Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Lekeli kârlar imparatorluğu Filmlerde standartlaşma: Yıldız sistemi, ünlü yönetmen, Linlü yapıt, görkemli dekor. VehbiBelgil ikey kartel, bir malın üretiminden tüketimine kadar bütün aşamalarının bir tek kuruluşun eline leçmesidir. Filmcilikte dikey kartel filmsrın öteki sanayi ürünleri gibı standart hai getirilmesi, slnemaların tek elde toplanlası, gösterimde tekel koşullarının uygujnması şekillerinde görülür. national ve Republic. Kartelleşmeyi, tröstleşmeyi önleme yoluyla halkın soyulmasını önleyen Sherman yasası bu durumlara neden seyircı kaldı? 1890'da yayımlanan bu yasa filmcilik yokken çıkarılmıştı Sonraları, filmcilik, yukarda anlattığımız durumda idi. O zaman henüz kartelleşme yoktu. Hollyvvood'un yasa hükmüne girmesi 1920'lerden sonra söz konusu olabilirdi. Fakat herhalde göz yurnuldu. Bunun sonucu olarak da Hollyvvood dünya piyasalarını tam anlamı ile tuttu. Bunda, tabii, uzmanlaşmanın rolü de büyük oldu: Bütün ülkelerin seyırcilerinın tutacağı tipleri bulup sunmak, hangi tür filmlerin hangi ülke seyircilerini daha çok ilgilendirdiğinı bilmek gibi. üstünlüklerini gene sürdürüyor. Bunlar, kendi ülkelerinde kazandıklarının daha fazlasını dış piyasalardan kazanıyor. Şu sayılar, hiç olmazsa bazı filmler için durumu açıkça gösteriyor: D Hlmde standardizasyon nasıl apılır? ianayi ürünlerinin hemen hepsi standartr. Bu durum hem üreticinin hem tüketiinin işine gelir. Üretici, bu sayede, durıadan model değiştirip gereksiz masraı girmez. Tüketici de aldığı bir malı her aman kullanır. Tıraş makinesine bütün letler uyar. Peki bu iş filmde nasıl yapılır? Buradaı standardizasyon biraz farklılık gösterir. ilmleri standartlaştırmak içjn dört yol buındu: 1) "Yıldız tlstaml", 2) Ünlü yöetmen, 3) Ünlü yapıt, 4) Görkemli deor. Bu sistem, firmanın yaptığı bütün filmırin, iyi kötü ayrımı yapılmadan, toptan iınmasını sağladığı gibi yenı çevrılecek mlerin finansmanının zorla alıcıya yapılmasına ımkân veriyordu (blınd buying); ıcı, ünlü artist, ünlü yönetmen, ünlü rolan garantisi ile henüz çevrilmemiş filmri almaya mecbur tutuluyordu. Bu yolla a şirket, çevirdiği ve çevireceği bütün mlerin satışını garantilemiş oluyordu. Televizyon rekabeti alon zincirl Filmlerini zorla pazarıadın. Nerede gosreceksin? Rakip firma sinemalara el koımaz mı? Koyabilir. Bu olasılık, şirketleı, sinema salonları ile de anlaşma yapasını kolaylaştırdı. Her firma, kendi zinrine giren sinemalarda kendi filmlerin3n başkasını oynatmıyordu. Bu durum, kabeti, başlıca sekiz firma arasında iş> hale getirdi: Paramount, Metror oldwynMayer, Tvventieth CenturyFox, 'arner, RKO, Columbıa, Universal Inter Televizyon 50'li yılların başında ortaya çıktı ve filme en büyük darbeyi indirdi. Hollyvvood'un buna yanıtı "renkli filmler" oldu. Beyaz perde, şimdi, ekran adı ile evlere girmişti. Artık kimse, sinema kapılarında kuyruklarda beklemiyordu. Bu durum salon tekelini oldukça kırdı. Sherman yasası da artık hissedilmeye başlanmıştı. Bu da Hollyvvood sistemine en öldürücü darbeyi vurdu. Görkemlı stüdyolar birer, ikişer el değiştirdi; tabii yön ve yöntem de. Örneğin, Japon Sony firmasının aldığı Columbia, şimdi Japon halkı için video filmleri üretiyor. Fakat, Hollyvvood hemen paniğe kapılmadı, yeni koşullara da uymanın yollarını buldu. Bunun sonucu, Amerikan filmleri, Fllmln adı Rambo III Die Hard Indiana Jones ve Last Crusade Back to the future, Part II Twins Avrupa filmciliği, Birinci Dünya Sayaşı'nda yediği büyük darbenin hâlâ etkisi aitında. Mussolini