Katalog

HABER KANSER BİYOLOJİSİ Asit yağmurlan ormanları mahvediyor sit yağmurlan, önümüzdekı yuzyıl boyunca Avrupa'da yılda 16 mılyar sterlıne, yanı 118 milyon metre kare ormana mal olacak Avusturya'da bulunan bağımsız bir hava tahmın kuruluşu olan IIASA'nın yayımlanmamış bır raporuna göre asit yağmurlarını azaltıcı önlemler alınmazsa "dev ekonomık kayıplar" gündeme gelecek IIASA'nın beş yıllık çalışması asit yağmurlarının Avrupa'dakı ormanlar üstündekı etkısını belırleyen ılk çalışma Sulfür, azot, oksıt ve amonyak yayılımı Avrupa devletlerının saptadıgı hedef duzeye kadar azaltılamazsa, Batı Avrupa yılda 48 milyon metrekup kereste kaybedecek Sovyetler Bırlığı'nın Avrupa kısmı da her yıl ingıltere'nin ürettığı kerestenın 30 katına eşıt kayba uğrayacak Bu rapor buyük olasılıkla asıtleştırici sulfur yayılımının ne denlı sıkı denetlenmesı gerektığı tartışmasını yenıden gündeme getırecek T Onları bu ormanda kaybotmemlz mumkün değll A Tümör virüsleri ve kanserleşme Kanser: Hücre gelişiminde kontrol mekanizmasının bozulmasıyla ortaya çıkan ve temelde hücre gen yapısının değişime uğradığı genetik bir hastalık... Zeynep Tıimer anım olarak kanser, kötu huylu tumor demektır Yanı tumör hucrelerı yalnızca kontrolsuz olarak bölunmekle kalmaz, aynı zamanda vucudun dığer dokularını da ıstıla ederek ıkıncıl tumörler ya da bır başka deyışle metastazlar oluştururlar Kanser oluşması ıçın hucrenın önce mutasyona uğraması ve bu mutasyon sonucunda hucre çoğalmasının karmaşık kontrol mekanızmalarının bozulması gerekır Bunu da ıstıla ve metastaz yapabılmelerını sağlayacak bır dızı değışıklık ızler Kanserın do'ğası ıle ılgılı temel bılgılerın ortaya çıkarılmasında, tümör virüsleri adı verılen RNA ve DNA vıruslerının de neysel olarak ıncelenmesının katkısı son derece buyuk oldu ğı, bu DNA zıncırınden de çlfte sarmal oluştuğu gözlendı Meydana gelen bu DNA molekulu daha sonra tavuk hucresındekı kromozomal DNA yapısına (hucre genomu) gırer Ev sahıbı hucrenın kromozomuna yerleşen vırus DNA'sı hucrenın genetik yapısını kullanarak çoğalmaya başlar önce DNA'dan RNA zınarlerı oluşur ve ardından bu RNA zıncırlerı vırus ıçın gereklı olan kapsul ve zarf proteınlerı ıle RNA'dan DNA sentezının gerçekleşmesıne neden olan bu enzımı (reverse transcrıptasc) kodlar (şekıl) Normal hücrelerın kanser hucrelerı halıne gelmesıne neden olan genlere onkogen adı verılır (Onko Yunanca kutle ya da tumör anlamına gelen onkos kelımesınden gelır) En basıt onkogenler retrovirus adı da verılen RNA tumör vıruslerınde bulunur Bu nedenle onkogenler en kolay retrovıruslerde ıncelenır DNA vıruslerındekı onkogenlerın genom ıçındekı komşu genlerle ortak segmentlerı oiduğu ıçın bunların ıncelenmesı daha karmaşıktır Onkogenler kodladıkları yenı proteınlerle gırdıklerı hucrenın yapısını ve fonksıyonunun pek çok yonden etkılerler Bulunan ılk onkogen Rous sarkoma vırusunden elVlrus DNA virüsleri Papilloma virüsu Hepatıt B vırusu de edılen cre onkogenldlr. Vırüs çoğalmasında hıçbır rolü olmayan bu gen, hucre zarına bağlanan proteın kınaz enztmını kodlar Bu enzım bazı hücre proteınlerındekı tırozın kökunu fosforlar Çok sayıda proteının aynı zamanda etkılenmesı de tek bır onkogenın nasıl çoklu bır etkı yapabıldığım açıklamaktadır Daha sonra yapılan araştırmalar pek çok onkogenın bu yapıda olduğunu ortaya çıkardı Retrovirus enfeksıyonu ıle aşırı derecede üretilen bu proteınler bır şekılde hucre buyümesinı ve bölunmesını duzenleyen normai kontrol mekanızmalannı bozar T Onkogenler ashnda başka bır kımlik altındakı normal hücresel genlerdir. Bılınmeyen mekanızmalarla mutasyona uğrayan omurgalı hayvan genleri gelışıguzel bır şekılde retrovirus genomuna yerleşırler Buyuk bır ıhtımalle evrım sırasında bu vırusler ev sahıbı hucrenın sureklı çoğalmasını sağlayarak