Katalog

BEYİN ARAŞTIRMALARI Kumarbaza ilâçla tedavi! Kim amatör, kim profesyonel kumarbaz Çeviri: Murat Arın (Baştarafı 1. Sayfada) ğunu ve bunun bır tur ayrıcalıklı özgürluk olduğunu vurgulayarak kendılerını savunabılırler Oyunların her zaman var olduğu (Babıl harabelerınde ve Mısır mezarlarında oyunlara rastlandı) ve devletın kasasına para gırmesı ıçın daha acısız bır yol olmadığı bıle soylenebılır Kısacası amatör kumarbazlık kışısel bakış, etık sorunudur Ola>a toplum sağlığı açısından bakıldığında oyun iş hayatı ve aile ustunde etkisı olmayan bir zaman geçirme yolu olduğu surece zararsızdır Arada sırada oyun oynayan, hatta duzenlı olarak oyun oynayan fazla llerl gitmiyorsa ve özellikle dunmayı biliyorsa hasta değıldır Zaten "normal" oyuncunun davranışları psıkologları hrçbır zaman endışeys duşurmedı Psıkologlar daha çok kışıyı başarısızlıkla sonuçlanması hemen hemen kesın olan eyleme ıten mekanızmaları ortaya çıkarmaya çalıştılar Kumarbaz aslında kazanma şansımn çok az olduğunu bılır Oysa başarısızlık rıskı çok fazla olduğu zaman bızım kumarı surdurmemızı engelleyen mekanızmalarımız vardır Çoğu zaman maceralı bır yola sapacağımızda, beynımız ılerıyı öngörme çalışması yapar ve "tehlıke"den basıtçe kaçınırız Hayvanlar tamamıyla bu kendı kendıne ışleyen mekanızmaya tabıdır, en yakın akrabamız şempanzelerın bıle sonucu kuşkulu bır eyleme gırışmelerı duşunulemez Insan, hayvanların tersıne, otomatlk mekanizmalarını susturma gucune sahıptır Kazanma şansı nerdeyse sıfır olsa bıle, bu çok kuçuk olasılığa sarılır ve kaderme meydan okur Belkı de kendını en guçlu kışı olarak duşler ve bu fantezıden zevk alır Oyunların çoğalması, medyalarda surdurulen oyunlara teşvık "kampanyaları", her zaman ıçın bır tehlıke oluşturur, çunku toplumda bundan etkılenebılecek kışıler vardır ve masum bır tutku, ınsanı kemıren bır gereksınıme dönuşebılır "Normal" kumarbaz, "patolojık" ya da "kompulsıf" kumarbaza donuşur (psıkolojık bır terım olan kompulsıf, bır eylemı yapmamanın olanaksızlığını belırtır, çunku yalnızca eylemın yapılmasının, kışıyı, kendısını kemıren endışeden kurtarabıleceğını anlatır) Dostoyevskı, patolojık kumarbazı, "Kumarbaz" adlı (Hemen hemen otobıyografık) romanında en 1yı bıçımıyle betımledı O zamandan bugune, bırçok gozlem ve ıtıraf, patolojık kumarbazın portresının belırgın bıçımde çızılmesını sağladı Genelde, başlangıçta şansı vardır ve bazen buyuk mıktarda kazanır Başarısından cesaret alır, devam eder Fakat, daha sonra şans yıldızı sönmeye başlar, durmak yerıne, kaybettıklerını kazanmak ıçın oynar Bu andan ıtıbaren, para arama döneml başlar Bırıktırdığı paraları bıtırmış, aılesınden, arkadaşlarından, tefecılerden borç almıştır Sonra kaynaklar azalmaya başlar Artık karşılıksız çeklere, suça başvurur Fakat her zaman, lyı nıyetlı olduğunu savunur Oynamasının nedenı, borçlarını ödemek, kısır dönguyü kırmaktır Ama yakınlarını sefalete suruklemekten gerı