Katalog

KISA KISA ÇOCUK PSİKOLOJİSİ Ozon vc denizlerdeki yaşam ünya denizlerındeki fitoplanktonların buyuk bölumu mıkroskopık alglerden oluşur Algler, ultravıyole ışınlarına karşı çok duyarlı mıkroorganızmalardır Ozon tabakasının delınmesıyle ultravıyole ışınlarındakı artışın planktonları olumsuz yönde etkılemesı durumunda bu olayın denız yaşamını ve dolayısıyla ınsanları etkıleyecek sonuçları uzerinde durmak gerekıyor Fitoplanktonlar, mılyonlarca yıllık bır yaşam ve ışın dengesi sonucunda gelışmış canlı türlerı Güneşin hareketıyle bırhkte UVB ışınları arttığında algler su yüzeyınden derınlere doğru kaçar Alglerın bu göç olayı gunümuzdekı ışın koşuilarında saatler surer, ancak UVB ışınları arttığında algler hareket ve yön bulma yeteneklerını yıtirdıklerınden yeterınce hızla derınlıklere kaçamazlar Ozon tabakası guneşten gelen tehlıkelı ultravıyole ışınlannın buyuk bölümunu suzer Ozon tabakasının ıncelmesı nedenıyle ultravıyole artışından algler zarar gördüğunde denız canlılarının önemlı bir besın deposu tehlıkeye gırmış olacak, çünkü denızlerde besın zıncıri alglerle başlıyor Insanlann tukettığı hayvansal proteınlerın yaklaşık yuzdo 30'u okyanıslardan soframıza geldığınden ınsan beslenmesıde tehlike altında Alglerın değişen çevre koşullarına ne kadar uyum sağlayabıleceğı henuz araş' tırılan bır konu UVB ışınları yıllar ıçinde bır zaman dılımınde artış goslerdığınde teorık olarak alglerın mutasyon ve doğal seçım yoluyla koşullara uyum sağlamaları mumkün Değışik plankton türlerı genetik esneklıklerı yönünden belırgın farklılık gösterıyor Ancak balıklar da çok belırlı plankton türlerını tukettıklerınden dolayı denizlerdeki ökosıstemlerde önümüzdekı birkaç on yılda önemlı değışimler beklenebilır (i.m Bdw) Ahlak gelişiminin duygusal yanı Çocukların güven ve suçluluk duyguları nereden gellr? Çocukları hangi sisteme göre eğitmeli? Prof. Artin Göncü University oflllinois at Chicago ır önceki yazımda ahlak gelişiminin bılışsel yanını sunmuş, çocuklarda ahlaki yargılamanın nasıl gelıştığını tartışmıştım Bu kez ahlak gelışımının duygusal yanını tartışıp, yetışkınlerın bu konudakı rolune değıneceğım Ahlakın duygusal yanı, Freud'un kuramından yola çıkarak açıklanmaya çalışılır Çunku Freud, kışının davranışlarının ne tur duygulara yol açtığını ınceleyen etkılı blr klşllik kuramı öne surmuştur Freud'a göre ahlak, bıreyın ıçtepılerını kontrol altına alması ve toplum kurallarını öğrenmesı demektır Çocuğun ıçtepılerırtın kontrolü, bır yetışkınle özdeşım kurmasıyla, yanı, bır yetışkını duyguları, değerlerı, ınançları ve davranışlarıyla kendı ıçinde taşımasıyla mumkun olur Ozdeşım kurmak demek, çocuğun canının ıstedıklerını ıstedığı bıçımde değıl de yetışkınler gıbı toplumun arzuladığı biçımde yapması demektır özdeşım surecı boyunca çocuğun ıçselleştırdığı değerler çocukta vlcdan gelışımıne yol açar Vıcdan çocuğun yaptığı şeylenn doğru veya yanlış olduğunu söyler ve çocuğun güven ve suçluluk duygulanna kaynaklık