıştı Yuksek bölgelerde surulerın yer değıştırmelerı ve kesımıyle ılgılı geçıcı yasaklar kondu iskandınavya'da olduğu gıbı burada da sezyum, bolgelerın kımyasal açıdan hareketlı, asitli ve bitkılerce kullanılmaya elverışlı toprağında yerleşmiş bulunuyor Bu yılın ocak ayı ortalarında 600 küçuk tarım ısletmesındekı yarım mılyondan fazla koyun hâlâ kısıtlama altındaydı Batı Avrupa ulkelerınde radyoaktıf kırlenmenın kısa surdı veya kalıcı oluauna bağiı K•*< J '/ \.. flV \ ft S yallerıyle bırllkte, 2 Mayıs 1986'da lyonıze Edıcı Radyasyona Karşı Koruma Servısı'nın başkanı PeMerın, halka Fransa'da tehlıke olmadığı ve koruyucu sağlık önlemlerının ge reksız olduğu konusunda guvence vermek uzere televızyona çıkmış Yeşıller Partısı daha sonra, 9 Mayıs 1986'da radyoaktıvıte değerlerını kamuoyu baskısına dayanamayıp açıklamak zorunda kalan Pellerın ın görevınden çekılmesım ıstedı Guven kaybına rağmen Fransızlar ulkelerınde de Çernobıl'dekıne benzeyen bır kaza olup olamayacağını merak etmedıler Ka muoyu Fransa'dakı nukleer reaktorlerın sıstemının Çernobıl'ınkıne benzemedığmı kabul etmış gözukuyor Elektnk uretımının yuz de 7O'ı nukleer enerjı kökenlı olan Fransa'da Yeslller bil« nukleer enerjıyle bırlıkte yaşamayı kabul edıp guvenllk ve bllgı verılmesı sorunları uzerinde çalışmaya ağırlık verdıler Bu endustrı dalının ustune çökmuş olan karanlığa rağmen nukleer endustrının Avru palı yandaşları şansı arttırma yolunda SIKI bır çalışma ıçındeler Bunu başarabılmenın bır yolunun da uluslararası sorumluluk anlayışını kanıtlamaktan geçtığıne ınanıyorlar 1989'dan bu yana, uluslararası Atom Enerjısı Ajansı, uyelerının nukleer enerjı re aktörlerinın guvenlığını gözden geçırme yo lunda bır program başlattı ve Sovyetler Bırlığı ve Doğu Avrupa da etkın oldu Ajans ayrıca, bır kazanın meydana gelmesı halınde erken uyarıyı zorunlu kılan ve uluslararası acıl yardım olanağı sağlayan anlaşmalar ger çekleştırdı Bununla bırlıkte, Belçıka ve Isveç gıbı ulkeler bu anlaşmayla bağlanan ul keler arasında değıl Geçen hafta Vıyana'da UAEA delegelerı, gelecekte olabılecek Çernobil tıpı bır kaza da doğacak sorumluluğu ınceden ınceye gözden geçırmek uzere, gızlı bır oturum yap tılar Avustralya, radyoaktıf kırlenmeye neden olan ulkelerın kırlenmeden zarar gören ulkelerın tazmınat ısteklerını karşılamaları yolunda bır öner, sundu Kanada, irlanda, Italya, Yeşıl Barış örgutu ve dığer bazı kuruluşların desteğınde Avustralya tazmınat'n sınırsız olmasını ve çevre zararlarını karşılamasını ıstıyor Geçen ay Ingiltere Fransa, Almanya ve Belçıka nukleer reaktorlerın guvenlığı konusunda ortak ölçutler uzerinde anlaşmaya çalışacaklarını açıkladılar Açıklama nukleer enerjıye karşı guvenı arttırmaya yonelıktı ve nukleer enerjı kullanımının dunyanın ısınmasını yavaşlatma konusundakı yararlarını vurguluyordu Yararları ne olursa olsun, nukleer enerjı kullanımının faturasının yukseklığı nukleer endustrının kendı yanlışları tarafından da kabul edıliyor Geçen ay Bruksel'de nukleer guvenlık konusunda yapılan bır konferansta dunya çapında ele alınacak bır nukleer programın dunyanın ısınma ve Uçuncu Dunya'nın nukleer enerjı sorununu çozmede yardımcı olabıleceğı ıddıa edıldı Ingıltere'de sahıbı devlet olan nukleer enerjı şırketı Nuclear Electrıc'ın sağlık ve gu venlık bölumu muduru "Böyte kapsamlı bir nukleer programla bir başka Çernobll'ın on blnlerce Insanın ölumune neden olma olaaıhğını göz ardı edemeyiz" dıyor Nukleer çözum yanlısı yönetımlerı duşunduren konu ıse bu faturanın polıtık sonuçlarına katlanılıp katlanılamayacağı (N«w Scientist, No: 1765) 278