Katalog

BİR B İ L İ M DALI Hemoreoloji Prof. Dr. Semra V. Dündar Hacettepe Uni. Tıp Fak. 2 Mart 1990 da Ankara Hacettepe Unıversıtesı Tıp Fakultesı'nde Hemoreolojı Sempozyumu tertıplendı Bu sempozyum ulusal ve uluslararası mahıyette Turkıye'de yapılan ılk hemoreolo|i ,toplantısı olma ozellığınde ıdı Sempozyum Hacettepe Unıversıtesı Tıp Fakultesı Erışkın Hematoloji Bolumu'nden Prof Dr Semra Dundar, Pedıatrık Hematolojı Bolumu'nden Prof Dr Sevgı Yetgın, Fızyolojı Bolumu'nden Doç Dr Oğuz Başkurt, Doç Dr Selma Yörukan, Dr Edı Levı ve Dr Serdar Çağlayan tarafından duzenlendı Londra St Mary's Hospıtal Medıcal School Fızyolojı Bolumu'nden Prof Dr Mıchael Ramplıng, Southampton Unıversıty Medıcal School'dan Hematolojı Bolum Başkanı Senıor Lecturer Dr Stuart Roath, Parıs Socıete Françaıse D'Hemarheologıe Clınıque'ten Dr, Mıchel Thao Chan, Bordo Unıversıtesı Dekanı ve Socıete Françaıse D'Hemarheologıe Clınıque Başkanı Prof Dr Mıchel Boısseau ve Frankfurt Hoecst A G'den Dr Georg Szendey davetlı olarak sempozyuma katıldılar ve kendı dallarında konferanslar verdıler Bu sempozyumun yapılması ıle butun dunyada, Turkıye'de bır hemoreoloji ça lışma grubunun oluştuğu açıklandı Hemoreolo|i akmakta olan kanın akım ozelıklerını ıçınde dolaştığı ve dırekt temasta olduğu damarlar ve onu çevreleyen dokuların kan ıle ılışkılerını ınceleyen bır bılım dalıdır Aslında reolojı sıvıların akım ozelıklerını ınceler ve boylece 'hemoreoloji" bır sıvı olan kanın reolojısını ele alan bır tıp dalı olmaktadır Kana karışan ılaçlar, plazma genışletıcıler ve prostetık kapakların kan akımı ve damarlar uzerıne etkılerı de hemoreolojının kapsamı ıçerısındedır Kan ve damarların fonksiyonlarım, birbiriyle ilişkilerini ve ilaçla maceralarını araştıran bilim dalı 1 3 Entrosıtlerın bırbırlerıne yapışma (agregasyo) özellıklerının artması 4 Entrosıtlerın şekıl değıştırme kabılıyetlerının azalması (veya entrosıtlerın rıIidıtesının artması) olarak belırlenebılır Kuçuk damarlarda akım hızı azdır ve entrosıtlerın kumeleşmelerının (agregasyonlarının) artmış olması da kan vıskozıtesının artmasına neden olur Buna karşılık buyuk damarlarda ıse akım hızı daha fazla, erıtrosıt kumeleşmesı az ve vıskozıte duşuktur Kanın reolojık özellıklerını ölçmek ıçın çeşıtlı metotları tarıf edılmıştır Çeşıtlı hastalıklarda kan reolojısınde değışıklıkler olmakta ve bu değışıklıkler o hastalıkların gıdışınde komplıkasyonlara yol açarak tabloyu değıştırmekte veya kötuye gıtmesıne neden olmaktadır Mesela polısıtemı denılen kan hastalığında esas bozukluk erıtrosıt kıtlesının (hematokrıt) artmasıdır Buna ılaveten bu hastalarda normal sağlıklı kışılerden farklı olarak plazma vıskozıtesı ve erıtrosıt rıjıdıtesı de artmıştır Erıtrosıt agregasyonunda belırgın bır değışme yoktur Plazma vıskozıtesı ve erıtrosıt rıjıdıtesının artması sonucu, kan vıskozıtesı de hem kuçuk hem de buyuk damarlarda arttığı ıçın, hastada morkırmızı renk (pletore), başta ağrı ve uyuşukluk, baş donmes>, goz kararması gıbı belırtıler ortaya çıkmaktadır Erıtrosıt kıtlesının artması, daha once tamamen sağlıklı olan kışılerde kalpdamar hastalıklarının gelışmesı ıçın prımer bır neden olduğu gıbı halıhazırda kalpdamar hastası olanlarda komplıkasyonld rın ortaya çıkmasına yol açar Hematokrıt değerının yuksek olduğu kadın ve er keklerde beyın ınfarktı gelışmesı, normal kışılerden (16 yıl ızlenen 5000 kışıyı kapsayan Framıngham çalışmasına gore) ıkı mıslı fazladır Glasgovvdayapılan bırçalışmada da kırmızı kure kıtlesı ve beyaz kure (lokosıt) sayısının fazla olmasının kalpte ve beyınde enfarktus gelışmesınde çok önemlı faktörler olduğu gosterılmıştır Esansıyel hıpertansıyonda, damarların dırencı artmıştır ve kanın vıskozıtesı yuksektır Kalp, vucuda kan pompalama görevını perfuzyon basıncını arttırarak sağlamaya çalışır Yanı hıpertansıyon, artmış kan vıskozıtesını yenmek amacıyla gelışır Zamanla kalp adalesı hıpertrofıye uğrar, hatta kalp yetmezlığı gelışır Hıpertansıyonda, plazma volumunun azalması nedenıyle kırmızı kure konsentrasyonunda (hematokrıt) rölatıf bır artış da söz konusudur Hemoglobın değerı kadında 15g/1 'den, erkekte 16g/1 'den fazla ıse dıastolık kan basıncının 90 mm Hg'den fazla olması hemoglobın değerlen