filmciliğe bir ara el atmış, görkemli stüdyolar yaptırmıştı. Fakat, Italya, bugün, ünlü yönetmenlerini Hollyvvood'a kaçırıyor. italyan seyircilerinın çoğu, italyan Film ihracatçıları Derneği Başkanı Sergio Felicıoh'ye göre: "İyi de olsalar, İtalyan filmleri yerine Amerikan filmlerini tercih ediyorlar." Fransa, ikinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Fransız filmciliğinı desteklemek için yasa çıkardı. Ama, bu ülke seyırcileri de gişe gelirlerlnin yarısı ile Amerikan filmciliğini kalkındırmakta devam ediyorlar. Fransız Kültür Bakanı Jack Lang "Fransız filmciliğinin geleceği Amerikan kültürünün uydusu olmaktan geçmiyor" diyor ve Amerikan filmlerine karşı birçok önlemler alıyor. Le Monde'un film eleştirmeni JeanFrançois Lacan daha atak: "Amerikan filmcıleri, kendi ülkelerinde asla müsaade edilmeyecek yöntemlerle piyasamızı sılindir gibı ezıp geçiyor. Filmlerini uzun süre afişlerde tutmak için salon sahiplerımize baskı yapıyorlar." Tepkiler Koruyucu önlemler Ancak, Fransız filmciliğini korumak için konan önlemler, çok kez ters sonuç veriyor. örneğin, yasaya uygun bir film Fransa'da iş yapsa da başka ülkelerde iş yapmıyor. Amerikan filmlerine düşmanlık, Güney Kore'de, bunların oynatıldığı salonlara yıMllyon dolar olarak Dışgttir içoellr 55 105 85 80 197 260 120 190 112 128 ÇANAJANS ' •f lan salıvermek biçiminde ortaya çıkıyor. Batı Almanya'da, hükümet, filmciliği yılda 60 milyon dolarla destekliyor Ancak, bu para çok az: Bir Amerikan filminin maliyeti kadar. Bu şekilde yaratılan boşluğu Hollyvvood'un doldurmasından doğal ne olabilir? ingiltere, Kanada, Avustralya'da da Amerikan filmleri ile mücadele ediliyor. Ama, bu mücadeleler, bu ülke filmciliklerini Birinci Dünya Savaşı'ndan önceki se^iyeye getirmeye yetmiyor. Yabancı filmler ve özellikle Amerikan filmleri, ülkemizde de sorun. Bizde filmcilik 50'li yıllardan sonra doruğuna ulaştı. Fakat, hükümetten hemen hiç kolaylık görmedi. Yardım yapılsa da dostlar alışverişte görsün türünden oldu. Şunu unutmamak gerekir: Türkiye gibi bir ülke dünyaya kendısinı kabul ettirmış başyapıtlarla tanıtılabilir, kılıç kalkan oyunları ile, el ele tutuşup hora tepmekle değil. Kültürün bu türü hemen her ülkude var. Pis politika bulaştırılmış filmlerle bir yere varamayız. Pis politikadan maksadım, hacılı, şeyhli, tarikatlı yöneticilerin vb ürettikleri politika. Durum bu olunca, filmlerimiz de bundan hissesini alır. Boş umuda kapılmayalım FAX: 151 PERSANE İNGİÜZCE DIL KURSU ENGLISH LANGUAGE CENTRE 151 00 44 CbeP INGILTEREDE INGILIZCE Yılboyu. I ote yomndo, Iıtonenb: otelde. kamputteA yurtta veya özel daırenlzde konakloma. Çok zengln «oı/o( ve jportlf aktvttelerte • Yogun. helandırHmt} çok yogun kuntar' • Yaz okullan . Çocuktar ve gençler Içln ] • Yo} gruptjrına özel kurslar • Vönetlci ve i}odomlonna özel kunlar' • Meslekl kunlar • IngMzce ögretmenlerlne özel kunlar Sınav hazırtamo kunkyı \» Ingizcehertürlukur^ Çanajans adıköv Kadıköv TEK DİLLE YASANIR MI? INGLtZCEyl Ya AMERİKA'da Y.İNGlLTtRFd. YadalSTANBUL BESTd«OĞRENİf (ÂreİS\ Sürücü Kursu JSSürücü Kursu •vw~»~ 336C206 336C279 3491824 3491825 3522421 3637786 3593063 jf j' 3 GÜZERGAH SFTVISIYI F GÜ7EIÎGAH SERVİSİYLE ^^ 5 l EUNBIRLIKTEKARARVERELIM UrUK SUBMELIOTELIKAR5ISIGAVREHEPE 174 28 90 174 28 91 V .V1 lAHAT Vurtdv UMjn Okullon AbldeH HOMyel Cd. Vanca Ap. Na. 2*2 Kat 4 D. 12 10270 f i # / UtonbJ K. Maltepe Erenköy J f A n a . Llselerlne: 5 { Ingllizce Matematik S! Ingllizce Fen 51 IBCİTÜNLEME bayramuıızı kutlar sağlık ve esenlikler diler. 151 O 44 O 151 41 55 21