Katalog

SAĞLIK H A F T A N I N G Ü N D E M İ Otomatik kan basıncı ölçümü Çeşitli hastalıklar, bu yöntem sayesinde düzenll kontrol altında tutulablllyor. Dr. Med. Çiçek WöberBingÖi Vlyana Tıp Fakültesl Nörolo)! Klinlğl,Uzmanı Kllnlk Şefl: Prof. Dr. L. Deecke. irmi dört saat (günboyu) sürekli kan basıncı ölçümü, ilk defa ayrıntılı bir biçimde uzay uçuşlarında geliştlrilen ve yapılan Invazif olmayan (kansız) bir ölçüm yöntemidir. Şözkonusu yöntem, bugün çeşitli üniversite kliniklerinde genel dahiliye, kardiyoloji (kalp hastalıkları) ve nöroloji (sinir hastalıkları) dallarında dünya çapında uygulanmakta olan değerli bir tanı ve kontrol yöntemidir. 24 saat sürekli Y Yirmi dört saat sürekli kan basıncı ölçüm aygıtları, üç parçadan oluşan elektronik araçlardır. Bu parçalar aygıtı programlayan ve ölçümden sonra kaydedilen değerleri yazarak günluk kan basıncı profilini çıkaran bir merkezt bilgisayar, programı taşıyan, programda öngörülen ölçümün yapılmasını sağlayan elektronik bölüm ve kişinin koluna takılan özel Mr mlkrofona Mhip manşettir. Aygıtın bilgisayar ve elektronik parçaları bir kutunun içinde hastanın beline veya omzuna takılı olarak taşınır. ilk yapılan aygıtlarda birkaç kilo ağırlığında olan bu kutu yeni geliştirilen modellerde birkaç yüz grama kadar hafiflemiştir. Hasta tarafından rahatça taşınan aygıtlar, ölçümü, Riva Rocci / Korotkoff yöntemiyle yaparlar. Manşet hiç koldan çıkarılmadan 24 saat sürekli taşınır Ölçümün kaç dakikada bir yapılacağı elektronik bolüm ve bilgisayar tarafından saptanır. Ölçümün yapılacağı zaman aralıkları 6 dakika ile 60 dakika arasında değiştirilebilir. Ayrıca gece ve gündüz için farklı ayarlamalar yapmak mümkündür. ölçüm dizisi tamamlandıktan sonra manşet kişinin kolundan çıkarılır ve programa uygun ölçümü kaydetmiş olan kutu bölümü ana bilglsayara bağlanarak ölçüm sonuçları iztenir. 24 saat sürekli kan basıncı ölçümünün olumlu yanlarını sıralayacak olursak: (1) ölçüm, çok kesin değerler sağlayarak 24 saat içinde (hatta bazı aygıtlarla 72 saat süreyle) kişinin kan basıncı profilini çıkartır. Aynı zamanda kan basıncına koşut olarak dakikadaki kalp atım sayısını saptar. (2) Kişi kan basıncını etkileyen bir tedavi görüyorsa bu ilaç tedavisinin uygulama zamanına koşut ölçümler yapılarak tedavinin etkinliği saptanır. (3) Kişinin kan basıncı sürekli takılan manşet sayesinde gün boyunca çeşitli du rumlarda, sözgelimi kişinin karşılaştığı stresler sırasında, ölçülebilir. (4) Elle ölçümde doktorun veya kan ba3incını ölçen kişinin yaklaşması ile ortaya çıkan heyecana bağlı (bu etklye Inilizce'de "white coat effect" beyaz gömlek etkisi denir) kan basıncı yükselmeleri ortadan kalkar. (5) Aygıtın özel bir düğmesi yardımıyla kişi kendini iyi hissetmediği bir anda kan basıncını ölçerek öğrenebilir. Bu şekilde günlük kan basıncı değişimleri hakkında daha ayrıntılı bilgi toplanabilir. Sürekli ölçüm yönteminin bazı olumsuz yönlerl de var: (1) Aygıtlar henüz yaygın kullanılamayacak kadar pahalıdır. (2) Aygıt takıldıktan sonrakl İlk saatlerde alısma sağlanana kadar hasta tedlrgln olablllr ve uyum güçlüğü çekeblllr. (3) Aygıt, bazen, hastanın uyum güçlüğü nedeniyle uykusuzluk çekmesine neden olabilir. (4) Aygıtla yapılan ölçümlerin değerlendirilmesinde uzman bir doktorun çalışması gereklidir. (5) Aygıtlar duyarlı olduklarından taşıyan kişinin dikkatli olması gerekir. Fizyolojik olarak kan basıncı sabahın geç saatlerinde, yani oğleye doğru en yüksek düzeyine erişir, sonra yavaşça düşerek gece yarısından sonra en düşük düzeyine iner. Nörolojinin konularından biri olan beyin kan akımı üzerinde düşük ve yüksek kan basıncının olumsuz etki gösterdiği bilinmektedir. Her iki durum aşırı olduğunda, örneğin beyin merkezlerini bozarak felce yol açabilir. Yüksek kan basıncı (hipertansiyon) nedeniyle tedavi görmekte olan biri kişiyi kendisi için özellikle tehlikeli olabilecek bir düşük tansiyon (hipotansiyon) krizinden sürekli