kendılerının varlıklarını da korudular ve böylece doğal seleksıyona uğradılar Ilk bulunan src genının araştırılması sırasında, normal omurgalı hucrelerınde de tıpkısı olmasa bıle oldukça benzer sekvenslı bır gen bulundu Virus src genının hücresel eşdeğerı olan bu gene csrc (cellular src) dendı ve bır protoonkogen olarak adlandırıldı Prbtoonkogenlerın ınsanlarda hucre bölunmesının normal gıdışını duzenleyen anahtar öğelerı kodladığı duşunulmekte Bazı protoonkogenler buyume faktorlerını, bazıları büyume faktöru reseptorlerını, bazıları hücrelerın bırbırıne yapışmasını sağlayan hucre ıçı duzenleyıcı proteınlerı, bır kısmı ıse hucre çekırdeğıne hucre bölunmesı sınyallerını yollayan proteınlerı kodlar Kanserin oluşması ıçın multıple kontrol genlerınde değışıklıkler olması ve bu değışıklıkler sonucunda dokulardakı hucre çogalmasını sağlayan karmaşık kontrol sıstemlerının etkılenmesı gerekır Protoonkogenler, her kromozon çıftınRastlandığı bölgeler Tüm dunyada Tum dunyada Guneydoğu Asya tropıkal Afrıka Batt Afrıka Popua Gıne Guney Çın Grönland (England) Onkegenlerfn aslı Kanser genleri: Onkogen ingıliz Hükümetı de, ingıltere'deki ormanlardan sorumlu Orman Komısyonu da asit yağmurlarının ingıltere'de ağaçların ölümünden sorumlu olduğunu kabul etmıyor Ağaçların buyumesını pek çok etmenın etkıledığıne ve bu etmenlerın birbırlerıyle nasıl bır etkıleşıme gırdığını kımsenın bılmedığıne ınanıyorlar Rapor, çıftlık hayvanlarından yayılan amonyağın sınırlandırılmasını ve sülfür yayımını durdurmak ıçın en gelışmış teknolojının kullanılmasını önerıyor Bütün bu önlemler alınsa bıle Avrupa'nın ormanları normalden %25 fazla sülfure maruz kalacak Bu raporun yazarlarından bırı olan Sten Nıelsson önümüzdekı on yıl içinde Doğu Almanya'nın ve Çekoslovakya'nın ormanlarının büyük bır kısmının öleceğine ınanıyor. (g.an.a.119) Vıruslerın surüngenlerden maymunlara kadar pek çok omurgalı hayvanda kansere neden oiduğu saptanınca bunun ınsanlar ıçın de geçerlı olabıleceğı duşunulmeye başlandı Bugun vıruslerın ınsanlarda rastlanan pek çok tumorun asıl nedenı oiduğu duşunuimese de, "tumör vlrüslerlnin" araştırılması sırasında hücre büyumesinln ve bölunmeslnin nasıl kontrol edıldığı konusunda çok önemlı ıpuçları elde edıldı Bu çalışmaların en önemlı sonuçlarından bırı de tumör vıruslerının neden oiduğu kanseroz değışımın deneysel olarak gözlenebıldığı hucre kultürlerının gelıştırılmesı oldu Bu da son derece önemlı bır adımdı, çunku bugune k"dar yapılan araştırmalar hep hayvan araştırmalarıydı ve bu da buyük pratık zorluklar doğuruyordu Böylece bılirn tarıhınde sıklıkla rastlandığı gıbı asıl amaca bu amaca ulaşmak ıçın bulunan araçlar da kendı başlarına amaç olacak kadar önemlıydıler Tumör virüsleri normal hucrelerı enfekte eder ve yapılarındakı RNA ya da ONA'yı hucre yapısına sokarak hucrenln kanser hücresine dönuşmeslne (transformasyon) neden olurlar ilk bulunan tumör vırusu Rous sarkoma vırusudur (RSV) Bu vırus kuşlarda bağ dokusu tumörune (sarkoma) yol açan 9000 nukleotlı bır RNA vırüsüdur Hücre külturlerınde bır vırüsün normal tavuk hucrelerını kanser hucrelerl halıne nasıl dönuşturdüğü araştırılırken, vırüs RNA'sından önce bır DNA zıncırı yapıldı İNSAN KANSERLERİYLE İLİŞKİLİ VİRÜSLER lllfkili oiduğu kanser türü lyı huylu sığıl Rahim boynu kanserl Karacığer kanserı Diğ«r riak faktörlerl Sıgara Alkolızm sıgara yıyeceklenn aflatoksın ıle bulaşması dığer vırusler 1 a, İlk virüs Epsteın Bar v Burkıll lenfoması (B lenfosıt kanserı Genız kanserı (Nazofiarınks ca) Sıtma çocuklukta aşırı tuzlu balık yenmesı RNA virüsleri HTLV I (insan T hucresı losemısı vırusu tıpi) HIV1 AIDS vırusu Yetışkın T hucre losemısı Koposı sarkoması (kan damarı çeperı hucrelennın kanserı Japonya Orta Afrıka Immun yetmezlik ya da baskılanma dlğer virügler 16