eder Vıcdan, anne baba veya öğretmenınkı gıbı dışarıdan değıl çocuğun ıçınden gelen bır sestır Dolayısıyla, vıcdan gelışımı çocuğun davranışlarını kendı kendısıne bır yetışkıne gerek olmadan kontrol etmesını mümkün kılar D gıbı sıstemlerı kaynak olarak önerırler Araştırma bulguları ınsancılesnek çocukların aılelerının de ınsancıl ve esneV olduğunu göstermıştır Bu aıleler çocuklarını sorumluluk almaya zorlar ve çocuklarına davranışlarının başkalannı nasıl etkıleyeceğını öğretır Çocuğun, isteğı yerıne getırılmedığı durumlarda ortaya çıkan öfkesınden çok, öfkesının nedenlerı uzerınde durup çozume ulaşmaya çalışır Çocuğun farklı davranışlarının farklı cınsten denetım gerektırdığını söyler, gücunu sınırlı olarak kullanır örneğın, arkadaşını dövmek üzere saldırdığında çocuğunu ellerıyle tutarak engeller ama çocuğunu kavanozdan çıkolata çalarken yakaladığında elıne vurmak yerıne çalmanın ne olduğunu çocuğuyla tartışır B Sevgi göstermeyerek terbiye Gelenekselkatı çocukların aılelerı çocuk ıstenılmeyen bır şey yaptığında ona ılgı ve sevgı göstermeyerek terbıy.e eder Bu anne ve babalar sevgı tehdıdının en etkılı ve tek bır denetleme yolu olduğuna inanır Arkadaşına saldırmak ve çıkolata çalmak arasında ayırım yapmaz Her ıkı durumda da çocuğa ılgı göstermenın eşıt derecede etkılı denetım bıçımı olduğunu savunur Görulduğu gıbı anne ve babanın çocukları nı nasıl yetıştırdıklerı, çocukların ne tur aılelerden geldıklerıyle yakından ılgılıdır Çocuğunu döven ve korku vermekle denetleyen annebabaların vıcdanlı çocuklar beklemelerı sorgulanabılır Araştırmalar, çocuğunu sevmemekle korkutanların ıse korku dolu ve katı vıcdanlı çocuklar yetıştırdıklerını gösterıyor Oysa çocuğa sorumluluk veren, çocuğun itişkilerinln ve davranışlarının başkalannı nasıl etkıledığlnl vurgulayan anne ve babalar, çocukların sağlıklı bır vıcdan duygusu gelıştırmelerıne yardım edıyor, çocukları yalnızca yanlış bır şey yaptıkları zaman suçluluk duyusuna ıtıyor ve bu durumdan nasıl çıkabıleceklenne yol gösterıyor Araştırma bulguları bırınci gruptaki ailelerden gelen çocukların davranışlarının başkaları tarafından denetlenmesını bekledıklerını, son ıkı gruptaki aılelerın çocuklarının davranışlarını kendı kendılerıne denetleyebıldıklerını göstermıştır Bu bulgu çocuğu döverek kontrol etmenın onu başkalanna bağımlı kıldığını ve çocuğun sorumluluk duygusu gelıştırmesıne engel olduğunu göstermıştır Sorumluluk üstlenenler ikıncı bır çahşmada, Hoffman ılk önce çocukların vıcdan gelışımlerını araştırıp daha sonra da bu çocukların anne ve babalarının çocuk yetiştirme tutumlannı ıncelemıştır Genç ergenlerle yapılan bu çalışma ıçsel kontrol kullanan, yanı sorumluluklarını ustlenen ve davranışlarının kontrolü ıçın bır yetışkıne ıhtıyaç duymayan çocuklar üzerınde odaklaşmıştır Bu çocuklar ınsancıl esnek ve geleneksel katı olmak üzere ıkı grubu ayrılmışlardır insancılesnek çocuklar başkalarını kırdıklarında suçluluk duyan, başkalarına zarar vermemeyı