ölçüm yöntemiyle koruyabiliriz. Fizyolojik normal şemaya aykırı olarak geceleri yükselen kan basıncı, sözgelimi hormon salgılayan bir tümörün belirtisi olabilir. Yukarıda söz edilen örnekler kan basıncını sürekli ölçen aygıtların yararlı oldukları sayısız hastalıktan yalnızca ikisidir. Günlük kan basıncı düzenini bozan her hastalığın tamsında bu yöntem başanyla kullanılmaya adaydır. D Pahah bir ölçüm I nerji üretiminden, birkaç kez daha fazla yün, süt vb. veren hayvanlara, et gibi proteinli patatese, ucuz ilaçlara kadar hemen her alanda, dünyanın bugün karşı karşıya bulunduğu sorunlara rasyonel çözümler vaat eden biyoteknoloji bu ayki DOSYA konumuzu oluşturuyor. Canhların genetik yapılarının sırrımn çözülmesiyle birlikte, birden yüzlerce yıllık klasik yapısının dışına taşan biyoteknoloji, günümüzde, moleküler biyologlardan biyokimyacı, kimyacı ve bitki bilimciye, gıda mühendisinden bilgisayar tasanmcısına kadar çok disiplinli bir araştırma ve uygulama alanı haline gelmiştir. Bu açıdan, biyoteknolojinin el atmadığı alan yok gibidir. Yiyecek, içecek, enerji, sağlık gibi çok temel sorunlara radikal ve devrimci çözümler önermesi ve getirmesi, biyoteknolojiyi yüzyılın bilim alanı haline getirmiştir. Bu nedenle de biyoteknoloji kısa sürede ülkelerin gözde yatırım alanı olmuştur. Biyoteknolojiye yeni yüzyılın "birincil üretim teknolojisi" gözüyle bakılmaktadır. Her yerde bir "biyoteknolojik üretim fabrikası"yla karşılaşmak pek yakın gelecekte sürpriz olmayacaktır. Bu alanın uzmanlanna göre bugünün masum tavukları, yarın nostaljik yaratıklar olarak anılacak, onların yerlerini dev türevleri alacaktır. Bu önemli bilim alantnı, kapsadığı disiplinleri ve kısa içerikleriyle bile "toparlamak" bir DOSYA hacmini aştı ve gelecek sayımıza taştı. DOSYA'yı hazırlayan Sayın Fazilet Vardar Sukan, gelecek hafta biyoteknolojinin diğer uygulama alanlarıyla ülkemizdeki yerini ve önemini yazacak. • • • Bu sayımızda, özellikle ilgili ve yetkililerin dikkatlerini çekmek istediğimiz bir konu var: Kuduz.. Avrupalıların, kırsal bölgeleri de kuduzdan arındırmak için geliştirdikleri yeni yöntemler, merak ediyoruz, bu kadar çok kuduz olayı ve kuduz facialarının yaşandığı ülkemizde, kimsenin ilgisini çekecek mi? • • • Gelecek cumartesiye kadar mutlu bir hafta dileriz... E O K U R D A N BİZE "Bilim Dünyası"nda Parçacık Fiziği 23 Agusfos 7990 aecesi TV 2'de yayımlanan Bilim Dünyası'ndan Parçacık Fiziği programını büyük bir zevkle izledim. Bu gibi programlar derginizin yanı sıra ülkemizde "bilim bilinci"ni yerleştirmek için çok büyük yarar sağlayacaktır. Ancak programın sonuna doğru Prof. Tekin Dereli'ye yönelHiğiniz bir iorv, her ne kadar Prof. Metin Arık'ın do katkısıyla oldukça doyurucu cevaplar aldıysa do buna verilecek en çarpıcı cevap konukların aklına gelmedi. Bilim Teknik'e ilk sayılarında gelen bir mektubu cevaplandmrken de değindiğim bu cevabı 79. yüzyılın baflarında Michael Faraday vermişti. Faraday, bilindiği gibi 'elektromanyetik indükleme', yani manyetik alanın elektrik etkisini keffetmişti. Bugün uygarlığın Hastalıkların tamsında Olumlu yanları kaçınımaz bir öğesi olan elektroteknolojinin temelini oluşturan bu olgu, o gün için bugünkü bızlandırıcılarda yapılan 'tanecik avı'ndan çok farklı değildi. Nitekim laboratuvann ziyarefine gelen dönemin Britanya İmparatorluğu Başbakanı Robert Peel'in bu oıgunun "muhtemelen ne ışe yarayacağ/n/" sorması üzerine Faraday, "Bilemem, fakat eminim ki hükümetiniz bir gün bunu vergilendirecektir" demişti. (Bu Jconuşma L.P. Wı7/ıams'ın Michael Faraday adlı kitabında anlatılmakfadır Crtapman and HallLondon 7965, s. 796J. R. ömür Akyüz Boğazlçl ünfv«rslt«sl Cumhurlyet BlllmTeknik • Sahibi Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadir Nadl • Genel Yayın Müdürü: Hasan Omal • Müessese Müdürü: Emlne Uşaklıgll • Yazı işleri Müdürü:Okay Gönansln • Yayın Yönetment: AakM^Bur•alı • Grafik Yönetmen: T Ü I M Hasdcmlr •