normal olanlara gore ıkı mıslı fazladır Bir damarın 9ematık kesıtı ve kandakl şekıllı elemanlar (kırmızı veya beyaz kureler, Irombositler) Sıgara, plazma volumunu değıştırmeden erıtrosıt kıtlesını arttırır ve böylece kanın vıskozıtesı artar Bu da kalp ve damar hastalıklarının gelışmesı ıçın onemlı bır rısk faktörudur Kırmızı kure kıtlesı arttıkça, özellıkle akım hızının azaldığı yerlerde trombosıtlerın damar endotelıne teması artar ve trombosıtler endoteie kolayca yapışır (adezyonun artması), trombosıtlerden ADP salınımı artar kı bu da trombosıtlerın bırbırı uzerıne kumeleşmesını (agregasyon) arttırarak, trombus (tıkaç) teşekkulune yol açar ve damar o bolgede tıka nır (enfarktus) Şeker hastalığı (dıabetes mellıtus) bırçok yonden hemoreolojık değışıklıklere neden olur Kırmızı kurelerın deformobılıte (elastıkıyet) özellıklerının azaldığı gosterılmıştır Dıabetık hastalar heterojen bır grup oluştururlar Kan glıkoz duzeyı bır hastadan dığerıne farklı olduğu gıbı aynı hastada gunun değışık saatlerınde bırbırı nden farklıdır Plazma ensulın duzeyı duşuk (tıp I, ensulıne bağımlı dıabette oldu Sigara: önemli bir risk faktörü Şeker hastalığı ve Hemoreoloji Dolaşım sıstemının en onemlı fonksıyonu kanın çeşıtlı organ ve dokulara gonderılmesıdır Arterlerde (atar damarlar) kan basıncı venlerden (toplar damarlar) daha yuksektır yanı kan arterlerden ven lere geçerken basınçta bır duşme olur Işte bu duşmenın derecesı ve dama,rların durumu (dırencı) ıle kan ıçındekı partıkullerın ozellıklerı kanın akım hızını tayın eder Yanı kan akımı ,. . Arter basıncı Ven basıncı Kan akımı = Rezıstans (dırenç) Burada rezıstans (dırenç) = Damarların yapısı x Kan vıskozıtesı (Kanın yoğunluğu) olarak formule edılebılır Kan vıskozıtesını arttıran faktörler, 1 Erıtrosıt (alyuvar) kıtlesınde artma 2 Plazma vıskozıtesınde artma Orak hucrelı anemıde ayaklarda damar tıkanması nedenıyle gelışen ulserler ğu gıbı), normal, hatta yuksek (tıp II, ensulıne bağımlı olmayan, şışman dıabetı) olabılır Bu ve dığer metabolık değışıklıkler erıtrosıt reolojısı uzerıne etkılı olur Ayrıca dıabette sıklıkla hıperlıpoproteınemı, hıpertansıyon, kalpdamar hastalıkları ve böbrek yetmezlığı gıbı komplıkasyonlar da gelışır kı bunlar ve ayrıca venien dıyet, ılaç ve ensulın tedavılerı reolojık ozellıklerı değıştırır Dıabette, kuçuk ve buyuk damarlarda gelışen komplıkasyonlar (gangrene kadar gtden) özellıkle gençlerde onemlı bır ölum nedenıdır Dıabetık anjıopatı damarların duvarında kalınlaşma, ayrıca kırmızı kureler, beyaz kureler, trombosıtler ve plazmayı ılgılendıren fonksıyonel değışıkıklerle bırlıktedır Dıabetık hastalarda erıtrosıtler genellıkle normaldekınden buyuktur, erıtrosıt zarı bıokımyasal olarak anormaldır (Sature ve ansature yağ asıtlerı oranında dengesızlık vardır) Bu değışıklıkler, erıtrosıt zarının vıskoelastısıtesını değıştırır, rıjıdıtesını arttırır ve deforme olabılme özellıklerını azaltır, yanı kuçuk damarlardan kanın geçmesı zorlaşır Dıabette plazma fıbrınojen duzeyı genellıkle artmıştır, bu da erıtrosıt agregasyonunu arttıran önemlı bır etkendır Fıbrınojenın artması, damarlarda aterom teşekkulune (aterosklerozıse) yol açar Her tıp kanserde (tıroıt kanserlerı harıç) plazma fıbrınojen duzeyı, erıtrosıt agregasyonu ve plazma vıskozıtesının arttığı saptanmıştır Bu testler tanısal yönden ve hastalığın takıbınde (lyıye veya kötuye gıdışı gösteren) önemlı olabılır Özellıkle fıbrınojen duzeyı ve erıtrosıt sedımentasyon hızının derecesı habıs hastalıkları (kanserler) selım olanlardan ayırmakta onemlı parametrelerdır Kanserlı olgularda erıtroslt agregasyonunun ve plazma vıskozıtesının artması nedenıyle dolaşımda serbestçe gezen kanser hucrelerının akımı zorlaşır ve özellıkle kuçuk kan damarlarında akımın çok azalması nedenıyle metastazlar kolayca yerleşır Eğer bır kışıde herhangı bır damarsal hastalık yoksa (hatta bazen perıferık damar hastalığı mevcudıyetınde bıle), yuksek platma vıskozıtesı tespıt edilmışse, kanser olma olasılığı yönunden uyanık olunmalıdır Hemoreoloji, henuz dunyada ve Turkıye'de uzerınde çeşıtlı çalışmalar yapılan yenı bır tıp dalıdır Çeşıtlı hastalıklarda çahşmalar surdurulmektedır llerı yıllarda daha çok bılgı bırıkımı olacaktır M »