amaçlayan, ıçtepılerını yadsımak yerıne onları toplumun kabulleneceğı bır şekılde açıklayan çocuklardır Bır karar verme durumunda hakkında karar verılmesı gereken kışı ve durumun özellıklerını kendı çerçevelerı ıçinde ıncelemelerı bu çocukların esnek olarak adlandırılmalarının nedenıdır Gelenekselkatı çocuklar davranışlarını değerlendırırken başkalarının kendı davranışlarından nasıl etkılendığını pek duşünmezler Onlar ıçın önemlı olan şey ıçtepılerının kontrol altına alınmasıdır Bu tur çocuklar ıçtepılerıyle uğraşmak suçluluk duygusuna yol açtığı ıçın onlar bastırırlar Bır karar verme durumunda dın ve kanun Korku dolu öğrenci Freud'u ızleyen çalışmaların eğıttmcıler ıçın önemı çok fazladır Ahlak ve vıcdan ve gelışımı konusunda yapılan çalışmalar, katı ve cezaya yönelık çocuk egıtımı yöntemlerının korku, suçluluk ve bağımlılık dolu öğrencıler yetıştıreceğıne ışaret eder Sureklı olarak cezalandırılmakla kontrol edılen bır çocuk kendısını cezalandıran kışlye duyduğu öfkeyı açıklayamadığı ıçın öfkesını kendısıne yöneltmesıne, engellenmesıne ve saldırgan olmasına yol açar Ayrıca, ceza veren bir yetişkinden çocuğun öğreneceğl şey, ceza veren bir yetlşkln olmaktır. Freud da aynı Pıaget gıbı eğıtımcılerın çocukların yetışkınlerle rahat bır ılışkıye gırmesını önerır Çocuklarla dostça ılışkıler kuran ve çocuk denetımınde esneklıği temel alan bır eğıtım sıstemı, cesur, güvenlı ve bağımsız oğrencıler yetıştırebılır Çocuğun suçlarıyla da olsa kabulu hem evde hem de okulda en gereklı eğıtım koşuludur Ancak o zaman, çocuk yargılarını ve onların sebep olduğu duygularını açıklayabılır Yetışkınlerle ıletışıme gırmek ve değışmek ancak o zaman olasıdır D 3 tür çocuk yetiştirme Hoffman ve Saltztein, ünlu çalışmalarında anne ve babanın çocuk yetiştirme tutumları ve çocuğun ahlak gelışımı arasındakı ılışkıyı Freud'un kuramından esınlenerek ıncelemışlerdır Araştırmacılar, anne ve babanın çocuğa nasıl davrandıklarının çocuğun vıcdan gelışımıyle yakından ılgılı olduğunu öne surmuşler ve çalışmanın ılk aşamasında bellı başlı Uç tür çocuk yetiştirme tutumu saptamışlardır Biıinci gruptaki annebabalar çocuğun davranışlarını guç kullanarak denetlemeyı yeğlemışlerdır Çocuktan guçlu olduğuna ınanan annebaba, çocuğun ıstenılmeyen davranışlarının onu dövmekle ortadan kalkacağına ınanır iklncl gruptaki anne ve babalar çocuğun ıstenılmeyen davranışlarının ona sevgı göstermemekle denetleneceğını öne surer Uçuncü gruptaki anne ve babalar da çocuğun ıstenılmeyen davranışlarının olası sonuçlannı çocuklarla tartışarak çocukları denetlerler 203 bin AİDS'li var D (Im.) unya Sağlık örgutü'nün (WH0) 1989 yılı son raporlarına göre bütün dünyada 203 599 AIDS vakası saptanmış durumda Bır yıl önce bu rakam 166 657 olarak belırlenmiştı Vakaların çoğunluğu Amerıka'da bıldırıldı (134 539) En az vaka sayısı ıse Asya'da bildırılmış (494) Dunya Sağlık Örgutu, AIDS vakalarının gerçek sayısının ıse butun dunyada 600 bın dolayında olduğunu tahmin edıyor