kalmaz Sonuç aılenın yıkılması, boşanma, kışısel düşuştur, nadıren ıntıharla noktalanır taya çıkar bu tür kumarbazlar ıçın oyunun depresyonu önleyıcı bır ılaç olduğu bıle soylenebılır Patolojik kumarbaz... Kompulsıf kumarbazlara nerede rastlanır? Başta da söyledığımız gıbı spor toto ya da mıllı pıyango oynayanlar arasında değıl Bazen hıpodromlarda görulurler Burada, çok kuçuk bır azınlığı oluştururlar Sınirlılıklerıyle hemen tanınırlar Tıklerı vardır ve sıgara ustune sıgara ıçerler Saf kışılerı bahıslerıne ortak etmek ıçın kandırmaya çalışırlar, çunku yeterınce paraları yoktur Profesyonel gıbı davranırlar, fakat pek bır şey bılmezler Gerçekte, kaybetmeyı severler ve kaybetmeyı surdürmek ıçın kazanmalarına gerek yoktur Gerçek kumarbazların en çok bulunduğu yerler kumarhaneler ve ozel kumar 'çevrelerıdır Buralarda, aradıkları çevreyı, gereksındıklerı dostluğu ve ateşlerını duşuren hızlı partılerı bulurlar Zamanı unuturlar, yalnızca oyunu düşunürler, onları bundan hıçbır şey alıkoyamaz Gerçekten transa geçmelerı ıçın malı kapasıtelerının ustunde oynamaları gerekır Bu da yalnızca bır oyun masasında mumkundur Kumar oynama hastalığını açıklamaya çalışan psıkologlar, Freudçu kuramlardan yararlandılar Amerıkalı psıkıyatrıst kendını cezalandırma gereksınımıyle kendısını gösterır Freudçular'ın değerlendırmesı aşağı yukarı böyle ve yalnızca psikanalizln patolojık kumarbazlığı tedavi edebıleceğını duşunuyorlar Ancak tedavi olmayı ıstemeyen hastalara psıkanalız tedavi nasıl uygulanabılır? Çok az gerçekleşen bu uygulamalarda da başarıya ulaşılamamıştır Kumarbaz, hastadır Uzun zaman ıstek eksıklığınden kaynaklanan bır kötuluk ya da ahlak bozukluğu olarak kabul edılen kompulsıf oyun, bugun bir hastalık olarak göruluyor Bu hastalığın analızı, bazı değışmez çızgılerın ortaya konulmasını sağladı • Para bulmak için tukenmez bir enerji: Patolojık oyuncu, para bulmak ya da hırsını doyurmak soz konusu olduğunda, tukenmez bır enerjısı varmış gıbı davranır Yerınde duramaz ve bır fırsat bekler Paranın kendısı onu ılgılendırmez Para, şansını değıştırmek ve uyuşturucu kullananların "uçuş" dıye adlandırdıkları zevk halıne geçmek ıçın kapıları açan bır araçtır • Oyun yerlerlnde bulunan çevre gereksinimi: Çevre patolojık kumarbaza neşe verır. Başkalarımn varlığı onun ıçın vazgeçılmeıdır Bu ona, oyun arkadaşlannın suç ortağı olduğu ayrı bır dunyanın bır parçası olma duygusu verır • Uyuşturucu kullanantara benzeyen davranış: Patolojık kumarbaz, bırçok açıdan uyuşturucu kullananlara benzer bır davranışa sahıptır Sıkılır, yaşamın hıçbır ılgı çekıcı yanıyoktur Busıkıntıdan kurtulmak ıçın her şeye hazırdır Kazansa da kaybetse de ortaya koyduğu parayı sureklı arttırması gerekır Kuçuk oynamak tatmın etmez Hastalığının bır noktasını aştıktan sonra zorla oynamasını engelleme çabaları, onda, uyuşturucu kullananlann krızıne benzer fızıksel ya da psıkolojık buyuk bır rahatsızlığa yol açar • iyimserlik: Patolojık kumarbaz, hırsını tatmın eoebıldığı surece lyımser bır kışı göruntusu verır Gerçekte, buna neden olan kumardır Durdurulduğu zaman, gerçek durumu, bır depresyon bıçımınde or Amerıkalı psıkıyatrıst Kozlovsky, her kışının "uyarılara gereksınımı"nı değerlendırmeye olanak sağlayan testler gerçekleştırdı Bu testler sayesınde, kompulsıf kumarbazların, ıstısnaı olarak çok, yuksek uyarılara gereksınım duyan kışılerın sınıfına gırdığını saptadı Patolojik bozukluğun öteslnde, kışıler arasında buyuk farklılıklar var Bazı kışıler, amatörce heyecan arıyoriar ve bunu sporda, macerada ya da sılahlarda bulmaya çalışıyorlar Buna karşın, rahatlığı, guvenlığı ve tehlıkesız zevklerı sevenler var Oyun tutkunları tabıı kı bırıncı grupta yer alıyor Nedeni, hormon eksikliği Freudçu açıklama Bu aşamada akla şu soru gelıyor Kışıler arasındakı heyecan gereksınımı açısından bulunan larklılığın biyolo|ik bir temeli var mı? Bu soruya bır yanıt arayan Or. Alec Roy ve arkadaşları, patolojık kumarbazlığın temelınde, beynln işlevindeki bir anormalllğin bulunduğunu saptadılar Sonuçta, Roy ve çalışmasını ızleyen psıkıyatrıstten çok şaşırdılar, çunku farklılığın serotonln yeterslzllğinden kaynaklandığını tahmın edıyorlardı, ancak gözlemler hastalarda bir başka norot ransmıterın, noradrenalinln eksik bulunduğunu ortaya koydu Bu buluş bırçok açıdan heyecan verıcı öncelıkle, davranışlarımızın beynimizln işleyışine bağlı olduğu savını desteklıyor Bu, beynın kışılığımızı oluşturan butün çızgıierımızın anahtarı olduğu anlamına gelmıyor Psışık olduğu tahmın edılebılecek hastalıkların çoğu, fizlksel rahatsızlıkların bır yansıması Kandakı alkol fazlalığı, sakın bır surucuyu, korkunç bır katıle dönuşturebıldığı gıbı beyındekı noradrenalın eksıklığı, bır kışının tum vakarını yltırmesıne yol açabılır Bu buluşun bır ötekı önemlı yanı, ilaçla tedavinin artık mumkun hale gelmesı Patolojık kumarbazı yalnızca psıkolojık terapıyle tedavi etmeye çalışmanın başarısız olduğu göruldu Normal noradrenalın ışleyışı sağlayacak bır ılaç vermek, çok etkın olabılır Artık hastalığın nedenı bılındığıne göre ılacının da bulunması umulabılır Bu arada, kuvvetlı heyecan arayanların kumar tuzağına duşmelerı oğutlenebılır Çünku beyin, gereksindlğinl bulablleceği yeri çabuk öğrenir. llk partılerın hoş heyecanının yerını, urkutucu bır bağımlılık alabılır En lyısı, aynı derecede heyecan verıcı, fakat saplantıya yol açmayacak etkınlıklere yönelmektır (Science at Vie, Mart 89). insan neden oynuyor? ilaçla tedavi Nelle Kımball'a göre burada, bır lıbıdo transferı söz konusuydu Bu lıbıdo transferı, bır ödıp evrımının, yanı, çocuğun anababasıyla bılınçsız ılışkısının sonucuydu patolojık kumarbaz, farkında olmadan şıddetlı bır kaybetme ısteğı duyar Çocukluğunda, ona "gerçek" ılkesını kabul ettırmeye çalışan ana babasına karşı çıkmıştır ve bu ısyanın anısı, ondan bastırılamaz bır suçluluk duygusu doğurur Bu duygu,