Katalog

GEZEGEN ARAŞTIRMASI Aynası eqrı de olsa Aynası eğri de olsa Hubble teleskobunun gönderdiği Satürn'ün flu fotoğrafları, bilgisayarlarca netleştlrillnce, ortaya, bugüne kadar güneş sisteminde görülmemiş şfddette kasırga çıktı. Özetleven: Erol Yetışen aturn gezegenımn yuzeyıni kasıp kavuran bugune kadar görulmemış şıddettekı fırtınayı goruntuleyerek dunyaya gonderen Hubble uzay teleskopu, bıltme yaptığı sadece bu katkıyla bıle kendını affettırdı ve ovguler almaya başladı Hala sırları çozulememış olan Saturn yuzeyınde 10 bın km lık bır genışlıkte olan ve gıderek buyuyen beyaz kasırgaya guneş sisteminde daha once hıç rastlanmamıştı Bılgısayar sıstemlerı, uzay teleskopu Hubblo ın aynasındakı eğrılık nedenıyle gonderdığı flu fotoğrafları, aslına yakın bır netlığe çevırdı Fotoğrafların, yeryuzundekı buyuk gozlemevlerınde elde edılen fotoğrafların kalıtesınden 23 kat daha lyı olduğu belırtılmekte Saturn de şu sıralarda ortalığı kasıp kavuran olağanustu buyukluktekı fırtınayı ıncelemek onemlıdır Şaşırtıcı olan şey, Saturn dekı bu kasırgayı ılk gorenın amator bır astronom olmasıdır Amatör astronom 20 cm'lık kuçuk bır teleskopla, Eylul 1990'da bırdenbıre alışılmadık beyaz bır leke gozledı Bır amatorun aletınde gorunebılmesı ıçın bu lekenın çok buyuk olması gerekır Çapı 40 000 km cı Üçan teleskoptan bilime biiyük katkı S varında Teleskoplarını nadıren gezegenlere çevıren buyuk rasathaneler fırtınadan haberdar oldular ve bırkaç serı gozlem yaptılar Bu karmaşanın şıddetınden şaşkınlığa duşen fakat lyı goruntulere sahıp olmak ıçın her zaman atmosfer tarafından kısıtlanan bu rasathaneler bılgısayar ışlemı sayesınde mukemmelen belırlenmış bır fotoğraf serısı sağlayabılmış olan uzay teleskobuna başvurdular Fotoğraflarda çok açık şekılde ortaya çıkan bu beyaz kasırga, şımdı gezegenın çevresını (380 000 km) saracak şekılde buyumuş olup genışlığı de 10 000 km'yı aşmaktadır Bu, güneş sisteminde daha önce hlç gözlenmemis en olağanüslü atmostor düzenslztlğldlr ve kıyas Uzay telatkobunun göndardidiftu görüntü (yanda, üttte), atmottor tabakav nodenlyla yeryüzünden elde edtlemeyocek derecede Ince aynntılı blr totoğrata dönutOyor. (yanda, altta) Alttakl çlzlm iae Meudon Raıathanetl 'nd* yapılmatına rağmen tazla mlktarda aynntı veren çok lyl blr nslmdlr lama olarak ancak yenı doğmuş bır bebek durumundadır Saturn atmosferının, daha oncekı turbulanslarından, amonyak ve metan bulutları ıle bırlıkte hıdrojen ve helyumdan meydana geldığı biıinıyordu Gözlemde gezegen kuresı, ekvatorunda 1500 km/ saat e ulaşan çok hızlı ruzgârları yaratabılen ve çabucak değışebılen renklı bantlarla çevrelonmış olarak gorunur Gezegen, dunyadan dokuz defa daha buyuktur ve yuzeyınde olup bıten her şeyı bızden saklayan ve en alt kısmı 70 km kalınlığında bır sıs tabakası olan 280 km lık atmosfer kalınlığına sahıptır Ilk once basıt beyaz bır leke bıçımınde NuMw/ Mmakobu II» alınan an lyl Satum fotoğratı (aotda).Yfy0ı£ndwı atmmş mn lyl Satüm fotoQraiı, blr uzay aondaatmn öOMğl totoğraHakl aynnbltrı vmrmmMan uzakbr. (uim) ortaya çıkan fırtına, ıçınde ruzgârların 1600 km/saat hızla estığı bır kuşak şeklınde gezegenı tamamen saracak şekılde yayılıyor Bu Saturn yuzeyınde 60 yıl once gozlenenden daha buyuk ve daha şıddetlı bır fırtırıadır ve bazı astronomlar bunun yoğun atmosferının uzak derınlıklerınden gelen guçlu hareketlerden kaynaklandığını duşunuyorlar Uzay teleskobu sayesınde 1990 Kasım ayı başından ıtıbaren yeryuzunden elde edılmesı ımkânsız olan bır goruntu kal'tesı ıle bu olguya aıt yuzlerce fotoğraf çekılebıldı Tum bu fotograflar bant uzerıno numerık sırayla kaydedılıp daha sonra bır sınema fılmı karelorı gıbı gozden geçırılerek hızlandırılmıs halde kasırganın gelışımı gozlenebılır Saturn bıze o kadar uzaktır kı bu durumda en fazla 2000 km/saat hızla gıden bır Concorde un gokte arkasında bıraktığı ızı çok uzaktan ızlıyormus>çasına yavaşlatılmış şeylerı goruruz Astronomlar daha once Satuındekı atmosfer karısıklıklarının aşağı yukarı her 30 yılda bır tekrarlandığını (1876 1903 1933 1960) belırtmıslerdı B J peııyot 29 yıl 167 gun olan Saturn yılına yaklaşmaktadır Fakat Saturn gunu ancak 10 saat 40 dakıka t>uıcr ve bu bızım 24 saatımıze göre kısadır Ustolık geze gen, eklıptık uzerıne fa/laca egıldığı ıçın kuşkusuz. gozlenen fırtınalann olustuğu çok belırgın mevsımler vardır Bugune kadar 1876 ve 1933 yıllarında 21Ş1? ^